metropolis m

Pavilionesque bij Page Not Found, 2021. Foto: Page Not Found. 

Het is niet alles goud wat er blinkt: juist in dat wat glanzend lijkt aan de oppervlakte, zit veel drama verscholen. Page Not Found presenteert Pavilionesque, een tentoonstelling rondom het gelijknamige tijdschrift van Paulina Olowska. De expositie bestaat uit een theatrale setting, een decor voor het tijdschrift, onder regie van Olowska zelf met enscenering door beeldhouwer Zuza Golinska. Pernilla Ellens bezocht de expositie, bladerde door het tijdschrift en praatte met Page Not Found directeur Sébastien Tien over de tentoonstelling.

In de Broekhorststraat in Den Haag, vlakbij 1646 en NEST, ligt Page Not Found, een ruimte voor artistieke publicaties. Bij aankomst stralen de glanzende boekjes in de winkeletalage me tegemoet, een vrolijke voorbode voor de glitz and glam die mij te wachten staat. Direct naast de boekwinkel bevindt zich de presentatieruimte waar de expositie plaatsvindt. Sébastien Tien vertelt me dat Page Not Found elk jaar een kunstenaar uitnodigt om een expositie in te richten waarin de grenzen tussen verschillende disciplines vervagen: ‘Het doel van die expositie is om de grenzen van het artistiek uitgeven te exploreren, voorbij het gedrukte medium’.

Pavilionesque bij Page Not Found, 2021. Foto: Ariane Toussaint.

Dit jaar creëerden gevestigde kunstenaar Paulina Olowska en jonge maker Zuza Golinska in samenwerking met Page Not Found een podium waarop het tijdschrift Pavilionesque schittert als de ster van de show. Pavilionesque werd in 2015 opgericht als platform voor theater en aanverwante disciplines in de vorm van een artistieke publicatie. Volgens Tien is het een uniek tijdschrift omdat het op een originele manier aandacht geeft aan veel verschillende aspecten van performance en theater, zoals ook burlesque en vaudeville. ‘Die theatervormen hebben een heel gevarieerd publiek, net zoals de wereld van artistic publishing heel gevarieerd is. Aan die variatie willen we graag podium bieden’, legt Tien uit.

Pavilionesque bij Page Not Found, 2021. Foto: Pernilla Ellens.

Pavilionesque bij Page Not Found, 2021. Foto: Pernilla Ellens.

Benieuwd geraakt door het enthousiasme van Tien over Pavilionesque, stap ik de expositieruimte in. Het eerste object dat ik zie is een grote zwarte bar met daarop drie edities van het tijdschrift Pavilionesque. Dan ga ik door een gouden gordijn naar de hoofdruimte. Een gouden bed met daarop een eveneens gouden onderbroekje, een gouden appel, en een gouden strik staat in het midden van de ruimte. Op het bed liggen de tijdschriften, uitnodigend open, klaar om bebladerd te worden. Een spinachtige sculptuur houdt het bed akelig in z’n greep. Aan de achterzijde is een eveneens gouden gordijn, met daarachter nog een bar. Door de ruimte klinkt dramatische muziek van Jacek Sienkiewicz, die de score speciaal voor deze tentoonstelling schreef naar aanleiding van de poëzie van Roland Topor.

Pavilionesque bij Page Not Found, 2021. Foto: Ariane Toussaint.

Pavilionesque bij Page Not Found, 2021. Foto: Pernilla Ellens.

Pavilionesque bij Page Not Found, 2021. Foto: Ariane Toussaint.

De expositie is echt een podiumontwerp maar doordat er ook een bar aanwezig is, kan de ruimte ook dienst doen als foyer of salon. Er hangt een feestelijke sfeer maar door het bed lijkt het ook alsof ik me in een boudoir bevind. De presentatie voelt nostalgisch maar de aanwezigheid van de gouden en glitterende stoffen zorgt ook voor een kitsch randje.De dreigende aanwezigheid van de spin verraad echter dat niet al wat blinkt goud is. Er bekruipt me een onheilspellend gevoel, ondersteund door de dramatische muziek. Net als in de wereld van entertainment, zit er juist veel tragiek verscholen achter dat wat glamoureus lijkt. Pavilionesque is natuurlijk niet alleen een expositie maar ook een publicatie. Ik neem plaats op het gouden bed en bekijk de tijdschriften aandachtig.

Pavilionesque bij Page Not Found, 2021. Foto: Ariane Toussaint.

