metropolis m

Detail omslag NRC CS 17.6.2020

Langzaam raakt de Nederlandse kunstwereld doordrongen van zijn institutionele racisme. Het is de hoogste tijd om daar iets aan te doen, zo stellen een drietal Open Brieven deze week in een dringend appèl aan de verantwoordelijken. Veranderingen in de samenstelling van de staf kunnen niet lang uitblijven.

Het is Dag 25 na de dood van George Floyd, bijna drie weken na het eerste grote Black Lives Matter-protest op de Dam en een week na de eerste protesten die specifiek zijn gericht op de culturele wereld in Nederland. Black Lives Matter weet in korte tijd heel veel mensen op de been te brengen die unaniem vinden dat het tijd is dat er iets gedaan wordt aan het institutioneel racisme in Nederland. Bepaalde bevolkingsgroepen worden in deze samenleving geen gelijke kansen geboden, maar voortdurend op afstand gezet en gehouden. 

Deze week heeft het protest een nieuwe wending genomen met het verschijnen van een drietal Open Brieven waarin de verantwoordelijken in de kunstwereld rechtstreeks worden aangesproken op het feit dat de witte kunstwereld nog altijd overwegend wit is, ondanks vele jaren van speciale programma’s voor diversiteit en inclusiviteit. Zwarte personen en personen van kleur mogen op bezoek komen om mee te praten, ze mogen tentoonstellingen maken en hun werk overal vertonen, maar in de staf en het management van de talrijke kunstorganisaties van dit land zijn ze zwaar ondervertegenwoordigd. De NRC telde deze week op een bestand van 231 medewerkers in 21 musea welgeteld 6 personen van kleur, en niet één in het hoogste management van de benaderde organisaties. 

Nadat de ene na de andere kunstorganisatie eerder in persverklaringen haar steun verklaarde aan het anti-racistische protest van Black Lives Matter, krijgen ze deze week in de Open Brieven een spiegel voorgehouden. Je steun verklaren aan de strijd voor gelijke rechten is een ding, er daadwerkelijk iets aan doen in je organisatie is iets anders. Dat gaat wel wat verder dan een zwart vakje op Instagram. Het veronderstelt een grondige zelfanalyse en het ingrijpen in de eigen organisatie, waar maar weinig directies toe bereid zijn gebleken in de afgelopen jaren.

De onderschrijvers van de brieven geven aan dat het genoeg is geweest: er moet nu gehandeld worden om de witte kunstwereld zo snel mogelijk structureel minder wit te laten zijn. De tijd van tijdelijk aandacht geven is voorbij: zwarte mensen en personen van kleur willen een stem in de koers die de organisaties varen.

[h1]Brief 1: Wij zien jullie, witte kunst- en cultuursector

De week opende afgelopen maandag met de Open Brief, geschreven namens ‘een gestaag groeiende gemeenschap van theatermakers, filmers en andere kunstenaars van kleur, jong en oud’, meer dan 600 in totaal, onder de titel: ‘Wij zien jullie, witte kunst- en cultuursector.’ De brief schetst in scherpe bewoordingen hoe een witte sector weliswaar oog begint te krijgen voor de veelkleurige samenleving, maar weigert plaats te maken en aan macht en positie in te leveren.

‘Wij doen mee. Wij denken mee. Wij spelen mee. Wij praten mee. Op jullie podia, op jullie symposia, op jullie schermen draven we op om jullie de ruimte te geven je in je eigen schuld te wentelen, waarna je alles van je af kan spoelen en weer fris en fruitig op je hoge stoel kan zitten (…) Wij zien hoe jullie steeds opnieuw het recht hebben toegeëigend om onze artistieke agenda’s te beperken tot jullie probleem, jullie opvattingen over racisme, zonder je ooit daadwerkelijk intrinsiek te bekommeren om wie wij zijn om wat wij willen, om wat wij doen. Zonder een fractie van je macht uit handen te geven. Wij zien jullie.’

Ze noemen hun brief ‘een hartenkreet’, die verbindend is bedoeld en wil laten zien ‘hoe urgent het voor onze samenleving is dat de culturele sector open gaat en een plek wordt waar we elkaar oprecht als gelijken kunnen ontmoeten’.

(hier een link naar de open brief die gepubliceerd is in de theaterkrant.nl)

[h1] 

[h1]Brief 2 Het Stedelijk sluit zwarte kunstenaars uit

Op dinsdag volgde curator en Metropolis M-redacteur Vincent van Velsen met een evenzo scherp geformuleerde Open Brief aan de Amsterdamse wethouder van cultuur Touria Meliani, die in feite op Rein Wolfs gericht was. Hij schreef naar aanleiding van het persbericht van het Stedelijk Museum van vorige week waarin het museum zich solidair verklaarde aan de Black Lives Matter-beweging en verklaarde meer aandacht te gaan geven aan zwarte kunstenaars. In dat kader werden ook twee curatoren-at-large aangesteld om de fundamenten van het museumbeleid kritisch tegen het licht te houden.

