metropolis m

Op acht september opent de Antwerpse Kunsthal Extra City opnieuw haar deuren. Tijdens het Antwerp Art Weekend werd het nieuwe artistieke team en de nieuwe oriëntatie voorgesteld. Het nieuwe Extra City zal geleid worden door coördinator Adinda Van Geystelen en door een artistiek team dat voor de komende drie jaar bestaat uit Antonia Alampi, iLiana Fokianaki en Michiel Vandevelde.

Antonia Alampi is een Italiaanse, die momenteel in Berlijn woont en lange tijd als curator verbonden was aan de kunstruimte Beirut in Caïro. Samen met iLiana Fokianaki richtte ze in 2016 Future Climates op; een platform dat modellen onderzoekt voor de toekomst van kleine en middelgrote kunst- en cultuurinitiatieven. De eerste manifestatie van Future Climates was in Athene. Fokianaki, zelf een Griekse, is daarnaast ook curator en oprichtster van State of Concept, de eerste non-profit galerie in Athene.

Michiel Vandevelde is een Belgische kunstenaar. Zijn praktijk is gericht op performance, de openbare ruimte en artistiek onderzoek naar politieke en sociale structuren. Vandevelde is ook actief als schrijver, als redacteur voor Etcetera en als lid van de organisatie van het Brusselse kunstenfestival Bâtard. Tot 2021 is hij kunstenaar in residentie bij het Kaaitheater in Brussel.

Van links naar rechts: Antonia Alampi, iLiana Fokianaki, Michiel Vandevelde. Foto door Izra Marie Jans. 

Tamara Beheydt: Hoe zijn jullie bij Extra City betrokken geraakt?

Michiel Vandevelde: We hebben alle drie gereageerd op de open call van Extra City; Antonia en iLiana als duo, ik alleen. Een internationale jury selecteerde onze projecten en besloot ons samen te brengen. Tot drie maanden geleden kenden we elkaar nog niet.

Antonia Alampi: Er was een oproep voor een meerjarig traject, maar ook voor curatoriële projecten. iLiana en ik zonden een curatorieel project in, vanuit ons initiatief Future Climates. We wilden graag in Antwerpen werken. De jury bleek ons werk al te kennen en nodigde ons uit voor het artistieke team. Het eerste gesprek met Adinda verliep vlot en deze instelling laat ons toe verschillende andere posities te bekleden.

Michiel: Ik vind dat kunstenaars zichzelf meer moeten betrekken in de infrastructuur. Kunstenaars zouden niet enkel presentaties moeten bijdragen, maar ook inspraak moeten hebben in het functioneren van kunstinstellingen.   

Wat zal er anders zijn dan voorheen?

iLiana Fokianaki: Ik denk vooral dat de sfeer binnen de instelling veranderd is. Wij zijn alle drie heel ruimdenkend. We willen onze blik niet alleen van binnen naar buiten, maar ook van buiten naar binnen richten. We willen samenwerken met onze omgeving, onze blik richten op de stad.

Antonia: De focus van de instelling is ook veranderd: ook Extra City zelf wil zich meer op de stad gaan richten. Deze beslissing was er voor onze komst. We bevinden ons in een bijzondere positie, omdat we aangesteld zijn voor drie jaar, zonder de mogelijkheid van verlenging. Elke drie jaar zal Extra City een nieuw artistiek team krijgen. Daarom moeten we binnen die drie jaar denken en een coherent programma ontwikkelen, met een duidelijk begin en einde.

Jullie willen de blik naar de stad richten. Hebben we het dan over extra muros projecten?

iLiana: Niet zozeer. Eerder willen wij kijken naar de diverse gemeenschappen in onze directe omgeving, met de vraag hoe Extra City – letterlijk als ‘extra stad’ of ‘parallelle stad’ – resoneert met hun belangen. Op deze wijze bouwen wij Extra City’s sterke basis van kunstprofessionals uit, met als doel nieuwe modellen van burgerschap en civiel engagement te articuleren en verbeelden. 

Maken jullie hiermee een politiek statement, door een rechtstreekse connectie te zoeken met burgers?

Antonia: Jazeker, we zijn betrokken bij de samenleving. We geloven dat de ideeën van de kunstenaars met wie we samenwerken relevant zijn en we willen hen ook buiten een professionele kring verspreiden. Daarom investeren we veel in mediatie en communicatie. Het idee is dus: minder tentoonstellingen die langer lopen en waarbij we de gemeenschap betrekken.

Het idee is dus: minder tentoonstellingen die langer lopen en waarbij we de gemeenschap betrekken.

Michiel: Een effectieve verandering zal wellicht pas zichtbaar worden na drie jaar. Ons team zal veel experimenten voeren, maar de vruchten zullen pas later geplukt worden. Voor mij persoonlijk is het interessant om mechanismen te onderzoeken om mensen naar de instelling te krijgen, en omgekeerd om de instellingen ook buiten haar eigen muren te doen treden. We willen het publiekelijke van een publieke instelling als Extra City benadrukken – wat je hier ziet is ook interessant om mee te nemen als betrokken burger.  

De veranderingen komen er natuurlijk niet toevallig. Kunnen we zeggen dat Extra City zich in een staat van crisis bevond? Waren deze grote veranderingen noodzakelijk voor het overleven van de kunsthal?

