metropolis m

Morena Bamberger, Ethereality (2019), foto de kunstenaar

De mens is een zintuiglijk wezen, zegt Morena Bamberger. In haar tentoonstelling Ethereality in het Bonnefanten wordt de bezoeker dan ook als zodanig aangesproken. Je mag, moet soms zelfs, van alles aanraken. Marsha Bruinen gaat met Bamberger in gesprek over haar kunstenaarspraktijk.

Gekleed in een jurk gemaakt van schoonmaakdoekjes zit Morena Bamberger in een rivierbed en drumt ze het ritme van een kloppend hart. Ze is de Zwitserse bergen ingetrokken om zo, geïnspireerd door spirituele vision quests, een verbintenis met de natuur aan te gaan. Bij terugkomst in Nederland begint ze aan een residentie van twee maanden aan de Jan van Eyck Academie waar ze video-opnames van performances als deze integreert in Ethereality: een werk dat nu in het Bonnefanten te zien is.

Als ik Bamberger daar ontmoet nodigt ze me uit op een fleecekleedje dat ze achterin haar installatie heeft neergelegd. Ik loop langs piepschuim platen waaruit bomen en bergen zijn gesneden en waarop nu de Zwitserse landschappen geprojecteerd worden. Samen met vele opgehangen wollen touwtjes, aan elkaar geregen kralen en uitstekende veren vormen ze een wereld die me terugbrengt naar vroeger: Bamberger is even het buurtvriendinnetje dat op zolder een eigen realiteit heeft gebouwd. Maar Ethereality is voor haar niet zozeer een sprong opzij van de alledaagse werkelijkheid, maar juist iets dat daar heel dichtbij staat. ‘Dit is echt hoe ik de realiteit ervaar’, zegt ze. ‘Dat klinkt misschien heel raar, maar soms kan ik de dingen echt zo zien. Hoe jij deze installatie ervaart, zo ervaar ik soms de normale omgeving. Ik zie in straten, pleinen of mijn huis dezelfde kleuren en dezelfde energie.’

Terwijl we daar zo zitten wordt Bambergers stem af en toe onderbroken door het geluid van een loeiende koe. Het fleece voelt zacht, ik ruik geurkaarsen en voor zover als mijn blik reikt zie ik paarse en groene tinten. De mens is in essentie een zintuiglijk wezen voor Bamberger. ‘Wat zou ik doen als ik geboren zou worden in dit volwassen lichaam en helemaal niks zou weten over het leven op aarde, over hoe anderen eruit zien of over wat familie is?’ vraagt ze zichzelf hardop af. ‘Ik zou opstaan in de natuur en om me heen kijken. Ik zou mijn zintuigen gaan ontdekken: ik zou gaan testen, voelen en zien.’

Morena Bamberger, Ethereality (2019), foto Manor Lux

Morena Bamberger, Ethereality (2019), foto de kunstenaar

Nog belangrijker is het voor haar om een heel ander zintuig te prikkelen: ‘de binnenwereld of de innerlijke energie’. Bamberger: ‘Ik geloof dat als je iets met een bepaalde intentie hebt neergezet, mensen dat ook kunnen voelen. Je zet niet alleen een installatie neer: je zet een hele sfeer neer.’

Marsha Bruinen

Er lijkt een bepaald contrast te bestaan tussen die thematiek van het je terugtrekken in de innerlijke, natuurlijke energie en de artificiële materialen die je gebruikt, zoals folie, piepschuim en plastic steentjes.

Morena Bamberger

‘Ik ben inderdaad veel bezig met natuur, maar scheidt dat niet zo zwart-wit af van “niet-natuur”. Ik geloof dat alles natuurlijk is: ook dit “landschap” voelt voor mij heel natuurlijk aan. Ik ben van mening dat alles om ons heen natuurlijk is, omdat het op dezelfde aarde is ontstaan. Alles heeft dezelfde essentie: het gaat er alleen om wat je er vervolgens als maker mee doet, hoe je het bewerkt.’

Marsha Bruinen

Zelf raak je in dat maakproces veel verschillende media aan. Had je op de kunstacademie in Maastricht al meteen zo’n verspreide interesse?

Morena Bamberger

‘Ja, ik heb altijd al van alles gedaan, maar zag die media in het begin nog wel als apart van elkaar. Een werk was óf een foto óf een video óf een schilderij. Later kon ik die hokjes achter me laten en dacht ik: ik doe alles en ik prop het gewoon in één werk. Ik voelde me niet goed bij het gegeven dat ik zou moeten kiezen. Waarom zou alleen een foto, of alleen een video, iets tot uitdrukking kunnen brengen? Waarom doe ik niet alles wat in mijn hoofd zit?’

Ondertussen duiken er af en toe bezoekers om ons heen op. Die zijn groot en onhandig ten opzichte van ons eilandje, staan per ongeluk op steentjes of tikken met hun voet tegen het piepschuim. Bamberger is zichtbaar gefascineerd door de bewegingen van de mensen. Haar blik wijkt dan even af, ik kijk mee.

Marsha Bruinen

Zou je zeggen dat je werk pas af is als er mensen door heen bewegen?

Morena Bamberger

‘Ja. Op zichzelf is het meer een sculptuur en wanneer een publiek er een interactie mee aan gaat is het af, begint het te leven. Dat is spannend om te zien. Wat doen mensen in zo’n installatie? Als je daar naar kijkt zie je hoe de persoonlijkheid van mensen naar voren komt. Sommige mensen houden van aanraken, anderen gooien dingen echt overhoop of zijn heel benieuwd wat er op die kleine briefjes daar staat.’

