metropolis m

Hamza Halloubi, ‘Walking and Talking’, courtesy de kunstenaar en tegenboschvanvreden Amsterdam

Het is een bekend effect in cinema: protagonisten recht de camera in laten kijken om zo een vervreemdend gevoel bij de toeschouwer teweeg te brengen. In Affiliations past kunstenaar Hamza Halloubi het toe om niet alleen de blik van de bezoeker, maar die van de hele kunstwereld terug te kaatsen.

Een vrouw en een man (Halloubi zelf) bekijken in een bibliotheek samen een boek. Een oude foto komt voorbij waarop een familie te zien is die voor een vervallen huis staat. De relatie tussen de twee beschouwers in de bibliotheek en de mensen op de foto wordt in de korte video Traveling (2016) niet meteen duidelijk. Maar dat hoeft ook niet. Als de vrouw plotseling de camera inkijkt, en daarmee jou als toeschouwer direct aankijkt, maak je onontkoombaar deel uit van het spanningsveld tussen kijken en bekeken worden wat talrijke associaties met zich mee brengt. 

Eenzelfde wisseling van perspectieven bepaalt de ervaring van 28 Seconds (2012): een intiem portret van een man die lang en intens naar iets beneden van hem kijkt. Dan kijkt hij omhoog en klap je als toeschouwer plotseling voorover. De camera verandert van perspectief en je ziet waar hij naar keek: een foto van een Puerto Ricaanse vrouw. Wat is haar relatie met haar en waarom kijkt hij zo gebiologeerd? Halloubi vult de antwoorden niet in.

In Walking and Talking (2018-2019) is zijn insteek explicieter. In de ronde film zie ik een vrouw die door een Londens museum loopt. Of eigenlijk zie ik alleen haar lippen. Die leggen aan  Youssef, wiens relatie met de verteller verder niet toegelicht wordt, uit waarom de vrouw zich niet verbonden voelt met de werken. Zij zegt ‘eerder te hebben gedacht dat kunst een universele taal was’, maar er nu achter te komen dat dit niet zo is: ‘alsof je erachter komt dat God niet bestaat na jaren aanbidding’. De rest van de video bestaat uit een soort ‘candid’ shots door het museum; het lijkt alsof de vrouw stiekem iets aan het filmen is en de camera in haar hand haar haast illegale acties vastlegt. Een kunstwerk komt in beeld. Het bestaat uit niet meer dan een wit doek. Als toppunt van abstractie en afwezigheid ook een vertegenwoordiger van openheid, zou je denken. Een onbeschreven blad, niet gericht op één particuliere interpretatie van de beschouwer maar open voor vele verschillende. Maar steeds als de vrouw een stap dichter bij komt sluit het werk zich verder voor haar af. ‘It excludes me’, vertelt ze, ‘it suffers from not being coloured’. Beelden van de bewegende mond van de vrouw worden steeds sneller afgewisseld met trillende beelden van het abstracte schilderij. Het werk kaart in toenemende onrustige snelheid de discrepanties aan waar de hedendaagse kunstwereld zich maar langzaamaan bewust van lijkt te worden. Het formuleert de behoefte aan een veelheid aan narratieven.  ‘We are missing a museum of our own’, concludeert de vrouw.

[blockquote]Steeds als de vrouw een stap dichter bij het abstracte schilderij komt, sluit het werk zich verder voor haar af. ‘It excludes me’, vertelt ze, ‘it suffers from not being coloured’

Hamza Halloubi, '28 seconds' in de tentoonstelling 'Affiliations', De Pont museum, Tilburg, courtesy de kunstenaar en tegenboschvanvreden, foto: Peter Cox

Hamza Halloubi, '28 seconds' in de tentoonstelling 'Affiliations', De Pont museum, Tilburg, courtesy de kunstenaar en tegenboschvanvreden, foto: Peter Cox

Zaaloverzicht 'Affiliations' Hamza Halloubi bij De Pont museum, Tilburg. Foto:  Peter Cox, courtesy de kunstenaar en tegenboschvanvreden Amsterdam

Ook in Studio Visit (2016) stelt Halloubi bepaalde verwachtingen van en patronen binnen de huidige kunstwereld aan de kaak. Hij bezoekt het atelier van een anonieme Marokkaanse kunstenaar die wordt omschreven als ‘an artist that accepts the disorder and dust’ en ‘a man who has decided to stay silent’. Zijn atelier bevindt zich in een aftands gebouw en staat vol met schijnbaar waardeloze materialen die hij gebruikt om zijn kunst te maken. Lokaal staat hij bekend als ‘de kunstenaar die geen werk wil verkopen’. Waar de vrouwelijke protagonist in Walking and Talking juist door een overvloed aan museale context loopt –een context die een disconnect tussen de vrouw en de werken op zaal bewerkstelligt– is er in Studio Visit juist sprake van een totaal gebrek aan museale context. De kunstenaar in kwestie gebruikt het atelier louter als werkplaats en zijn werken belanden zelden in de buitenwereld om getoond te worden. Halloubi stelt hier weer de staat van de kunstwereld aan de kaak: de anonimiteit van de kunstenaar past niet binnen de gestelde kaders van die wereld, waardoor hij wordt buitengesloten. 

Halloubi’s gebruik van een handheld camera, de single shot-opnames en afwezigheid van dialoog of gebruik van ondertiteling maken dat alle video’s in de presentatie een herkenbare en eenvoudige beeldtaal delen

Hamza Halloubi, 'Studio Visit' in de tentoonstelling 'Affiliations', De Pont museum, Tilburg, courtesy de kunstenaar en tegenboschvanvreden, foto: Peter Cox

Hamza Halloubi, 'Studio Visit' in de tentoonstelling 'Affiliations', De Pont museum, Tilburg, courtesy de kunstenaar en tegenboschvanvreden, foto: Peter Cox

Hamza Halloubi, 'Studio Visit' in de tentoonstelling 'Affiliations', De Pont museum, Tilburg, courtesy de kunstenaar en tegenboschvanvreden, foto: Peter Cox

Halloubi’s gebruik van een handheld camera, de single shot-opnames en afwezigheid van dialoog of gebruik van ondertiteling maken dat alle video’s in de presentatie een herkenbare en eenvoudige beeldtaal delen. Wanneer de vertellers je plotseling aankijken wordt je als bezoeker zelf bekeken én aangesproken. De vragen over de kunstwereld en het kunstenaarschap die Halloubi stelt worden daarmee op een overtuigende manier invoelbaar. 

De presentatie Affiliations van Hamza Halloubi is nog tot en met 3 januari 2021 in De Pont museum Tilburg te zien. 

Linda Köke

is kunstcriticus en curator bij kunstruimte Willem Twee

Recente artikelen