Antonia: Dat klopt; alles wordt opnieuw opgebouwd en daar ligt voor ons de uitdaging. Is er een coherentie tussen het functioneren van de instelling en de onderwerpen van het artistieke programma? Natuurlijk is financiering een achterliggende constante en hebben veel nieuwigheden daarmee te maken. Anderzijds willen we niet breken met het verleden. Wij hebben veel respect voor Mihnea Mircan en andere vroegere curatoren van Extra City, die indrukwekkende research-gerichte tentoonstellingen gecreëerd hebben. Op dit moment worden Extra City en andere middelgrote instellingen in Europa erg uitgedaagd door kwesties van bezoekersaantallen, participatie, netwerken. Er is voor iedereen minder financiering. Dat was een van de redenen voor het oprichten van Future Climates: we onderzoeken daar nieuwe economische en politieke scenario waarin grote instellingen steeds groter worden en kleine en middelgrote initiatieven worstelen om te overleven.  

Jullie zien dus ook een wederzijdse beïnvloeding tussen jullie werk hier en Future Climates?

iLiana: Zeker, met Future Climates onderzoeken we financieringssystemen. Het project is opgebouwd rond locaties: we gaan ergens heen en passen onze vraagstellingen aan aan de plaats. In Athene waren de vragen heel specifiek. In het geval van Extra City is het anders: het gaat om een middelgrote instelling, gefinancierd door de staat. Bovendien is er in België in het algemeen wel een infrastructuur ter ondersteuning van de kunstscene. We zijn niet geïnteresseerd in de grote spelers, maar eerder in de kleine initiatieven die het moeilijk hebben. Extra City, en bij uitbreiding zelfs Antwerpen, kan hier een paradigma zijn.  

Wat kunnen jullie al vertellen over de eerste tentoonstelling, Extra-Citizen, die opent op acht september 2017?

Michiel: Eerst even ons programma voor de komende drie jaar schetsen: burgerschap is ons centrale thema. Er komen zes hoofdstukken binnen dit thema, die telkens een ander aspect belichten. De eerste tentoonstelling is een soort proloog, om een variatie aan interpretaties van burgerschap aan te bieden.

Antonia: Voor ons is dit de geschikte manier om deze drie jaar, met een duidelijk begin en einde, ten volle te benutten. Burgerschap is een heel breed concept met vele implicaties, gaande van de informele tot de juridische sfeer; vragen rond seksuele identiteit, gezinsvorming, de representatie van mentale aandoeningen, enzovoort. We willen basisvragen behandelen, zoals ‘waarom is er zo’n groot onderscheid tussen de basisrechten van de mens en burgerrechten?’ en dit vanuit een ethisch, bijna filosofisch perspectief, maar ook vanuit een juridisch perspectief. Hierbij is de stad ons uitgangspunt, eerder dan de natiestaat. De meest progressieve en interessante gemeenschappen vind je tegenwoordig in steden. Of je nu erkend bent als burger of niet, je bestaat in een specifieke plaats. Er zijn mensen in Antwerpen die hier al decennia leven, maar nog steeds geen erkende burgers zijn; toch zijn zij de facto burgers. Niet alleen legale kwesties bepalen of je je ergens thuis voelt. We willen ook kijken naar informele manieren om je aan een plaats aan te passen; je past je aan, maar voegt ook altijd iets van jezelf aan de plaats toe.  

Welke kunstenaars doen in jullie ogen iets interessants rond het concept burgerschap?

Antonia: Voor mij is vooral The Silent University, een initiatief van Turks kunstenaar Ahmet Ögüt, een inspiratiebron. Wanneer mensen ergens aankomen, moeten ze zich aanpassen. Ögüts voorstel is dat we ook iets van nieuwkomers proberen te leren. Vaak gebeurt dit al, maar in een private sfeer, op kleine schaal. Input van nieuwkomers wordt zelden publieke kennis. Ögüt creëerde een structuur, dat op verschillende locaties toepasbaar is, voor de uitwisseling van kennis. Nieuwkomers krijgen lessen, maar geven ook lessen. Hij werkt hiervoor vaak samen met plaatselijke instellingen, zoals scholen of cultuurhuizen.

Wat moeten we ons voorstellen bij het publieke programma?

Michiel: Er zullen lezingen zijn, screenings, performances, et cetera. De lezingen kunnen door kunstenaars gegeven worden of mensen die eerder theoretisch met kunst bezig zijn. Sarah Vanhee en Myriam Van Imschoot maken bijvoorbeeld deel uit van het performanceprogramma. Ik wil graag het seizoen openen met een algemene lezing over de notie van het ‘wij’. Bij de opening van de eerste tentoonstelling hoort een tweedaags programma. We willen een zo exhaustief mogelijk programma, om verschillende interpretaties van het thema te toetsen. Van daaruit wil ik evolueren naar steeds meer focus op de notie van burgerschap. Vooral in het eerste luik wil ik het overkoepelende thema definiëren. Het lijkt me ook interessant om burgerinitiatieven zoals de Burgerraad of Plan A hierbij te betrekken.  

Gaan jullie ook in dialoog met andere instellingen?

Antonia: Ja, we willen de interdisciplinariteit opzoeken en Extra City als interdisciplinaire instelling positioneren. Naar mijn mening hebben beeldende kunsten geen disciplinaire grenzen. Je kijkt toch altijd naar artistieke projecten in termen van onderwerp, vorm, context, economie, et cetera. Bovendien zou het erg beperkend zijn om dit thema (burgerschap) enkel vanuit artistiek perspectief te behandelen.

Op acht september opent de eerste tentoonstelling van Extra City onder de nieuwe leiding. Tot dan staat de ruimte echter niet leeg: Extra City biedt een platform aan een aantal presentaties van verschillende kunstopleidingen. Voor meer informatie klik HIER!

Tamara Beheydt

schrijft over kunst, o.a. voor Glean

Recente artikelen