metropolis m

Meerdere werken van Anthea Hamilton en LOEWE: Giant Pumpkin No.2, Giant Pumpkin No.1, The Squash (Look 7), Giant Pumpkin No.3 

De titel Mash Up van Anthea Hamiltons overzichtstentoonstelling in M HKA refereert naar de werkwijze van de Britse kunstenaar. Bekende beelden uit popcultuur, design, mode en kunst worden in nieuwe contexten geplaatst. Zo zet Hamilton hun dominante betekenis op losse schroeven – en dat veelal in samenwerking met andere makers. 

De mashup kent u wellicht uit de (pop)muziek als een blend, een basterd popsong, een combinatie van twee of meer bestaande nummers. Onder de bescherming van de fair use claim van het auteursrecht mag de samensteller vrijelijk creatief aan de slag, hetgeen niet zelden aanstekelijke tot hilarische resultaten oplevert. Voor kunstenaar Anthea Hamilton is de mashup iets anders. Zoals de inleidende muurtekst en de tentoonstellingsbrochure van het M HKA aangeven geldt ‘mash-up’ voor Hamilton als een methode om “elementen uit mode, kunst, eten, natuur, design, architectuur en popcultuur, het heden en recente verleden” te filteren en analyseren.

Anthea Hamilton (°1978, Londen) stelde de laatste jaren in het Londense Tate Britain (The Squash, 2018) of in het Weense Secession (2018) tentoon. In 2019 was haar installatie The New Life ook te zien op de Biënnale van Venetië (in de groepstentoonstelling May You Live in Interesting Times, samengesteld door Ralph Rugoff). Eerder, alweer in 2016, haalde haar installatie Lichen! Libido! Chastity! ook de shortlist voor de begeerde Turner Prize (samen met Michael Dean, Josephine Pryde en winnaar Helen Marten).

[blockquote]Hamilton is in haar creatieproces lang geen loner. Zo werkte ze voor Mash Up intens samen met kunstenaar Nicholas Byrne en vele anderen

Portret van Anthea Hamilton, 2021 © Anthea Hamilton. Courtesy de kunstenaar M HKA. Foto: M HKA

Referenties ten over dus, en in het M HKA staan (delen van) deze tentoonstellingen en installaties opgesteld, alsook nieuwe creaties. Samen vormt het een ensemble van een zeventigtal werken. Hamilton is in haar creatieproces lang geen loner. Zo werkte ze voor Mash Up intens samen met onder meer kunstenaar Nicholas Byrne, architect en ontwerper Gaetano Pesce, de botanist, fotograaf en schrijver Roger Phillips, de performer Carlos Maria Romera, de fotograaf Lewis Ronald, de ontwerpster Julie Verhoeven en met Jonathan Anderson, creatief directeur van het modehuis Loewe. Hamiltons Antwerpse overzichtstentoonstelling is samengesteld door curator Anne-Claire Schmitz.

Het parcours van Mash Up is onderverdeeld in vier hoofdstukken en/of ruimtes: de ‘grijze zone’, het ‘hiphop mansion’, het ‘directeurskantoor’ en de ‘modetuin’. Volgens de tekst van de curator vormen deze “ruimtes – beschouwd als niet-lineaire tijd-ruimte sequenties – een hybride lichaam,” te ontdekken door de bezoeker, “in willekeurige volgorde, niet volgens een vooraf uitgestippeld traject of een bepaalde ervaring van de tentoonstelling.”

Door de glazen deur beland ik, net zoals elke andere bezoeker, echter willens nillens in de centrale grijze zone. Daar springen de Leg Chairs (2009-2014) in het oog: een reeks van meubelsculpturen gebaseerd op uitsneden van de benen van de kunstenaar. Ze zijn uitgevoerd in transparant plexiglas, waartussen soms (autobiografische?) foto’s geprangd zitten of krullerige knipsels in papier. Een gouden scharnier spreidt de ‘benen’ van deze krukjes, een gouden zitje wordt ondersteund door een kolom die – bewust – soms denken doet aan een filtersigaret. Deze stoelen staan in het M HKA op kleine podia, hetgeen niet alleen duidt op een zitverbod, maar ze ook het statuut van sculpturen verleent. Er zitten ook gebruiksvoorwerpen of eten in verwerkt. Zo ligt in eentje van hen een vijftal rijstwafels. Het is een bijzondere enigmatische, zelfs hermetische opstelling.

