metropolis m

De kijker krijgt een indringende mix van lichamen en lichaamsdelen te zien. De installatie van Jeroen Schokkin is een van de weinige werken die het platte vlak (foto, video) ontstijgt. De kunstenaar wilde leren hoe je mallen maakt en gebruikte hiervoor zijn eigen lichaam. Het resultaat is een zorgvuldige compositie van ledematen en stukken lijf gemaakt van kaarsvet, een broos materiaal. Het merendeel van de tentoonstelling bestaat uit fotografie. Milan Gies geeft in zijn Composition (2021) aandacht aan outcasts, in de geest van Rembrandts voorliefde voor buitenbeetjes. Gies richtte zich op mannen die in de prestatiesamenleving buiten de boot vallen, zoals dak- en thuislozen, psychiatrisch patiënten en verslaafden. In zwart wit-foto’s zie de subjecten in verschillende poses; middenin een dans of terwijl ze leeg naar de camera staren. Gestileerd, verstild, als studieobjecten in een antropologisch onderzoek.

Rauw maakt een duidelijk onderscheid tussen ‘echt’ en ‘gemaakt’, tussen ’rauw’ en ‘gepolijst’, waarbij het realistische, rauwe lichaam de waarheid is. Veel van de werken bevatten imperfectie. Je ziet veel littekens, bloed, eelt en blauwe plekken. Niet allemaal, zoals het videowerk van Buhlebezwe Siwani, waarin je een ritueel ziet waarin twee zwarte vrouwen zich boenen met groene zeep. De schilderijen van Aline Thomassen zijn zo wervelend en besmeurd geschilderd dat het bijna lijkt alsof ze met bloed zijn gemaakt – binnen- en buitenkant bestaan door elkaar heen.

De premisse van deze tentoonstelling is dat het imperfecte lichaam ‘echt’ is. De lichamelijke functies, het stromen van tranen, feces, urine, bloed, zweet is ‘echt’, en daarentegen is het gladgestreken, mooie en gepolijste dat niet. Als kwetsbaarheid en grilligheid realistisch is, is een afgetraind lichaam dat dan niet? En een gezicht dat bewerkt is met facetune? Echt/niet echt is bij uitstek een eindeloos interessant thema. Deze glasharde tegenstelling die de hele tentoonstelling onderschrijft maakt dat de tentoonstelling in zijn geheel een beetje achterhaald voelt, niet helemaal bij de tijd in de non-binaire wereldorde van 2022.

Was een close-up van een verstijfd gezicht van de botox niet net zo interessant geweest als het gaat om het realistische lichaam? Reclames en social media zijn werelden op zich, een alternatieve werkelijkheid. Gestileerde selfies kunnen een instrument zijn om perceptie te bevragen en te onderzoeken wat ‘realistisch’ is. De werken in deze tentoonstelling geven niet echt een antwoord op dit soort vragen en spelen niet met onze perceptie. Ze bevestigen tegenstellingen die in deze tijd niet uitnodigen tot dieper nadenken over de ‘werkelijkheid’ en clichés die zich in onze perceptie nestelen eigenlijk alleen maar dieper laten inslijten.

In dit hyper-individualistische tijdperk is een serie zelfportretten van een huilende vrouw (Melanie Bonajo, Thank You For Hurting Me, I Really Needed That) niet iets wat nieuw voelt. Het etaleren van zichtbare emoties bij wijze van ‘authenticiteit’ is heel erg normaal. Het sluit aan bij de gevestigde zoektocht naar alles wat ‘authentiek’ is – sapjes geserveerd in jampotten, meubels gemaakt van sloophout. Rembrandt keek ook veel naar zichzelf, maar ook naar de ander. Van Rembrandt zijn veel zelfportretten bekend, maar dit zou je geen ‘selfies’ kunnen noemen. Zijn gezicht was vooral een instrument om mimiek en emotie en het schaduwspel van het menselijk gezicht te leren. Een onderzoek naar hoe emotie zich op een gezicht laat zien, hoe je de subtiliteiten van mimiek het op een zo waarheidsgetrouwe manier mogelijk kunt weergeven.

Los van deze kanttekeningen is de aandacht voor hedendaagse kunst in het Rembrandthuis verfrissend te noemen. De premisse waarop de tentoonstelling leunt voelt misschien een beetje dun, maar toch; de bezoekers krijgen een selectie interessante kunstwerken voorgeschoteld.