Het derde nummer van Pavilionesque, uitgebracht in samenwerking met het Walker Art Center (Minneapolis, VS) richt zich op de eigenaardige esthetiek van het groteske in haar moderne verschijningsvormen. Over 140 pagina’s wordt in essays, interviews, collages, fotografie en andere beeldbijdragen het thema onderzocht. De cover is glanzend zwart, met holografische letters en een foto van Valeska Bert waarop een vrouw haar ogen extatisch omhoog werpt. In de editorial legt Olowska uit dat het beeld laat zien wat het tijdschrift probeert te grijpen: de innerlijke penetratie en het speelse profane. De transgressieve beelden en teksten dringen zeker tot me door. Naakte vrouwen afgebeeld met maskers, grimassen en vleselijkheid: het is de combinatie van vrouwelijk schoon met verborgen of verwrongen gezichten die Pavilionesque iets angstaanjagends geeft.

Cover van Pavilionesque iii.

Afbeelding uit Pavilionesque iii. Courtesy Pavilionesque en Page Not Found.

In Pavilionesque III wordt het groteske omschreven als de vleselijke aantrekkingskracht tot het afschuwelijke, legt Olowska uit in de introductie. In de Oudheid en de Renaissance verwees het groteske naar bizarre hybride figuurtjes, die zowel menselijke als natuurlijke en dierlijke eigenschappen bezaten, soms maskers droegen en gevangen waren in bloemrijke architecturale patronen. Later, tijdens de Romantiek, werd het grotesque meer iets underground, omdat het gezien werd als iets subversiefs en brutaal transgressiefs. Er is een link tussen het groteske en het vrouwenlichaam. Het groteske wordt intrinsiek geassocieerd met het vrouwelijke, omdat het sinds lange tijden de beeldvorming van het vrouwelijk lichaam heeft gevormd in representaties van prostituees, femme fatales en heksen.

Het is fijn me mee te laten slepen naar een wereld die vrijer lijkt dan de mijne.

Het tijdschift laat uitgebreid zien hoe dat onderzoek naar het groteske zich uit in verschillende media. Een onderzoek naar de Japanse theatervorm Kabuka, een erotisch sprookje waarin dieren en mensen verwikkeld zijn, expliciete tekeningen van lichaamsdelen, naaktfotografie met maskers, veel collages en een leuk speculatief stuk over vaudeville in het MoMA vallen me op. Veel bijdragen bevatten naakt en verwijzingen naar seks. Seks is natuurlijk de activiteit bij uitstek waarin performance, rollenspel, vleselijkheid, aantrekking en afschuw/schaamte nadrukkelijk aanwezig zijn. Het transgressieve en underground karakter van het groteske komt ook goed naar voren. Het tijdschrift weet de sfeer van de jaren ‘20 van de vorige eeuw uit te drukken, een tijd die ik zie als seksueel en politiek bevrijdend. Het is fijn me mee te laten slepen naar een wereld die vrijer lijkt dan de mijne.

Afbeelding uit Pavilionesque iii. Courtesy Pavilionesque en Page Not Found.

Afbeelding uit Pavilionesque iii. Courtesy Pavilionesque en Page Not Found.

Als ik weer opkijk uit het blad, realiseer ik me dat ik die vrije sfeer minder terugzie in de expositie. De presentatie blijft toch vooral een decor waarin de tijdschriften schitteren. De expositie biedt dan wel een fysieke festieve vertaling van het tijdschrift maar ik mis de transgressieve context; het nadrukkelijk subversieve karakter van het tijdschrift zie ik niet terug in de visuele elementen van de tentoonstelling. De spin is dan wel griezelig maar niet grensoverschrijdend. Ik zie ook geen vleselijkheid of verbeeldingen van het groteske – juist die spannende combinatie van aantrekking en afschuw – terug in de expositie. Dat vind ik jammer, het had van mij best wel explicieter en minder braaf gemogen. De presentatie heeft wel herkenbare theater elementen maar is eerder vervuld van feestgedruis dan van vleselijke afschuw. Ergens is dit jammer. Een bed dient immers voor meer dan alleen slapen en lezen, daar wil je ook in de lakens grijpen en in het kussen bijten.

Pavilionesque is nog t/m 8 augustus te zien bij Page Not Found. Meer informatie op de website.

Pernilla Ellens

is onder meer curator en schrijver

Recente artikelen