Gelukkig is er de brochure, die over de Leg Chairs het volgende schrijft: “Enerzijds herinneren ze aan de beruchte foto van Lewis Morley uit 1963, waarop Christine Keeler schijnbaar naakt poseert, zittend op een stoel van Deense designer Arne Jacobsen. Anderzijds dient ook het werk van de ontwerper Gaetano Pesce – wiens Project for a Door Hamilton uitvoerde voor haar tentoonstelling in het Sculpture Center in 2016 – hier als inspiratie om delen van de menselijke anatomie in een ontwerp te gebruiken.”

Anthea Hamilton, Leg Chair John Travolta. Courtesy de kunstenaar, Thomas Dane Gallery en Kaufmann Repetto

Anthea Hamilton, Curve Proposal, Courtesy en copyright de kunstenaar

Kunsthistorische referenties zijn hier, evenals elders in de tentoonstelling, in overvloed aanwezig. De teksten waarin ze worden aangehaald doen vaak wat tam aan, helemaal wanneer de werken die ze beschrijven, zoals hier de Leg Chairs, er juist erg cool en funky uitzien. Ik had hier toch graag wat gelezen over feminisme of over de rol van de vrouw. Of over sensualiteit en humor. Een tienermeisje zegt in de tentoonstelling tegen haar vriendin dat deze objecten haar herinneren aan discotheken uit de jaren tachtig, en “dat ze er van droomt haar huis later in te richten als een club uit pakweg 1986, met vooral veel plastic en glimmende materialen, zoals hier.”

In deze ‘grijze zone’ toont Hamilton ook enkele sculpturen van plateaulaarzen, welbekend uit de jaren zeventig toen disco hoogtij vierde. Er zijn ook tal van grote muurposters, uitgevoerd in nuchter zwart-wit. Ik zie bloemen, een Kabukispeler in vol ornaat (en toepasselijke theatrale houding). Wat verderop, aan de andere kant van de zaal, een hairy woman uit de comics van Robert Crumb. In de overloop plakt ook een jonge John Travolta aan de muur – denk aan Grease en vooral Saturday Night Fever. De blik op getormenteerd sexy, draagt hij een haarband en een mouwloos t-shirt. Travolta is een wederkerend element in het werk van Hamilton.

In de overloop plakt ook een jonge John Travolta aan de muur - denk aan Grease en vooral Saturday Night Fever. De blik op getormenteerd sexy, draagt hij een haarband en een mouwloos t-shirt. Travolta is een wederkerend element in het werk van Hamilton

Digitale print op fotobehang met daarop John Travolta, grijsgeschilderde muren. Courtesy de kunstenaar, Kaufmann Repetto en Thomas Dane Gallery

Anthea Hamilton, Wavy Thigh High Giallo Boot, privé collectie Milaan/Genua/Rome en Wavy Concrete Boot (tentoonstellingskopie)

Met deze ‘zaalcollage’ wil de kunstenaar een kritisch discours ontvouwen en vragen stellen bij vastgeroeste denkbeelden en stereotiepe typeringen. Over de witte en heteroseksuele blik bijvoorbeeld. Zo verwijst ze met Travolta naar geïdealiseerde mannelijkheid – volgens de tekst roept deze afbeelding associaties op met het mannenlichaam binnen de Oudgriekse beeldhouwkunst, dus naar een klassiek schoonheidsideaal dat al meer dan 2000 jaar standhoudt. Interessant ook: Travolta is een van de boegbeelden van de (commerciële) discocultuur. Die ontstond in de vroege jaren 1970 echter in Afro-Amerikaanse en Latino-subculturen waar psychedelica en homoseksualiteit eerder de norm waren. Interessant, inderdaad, maar deze haast verheven opstelling in het M HKA zuigt Hamiltons goed bedoelde engagement weg. Dit gaat niet ver genoeg, het blijft al te steriel. Deze ‘grijze zone’ komt mij eerder over als een trendy, salonfähig geheel met een kunstgebit in plaats van scherpe tanden. Als – inderdaad – grijs.

