metropolis m

Roee Rosen

The Addition vormt een compendium bij de Engelstalige heruitgave van The Encyclopedia of Fictional Artists. Deze encyclopedie, samengesteld door Koen Brams, bevat de biografieën van fictieve personages die in allerhande literaire werken vanaf de 16e eeuw, als kunstenaar een hoofd- dan wel bijrol spelen; de 19e-eeuwse homoseksuele kunstenaars Basil Hallward in Oscar Wilde’s The Picture of Dorian Gray, de seksueel vrijgevochten Sabrina in Milan Kundera’s The Unbearable Lightness of Being en de conceptuele kunstenaar Felix Boezaardt die in meerdere romans van A.F.Th. Van der Heijden figureert.

Veelal personifieert de kunstenaar in de romankunst – en andere culturele disciplines – het radicale, het vrijdenkende en het grensverleggende. Of hij (of zij) belichaamt het andere stereotype beeld van de kunstenaar, namelijk dat van de melancholische aan het leven lijdende romanticus. Hoe dan ook, voor de schrijver is het fictieve kunstenaarspersonage een medium om bepaalde aspecten uit te vergroten en zo indirect commentaar te geven op morele, maatschappelijke of politieke kwesties.

Op hun beurt zetten uiteenlopende kunstenaars fictie centraal in hun werk; als onderwerp, als medium of als strategie, uiteenlopend van het fictieve alterego (Rose Selavy) tot fictieve herschrijvingen van de geschiedenis in de meest waarachtige representatievorm van al, het documentair archief (Walid Raad).

The Addition biedt een verzameling van verschillende kunstenaarspraktijken die, zo vermeldt de openingspagina, ‘beschouwd moeten worden als autonome artistieke bijdragen die de notie van fictie (de)construeren.’ The Addition is, zoals de titel al aangeeft, een toevoeging, en als zodanig niet een op zichzelf staand geheel, helder afgekaderd met een begin en een eind. Behalve de summiere introductie levert Krist Gruijthuijsen, redacteur van de bundel, de lezer over aan de kunst op de driehonderdvijftig pagina’s.

Roee Rosen

In eerste instantie ben je als lezer door het ontbreken van een expliciete structuur enigszins onthand, niet geheel zeker wat de collage van tekst, foto’s, tekeningen nu betekend. Maar na enige investering worden onderlinge relaties duidelijk en blijkt er weldegelijk sprake van een structuur. De bundel opent met bijdragen van Ryan Gander en The Uqbar Foundation waarin de meest elementaire positie wordt opgevat, namelijk alle kunst is fictie, want geworteld in (subjectieve) verbeelding. Deze filosofische benadering vindt geestverwanten in de bijdragen waarin de relatie tussen taal, betekenisgeving en interpretatie centraal staat, zoals bijvoorbeeld in de bijdrage van Will Holder On the labelling of Exhibitions.

Dan zijn er de kunstenaars die fictie als strategie gebruiken om bepaalde culturele systemen zichtbaar te maken. Zo produceerde Barbara Visser een catalogus van moderne kunst die als props fungeren voor film, theater of televisieproducties, en organiseerde Matthieu Laurette in de jaren ’90 zijn bekende Apparitions. Maar het merendeel van de bijdragen zet fictie in als een medium, en leverde bijdragen in de vorm van een verhaal, waarin bijvoorbeeld de grenzen van de talige verbeelding worden opgezocht (John Fare Estate) of in de vorm van een dialoog tussen fictieve karakters (Chris Evans). De bundel eindigt met de bijdrage van het alter ego Roee Rosen, die met haar controversiële kunst inmiddels een belangrijke plaats heeft verovert in de Israëlische en internationale kunstscene.

The Addition is alleszins een intellectuele thesis over de verschillende artistieke verschijningsvormen van fictie, noch is het een uiteenzetting over het brede scala aan posities die kunstenaars omtrent fictie innemen – daarvoor zijn de bijdragen te eenduidig en ontbreekt de context van de artistieke praktijk. The Addition kan het best beschouwd – en gelezen – worden als een associatieve expeditie door een gevarieerd landschap waarin niets is wat het lijkt. Of, om met een quote uit de bijdrage Steve Elliot te eindigen: ‘Dat wat voor het oog is bedoeld, kan niet voor het oor worden uitgelegd.’

The Encyclopedia of Fictional Artists + The Addition / redactie: Koen Brams & Krist Gruijthuijsen / Engelstalig / november 2010 JRP | Ringier / ISBN: 978-3-03764-123-1 / softcover / 170 x 210 mm / 688 p. / €39

Christel Vesters

Recente artikelen