Morena Bamberger, Ethereality (2019), foto de kunstenaar

Morena Bamberger, Ethereality (2019), foto Manor Lux

Marsha Bruinen

In Het Land van Ayni (2018) nam het publiek een bijzondere rol in. Kan je daar iets over vertellen?

Morena Bamberger

‘Voor dat werk liep ik met mijn assistent verkleed over straat. We hadden panty’s over ons hoofd getrokken en vroegen aan mensen: Wil je met ons meekomen? Eenmaal opgesloten in de wereld die we verderop gebouwd hadden – ze mochten er niet echt uit – boden we ze een vijf minuten durende performance aan. Op dat moment gaven wij weer. Zo was er sprake van wederkerigheid: de bezoeker heeft ons vertrouwd en een reis gemaakt; daarna was het aan ons om weer een reis terug te geven.’

Ik heb een Sinti-achtergrond: in die cultuur zijn natuur, rondreizen, muziek, klank, vuur en het bij elkaar kan houden van mensen heel belangrijk

Morena Bamberger, Het Land van Ayni (2018), foto de kunstenaar

Marsha Bruinen

Komt dit dan misschien dichterbij wat kunst is voor jou: mensen uit hun dagelijkse patroon halen en ze onverwachts meenemen in jouw wereld? Het lijkt iets heel anders dan het maken van een installatie in een museum, zoals hier.

Morena Bamberger

‘Het maken van installaties of sculpturen in ruimtes als deze is even belangrijk voor mij. Binnen en buiten werken zijn twee kanten van mijn werk, die elkaar ook definiëren. In beide gevallen betrek ik mensen graag direct bij het werk.’

Marsha Bruinen

Heb je altijd al die gevoeligheid voor mensen in je omgeving gehad?

Morena Bamberger

‘Ik heb een Sinti-achtergrond: in die cultuur zijn natuur, rondreizen, muziek, klank, vuur en het bij elkaar kan houden van mensen heel belangrijk. Zulke waardes zijn onbewust altijd wel aanwezig in mijn werk. Door de focus op het samenleven en samenzijn was het niet vanzelfsprekend dat ik me als solitair kunstenaar af zou gaan afzonderen in mijn atelier. Toch heb ik daar wel voor gekozen.’

Marsha Bruinen

Tegelijkertijd lijkt hetgene wat je nu voor jezelf doet ook altijd naar buiten gericht.

Morena Bamberger

‘Ja, op die manier komt het samen. Ik voel me wel een zigeunerkunstenaar: met die energie creëer ik ook installaties. Ik probeer me heel dicht bij mezelf te blijven, me steeds te verbeelden dat ik opnieuw ben geboren en helemaal niks van kunst weet. Ik voel geen drang me constant tot andere kunstenaars te verhouden, maar probeer op mezelf te reflecteren en blanco te creëren.’

Marsha Bruinen

 Maar, kun je nog blanco creëren? Want je ziet toch heel veel?

Morena Bamberger

‘Laat ik het zo zeggen: ik heb mezelf behoorlijk geïsoleerd. Op de kunstacademie wordt van je verwacht dat je je leert te positioneren in de kunstwereld. Toch heb ik nooit die drang gevoeld, omdat ik wist: beelden zijn mooi, je kunt ervan leren, maar je neemt ze ook altijd op.’

Marsha Bruinen

Heb je ook het idee dat die beelden je verder wegvoeren van die binnenwereld waar je het over had?

Morena Bamberger

‘Ja en ik wil vanuit die eigen energie blijven creëren. Ik positioneer me daarom liever tegenover andere dingen die ik tegenkom: situaties op straat, mensen die ik ontmoet, mijn familie. Dat is voor mij genoeg inspiratie. Ik ben ook een beetje allergisch voor het geforceerd verbanden leggen in de kunstwereld. Uiteindelijk zijn we allemaal wel op een bepaalde manier met elkaar gelinkt, maar iedere maker moet wel in zijn eigen waarde worden gelaten. Als ik naar een tentoonstelling ga, ga ik erheen voor de makers. Dan ben ik benieuwd: hoe hebben zij het neergezet, met welke energie? Wat voel ik erbij? Ik wil de persoonlijkheid van de kunstenaar leren kennen vanuit zijn werk.’

Zo bekeken lijkt een bezoek aan een tentoonstelling niet ver verwijderd van een goed gesprek met een kunstenaar op straat. Wie Bamberger als gesprekspartner vertrouwt kan in Ethereality veel terugkrijgen: Bamberger belooft midden in het Bonnefanten de focus van de kunstwereld naar een binnenwereld te verschuiven.
 

Morena Bamberger, video uit Ethereality (2019), foto de kunstenaar

MEER OVER ZINTUIGLIJKHEID IN METROPOLIS M NR 1-2020 SENSORY. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT STUREN WE JE DIT NUMMER GRATIS TOE. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR [email protected] 

Ethereality is verbonden aan het Limburg Beeldende Kunst Stipendium: een nieuwe beurs ingesteld door Provincie Limburg waar Morena Bamberger de eerste ontvanger van is.

Ethereality is te zien t/m 12-04-2020 in het Bonnefanten, Maastricht.

Marsha Bruinen

is webredacteur bij Metropolis M

Recente artikelen