metropolis m

Bas Princen – Water cooling plant, Dubai, 2009

Wanneer je in Europa met de auto een grens bent gepasseerd besef je al gauw dat je in een ander land bent. Niet alleen vanwege de wisselende kwaliteit van het wegdek, maar vooral door de architectuur van de huizen, die op een bepaalde manier verschilt van die in Nederland. En mocht de architectonische stijl van een land diens identiteit niet prijsgeven, dan zijn er nog de overbekende landmarks die direct een einde maken aan alle twijfels: het Atomium in Brussel, de Rijksdag in Berlijn, de Big Ben in Londen, de Eiffeltoren in Parijs en het Colosseum in Rome.

In westerse ogen zijn de verschillen tussen Europese landen zonder veel moeite te ontdekken. Moeilijker wordt het wanneer het gaat om foto’s van vijf steden uit Turkije en het Midden-Oosten, waarop geen opvallende landmarks zijn te bekennen. Caïro mag dan bij ons bekend staan om haar piramides, wanneer deze niet zijn afgebeeld blijft er weinig kenmerkends over. Hetzelfde geldt voor steden als Amman, Beiroet, Dubai en Istanbul. Hoe herkennen en verhouden wij ons tot deze plaatsen wanneer de visuele clichés wegvallen?

In zijn fotoserie Five Cities toont Bas Princen bij Galerie van Kranendonk in Den Haag de recente transformaties in het landschap van deze steden. De foto’s van bouwwerkzaamheden en gebouwen, die voornamelijk een woonfunctie hebben, laten afwisselend welvaart en armoede zien. Van strakke, geïsoleerd gelegen appartementencomplexen voor de rijken in Dubai tot het arme garbage recycling city – stadsdeel Mokattam in Caïro. Volgens de bijbehorende catalogus gaat het Princen niet om het portretteren van symbolen van segregatie van bevolkingsgroepen. Meer dan het onderzoeken van de sociale, economische en politieke dynamiek die ten grondslag ligt aan het ontstaan van deze plaatsen, legt Princen een fascinatie aan de dag voor de ruimtelijke en formele kwaliteiten van de locaties en de gelijkenissen die bepaalde gebouwen vertonen.

Bas Princen - Mokattam ridge (garbage recycling city), Caïro, 2009

Deze fascinatie deelt Princen met het Duitse kunstenaarsduo Bernd en Hilla Becher. Ook zij waren gefascineerd door de gelijkenissen in vorm die bepaalde industriële gebouwen karakteriseren en legden door middel van hun systematische fotografie de verdwijnende Duitse industriële architectuur vast. Bij Princen is echter geen duidelijke systematiek of een koele objectiviteit te ontwaren. Hij toont ook het omgekeerde, een interesse in de vreemde eend in de bijt, zoals te zien in een foto van een immense zwarte koelinstallatie in Dubai, die direct associaties oproept met de Ka’aba in Mekka.

Bas Princen - Water cooling plant, Dubai, 2009

Het project Five Cities is ontstaan in opdracht van Diwan, een multidisciplinair samenwerkingsplatform van kunstenaars, academici en experts op het gebied van architectuur en stedelijke transformatie in Turkije en het Midden-Oosten. De foto’s werden voor het eerst getoond tijdens de recent afgesloten Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam en bestempeld als ‘architectural research’. Door puur naar de formele kwaliteiten van de gefotografeerde locaties te kijken en deze te ontdoen van individualiserende kenmerken en context, maakt Princen beelden die niet willen sturen en geen conclusies trekken. Zij vormen daarmee een tabula rasa voor welke projectie of gedachte dan ook. De vraag rijst dan of zijn foto’s ‘slechts’ te categoriseren zijn als professionele illustraties ter ondersteuning van een inhoudelijk debat over architectuur en stedelijke transformatie of dat de foto’s ook onafhankelijk en autonoom kunnen functioneren.

Dat Princen zijn foto’s ontdoet van individualiserende kenmerken wil niet zeggen dat de locaties voor iedere beschouwer anoniem en onherkenbaar zijn. Voor inwoners van de betreffende steden of de landen en regio’s waar de steden liggen zullen de plekken meer herkenning oproepen. Een westerling dient echter wat langer blootgesteld te worden aan deze beelden om de nuances van het verband tussen de voorstelling en de stad waarnaar de voorstelling verwijst te ontdekken.

Soms, ondanks zijn onwil om uitspraken te doen over de dynamiek die aan het ontstaan van bepaalde plaatsen ten grondslag ligt, laat Princen ietsje meer los over een plek. De foto van het arme stadsdeel Mokattam, dat verantwoordelijk is voor de afvalverwerking van heel Caïro en daarom bezaaid is met vuilnis, mag dan nog zo formeel zijn afgebeeld, toch lijkt Princen zichzelf en de beschouwer hier kritisch stil te laten staan bij de vraag hoe deze plaats heeft kunnen ontstaan.

Five Cities is nog tot en met 25 februari te zien in Galerie Van Kranendonk in Den Haag

Alexander Mayhew

Recente artikelen