Met de 'zaalcollage' wil de kunstenaar een kritisch discours ontvouwen en vragen stellen bij vastgeroeste denkbeelden en stereotiepe typeringen

Van deze ruimte steek ik op kousenvoeten meteen door het ‘directeurskantoor’ (alwaar een performance plaatsvindt die ik niet al te veel storen wil), om in de ‘hip hop mansion’ te belanden. In deze zaal, zowat de grootste van het museum, staan veertien ensembles van werken. De eenkanaalsvideo Over the Rainbow (1999, een vroeg werk van Hamilton) eist de aandacht op: het geluid ervan galmt door de hoge ruimte. Ik zie de kunstenaar Judy Garlands klassieker zingen, overbekend uit The Wizard of Oz (Victor Fleming, 1939). Het geluid is echter vertraagd en haar gefilmde portret negatief weergegeven, geïnverteerd in de postproductie. Hamiltons eerste video, nog gemaakt tijdens haar studies, etaleert al haar interesse in popcultuur. Die is dubbelzinnig: aan de ene kant toont Hamilton een hang naar het nostalgische, aan de andere kant is haar positie kritisch. Dit werk is geniaal in zijn eenvoud. Vertraagd smaakt de tekst uit het lied nog wranger. Tegen de achtergrond van de alledaagsheid, en van de woedende oorlog, is het ronduit griezelig. En door eenvoudigweg het beeld te inverteren zegt Hamilton bovendien heel wat over rassenongelijkheid.

Anthea Hamilton, Kabuki Chef (detail), installatieoverizhct, Anthea Hamilton: Sorry I’m Late, Firstsite, 2012 © Anthea Hamilton. Courtesy de kunstenaar, Thomas Dane Gallery en Kaufmann Repetto. Foto: Andy Keate

Meerdere werken van Anthea Hamilton: Slanted Tartan 1, Slanted Tartan Executive Rug, Slanted Tartan Executive Desk, Slanted Tartan Executive Day Bed, Slanted Shelf, Untitled (Slanted Tartan Suit), Blasians (Flavour of Green Tea over Rice). Alle werken courtesy de kunstenaar, Kaufmann Repetto en Thomas Dane Gallery

Anthea Hamilton, Blasians (Flavour of Green Tea over Rice), 2022. Courtesy de kunstenaar, Kaufmann Repetto en Thomas Dane Gallery

Er valt wel meer in deze zaal te ontdekken, al wordt het me niet duidelijk waarom we hier ons in een ‘hip hop mansion’ zouden bevinden. Eerlijk gezegd heb ik niet meteen een idee wat me er bij voor te stellen. Maar in mijn hoofd komt een huis in Beverly Hills met zwembad dichter in de buurt dan deze afgemeten, ietwat frigide museumopstelling. De ondertitel van deze ‘hip hop mansion’ blijkt ‘zelfportret’ te zijn. That makes more sense to me. Uit de werken zelf spreekt bovendien wél een zekere schwung. De vier zwarte, glimmende plastic paspoppen genaamd Kabuki Chefs (2012) dragen kokskleren. Er is keukengereedschap – in hun zakken en op de vloer verspreid. Een etalagepop pronkt met een t-shirt van een schijnbaar duur (fake?) merk, plus er liggen stukken spiegel op de grond.

De sculpturale installatie Untitled (Dance) (2006), tegen de achterwand in de zaal, heeft wat weg van een opstelling voor een schaduwspel. Ik zie twee houten levensgrote poppen, als ware het marionetten, klaar om bespeeld te worden. Hamilton toont enkel hun onderkant. De benen dus. En een van de twee heeft een erectie. Op de achtergrond bevindt zich de hoes van een vinylelpee uit de jaren 1960 met de afbeelding van een zonovergoten Mediterraans havenstadje, erboven een tak wilgenkatjes en halve cirkels uitgesneden in papier. Deze opstelling is enigmatisch en prikkelend. Er zit een speels verhaal in over genderrollen dat de toeschouwer zelf bij elkaar mag verzinnen.

Het siert de kunstenaar dat ze vaak samenwerkt met anderen. Zoals met de Brit Nicholas Byrne, tevens haar levensgezel. Onder de titel LOVE maken de twee reeksen van monumentale opblaassculpturen die verwijzen naar iconische beelden uit de moderne sculptuurgeschiedenis. In M HKA staat onder meer LOVE (Small Torso) (2016), een metershoge plastic kopie van Brancusi’s Torso van een jongeman (1917-1922).

Voor de fotoreeks RPD (2019), waarvan er tien in deze zaal hangen, spande Hamilton samen met fotograaf Lewil Ronald en kunstenaar/ performer Carlos Maria Romero. Die laatste zien we naakt in verschillende posities in Kettle’s Yard, een huis bij de Universiteit van Cambridge. Daar brachten Jim en Helen Ede hun vroeg twintigste-eeuwse kunst- en designcollectie onder, om het sinds de jaren 1960 aan het publiek te schenken. Kettle’s Yard opereert ook als kunstinstelling met wisselende tentoonstellingen, en Hamilton maakte deze reeks foto’s als herdenkingsmomenten voor de collectie. Met de aanwezigheid van de naakte man in het beeld wil ze reflecteren over de intimiteit van het huis en de fragiliteit van kunst.

Veel gebeurt er in het M HKA niet - in feite blijft de man voor het grootste deel in de niet te betreden zaal op een betegelde bank liggen

Anthea Hamilton, installatieoverzicht 'The Squash', The Duveen Galleries, Tate Britain, 2018. © Anthea Hamilton/Tate Images. Courtesy de kunstenaar, Thomas Dane Gallery en Kaufmann Repetto. Foto: Seraphina Neville

Meerdere werken van Anthea Hamilton en LOEWE: Giant Pumpkin No.3 en The Squash (Look 1), The Squash (Look 2), The Squash (Look 3), The Squash (Look 4), The Squash (Look 5), The Squash (Look 6), The Squash (Look 7). Voor de laatste zeven werken geldt: courtesy Jonathan Anderson

Anthea Hamilton, Blasians (Flavour of Green Tea over Rice), 2022. Courtesy de kunstenaar, Kaufmann Repetto en Thomas Dane Gallery

In de ronde zaal vindt ondertussen een performance plaats. De ruimte betreden mag niet: ze is voor de gelegenheid volledig betegeld. Een zwarte man draagt een pak uit Hamiltons reeks The Squash (2018), zeven kostuums (of looks) die ze samen met Jonathan Anderson bedacht, de creatief directeur van het modehuis Loewe. In de belendende zaal hangen de andere pakken in deze reeks aan de muur geëtaleerd. Er zijn ook sculpturen van gigantische pompoenen. Deze ruimte maakt deel uit van de ‘modetuin’, het tentoonstellingsluik waarin Hamilton ook experimentele kimono’s, kuisheidsgordels en meer Kabuki Chefs tentoonstelt. De performance/ de kostuums van The Squash gaan terug op een foto van een performance uit de jaren zestig, meer bepaald naar het improvisatietheater/ de choreografieën van Erick Hawkins. Hoewel context ontbrak, deed de foto Hamilton denken aan een pompoen. In haar performance The Squash luidt de opdracht voor de acteur dan ook om zich te gedragen als die groente.

Veel gebeurt er in het M HKA niet – in feite blijft de man voor het grootste deel in de niet te betreden zaal op een betegelde bank liggen. Dit is het meest esthetiserende werk in de tentoonstelling. Ik kan me niet ontdoen van het gevoel dat dit allemaal wel erg bewust vacuüm getrokken is. Zelfs de performer gedraagt zich na zijn werk als een sacraal wezen. Na zijn actie verlaat hij de installatie, om zichzelf buiten te beepen door de artiestenuitgang. Dat doet hij als een plechtige communicant: gedwongen plichtbewust, kaarsrecht en gestaag op de tenen struinend, weg van het altaar, langs de tentoonstelling en door de verlossende deur waar de vrijheid op hem wacht. Ook als bezoeker voel je de spanning van hem afvallen.

Mash Up van Anthea Hamilton, tot 15 mei in M HKA, Antwerpen.

Recente artikelen