Van Velsen verklaart blij te zijn met Wolfs’ initiatief, maar ‘De aangekondigde veranderingen nemen niet in ogenschouw welke schade het de kunstenaars heeft berokkend om stelselmatig buitengesloten en ondergerepresenteerd te worden. Dit heeft invloed gehad op hun carrière en persoonlijke levens, de kwaliteit daarvan en de mogelijkheden – van het huren van een atelier tot het kopen van behuizing, het reizen ter oriëntatie en netwerk en het vergroten van de potentiële richtingen binnen hun praktijk, naast een structurele zichtbaarheid en mogelijkheid tot tonen. Hetzelfde geldt voor de curatoren met een gelijksoortige achtergrond wie eveneens de mogelijkheden tot ontwikkeling met alle privileges en connecties binnen een instituut als het Stedelijk is ontzegd. Deze gedane schade kan niet ongedaan worden gemaakt door toekomstige aankopen of tentoonstellingen.’

Van Velsen vindt dat het museum verantwoordelijkheid moet accepteren voor zijn eigen decennia durende falen en daar consequenties aan verbinden. Het heeft zich incapabel getoond, door de structurele buitensluiting van zwarte kunstenaars en curatoren en kan nu niet met dezelfde personen in de staf ineens een andere koers gaan varen. Er is een hard ingrijpen in de staf nodig. ‘Slechts dan, en alleen onder die voorwaarde kan het Stedelijk Museum Amsterdam structureel veranderen en de geformuleerde doelen die moeten leiden tot significante verbeteringen behalen.’ 

(lees hier de open brief die gepubliceerd is op deze site)

[h1]Brief 3 No anti-racist museum without structural changes

Vandaag volgt een derde Open Brief op initiatief van Falke Pisano, Riet Wijnen en Rosa Paardenkooper, intussen ondertekend door 200 medestanders uit de kunstwereld, in reactie op het artikel ‘Diversiteit is beleid maar de directeur is altijd wit – Onderzoek diversiteit musea‘van Lucette ter Borg in NRC Handelsblad van afgelopen donderdag, waarin de krant na inventarisatie van het personeelsbestand van 21 musea vaststelde dat er vrijwel geen zwarte personen werkten. In een schrijnende visualisatie van het personeelsbestand zie je bij de meeste musea lange rijen witte popjes en bij een enkel museum ten hoogste één zwart popje. 

De Open Brief wijst op het hieronder liggende institutionele racisme, waarvan de directeuren die zijn geïnterviewd zich duidelijk onvoldoende rekenschap geven. Hun onvermogen om te komen tot een representatieve vertegenwoordiging van de samenleving in hun staf wordt toegelicht met smoezen en aannames die in de brief een voor een onderuitgehaald worden. 

Ook in deze brief wordt een direct beroep gedaan op alle verantwoordelijken: ‘We urge White people in positions of power and comfort to think hard about what they are willing to do. What does the stability of life-long contracts mean when this stability is only held by White people and how can this stability be redistributed more equally?’

Ze presenteren een lijst van aanbevelingen, waaronder (beknopte selectie): ‘White institutions should only speak when they have taken concrete actions that can be described in precise language; Institutions should commit to equal representation; The contractual conditions and payment of BPoC should compensate for the extra (emotional) labor involved in working in a White institution as a non-White person; Institutions should implement a structural programme for White staff consisting of anti-racism and conflict de-escalation training; Museums should commit to acquisition of works by Black artists and artists of Color, but this should NOT be done by the White acquisition committees that have failed to buy these works before; Museums should take responsibility for their own institutions but also fight for structural change sector-wide and within local and national government, public and private cultural funding bodies.’

Meer dan alleen lijst actiepunten is de brief een inhoudelijk commentaar op het gekozen beleid van de directeuren en hun uitspraken daarover in NRC Handelsblad. Het wordt hier duidelijk dat de Nederlandse kunstwereld grondiger en kritischer naar zichzelf moet leren kijken, wil het in staat zijn de veranderingen in gang te zetten die nu al jaren aan zwarte personen en personen van kleur worden beloofd maar steeds niet worden waargemaakt.

(lees hier de Open Brief die gepubliceerd is op deze site, via een link in de brief is ondertekening mogelijk)

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen