metropolis m

Yael Bartana, A Declaration (2006), film 7:30 min

De oorlog in Israël is op dit moment weer volop aanwezig in de verschillende media. Dat wil echter niet zeggen dat het conflict overzichtelijker wordt. Sterker nog, je ziet door de bomen het bos niet meer. Een ideaal onderwerp dus voor Gemak.

Ingang Gemak, Pavel Wolberg, Purim, Hebron, 2004.

Na Niemandsland? – dat de verscheurde Palestijnse identiteit behandelde – presenteert het Haagse initiatief voor kunst, politiek en debat opnieuw een tentoonstelling over Israël. Beloofde Land toont werk van de van oorsprong Russische fotograaf Pavel Wolberg (Sint Petersburg, 1966) en van de Israëlische videokunstenares Yael Bartana (Afula, 1970). Beiden laten de bizarre werkelijkheid zien van een land dat zich voortdurend bedreigd voelt.

Yael Bartana maakt poëtische films waarin zij de Israëlische en Joodse identiteit onderzoekt. Haar film Summer Camp (2007), niet te zien in Gemak overigens, was een van de schaarse hoogtepunten op de laatste Documenta. In deze film worden afgebroken Palestijnse huizen, in opdracht van het Israeli Committee Against House Demolitions, weer opgebouwd door Joden, Palestijnen en internationale vrijwilligers. Summer Camp past in de traditie van de zionistische propagandafilms uit de jaren dertig, waarin de ontginning en opbouw van het beloofde land met veel gevoel voor dramatiek in beeld werd gebracht. Met dezelfde clichébeelden: de lachende bouwvakkers en een onbewolkte hemel, toont Bartana echter een vorm van verzet tégen de Israëlische bezetting.

Yael Bartana, A Declaration (2006), film 7:30 min

In A Declaration (2006, 7:30 min.), één van haar drie films in Gemak, gebruikt Bartana deze propagandaclichés opnieuw. Een gespierde man in een wit hemd roeit naar de rots van Andromeda voor de kust van Jaffa, met in zijn boot een olijfboom. Op de rots prijkt trots de Israëlische vlag. Je voelt ‘m al aankomen: de man vervangt uiteindelijk met veel vertoon de vlag voor de olijfboom. Waar Summer Camp verrast, wordt dezelfde beeldtaal in A Declaration simplistisch ingezet. Hierdoor komt de boodschap er wel erg dik bovenop te liggen.

Yael Bartana, When Adar Enters, 2003, 7 min

Bartana’s When Adar Enters (2003, 7 min.) gaat over de Joodse feestdag Purim. Dit festival vindt jaarlijks plaats in maand Adar van het Joodse jaar en herdenkt de tijd waarin de Joden in Perzische ballingschap gered werden van uitroeiing. Kinderen lopen in kleurige verkleedkleren op straat, samen met hun niet-verklede ouders. Beeld en geluid zijn vervormd, waardoor het lijkt of Bartana het feest een grimmig karakter mee wil geven. Ook dit komt nauwelijks over, écht grimmig wordt deze registratie namelijk nooit.

Pavel Wolberg, Purim

Purim is ook veelvuldig vastgelegd door Pavel Wolberg, een kwart van de foto’s toont dit feest. Op één van de beelden loopt een kind verkleed als kip met een zak snoep over straat. De soldaat achter hem is op zijn hoede en verschuilt zich achter een steen, het kind loopt echter onbezorgd verder. De combinatie van zwaarbewapende soldaten en verklede kinderen levert absurde beelden op en blijft absoluut hangen. Het blijft echter niet bij deze foto, dezelfde thematiek is het onderwerp van een hele serie foto’s, die alleen maar afbreuk doet aan de kracht van de beelden; wat rest is een fotogeniek kunstje.

Pavel Wolberg, Northern Border 2006

Wolberg legt naast Purim ook andere aspecten van het leven in Israël vast. Iedereen komt netjes aan het woord. Zo staan Israëlische soldaten in een Palestijnse woonkamer alsof het de normaalste zaak van de wereld is, schrijven kleine meisjes “to Nazrala wiht love from Israel” (sic) op een artilleriegranaat bestemd voor Hezbollah-strijders in Libanon en verzetten Joodse kolonisten zich met hand en tand tegen hun uitzetting. In de tentoonstellingsruimte hangen deze ‘standpunten’ behoorlijk door elkaar. De tekstbordjes maken niet duidelijk wat er precies te zien is, behalve waar en wanneer de foto genomen is. Hoewel een educatieve, uitleggerige tentoonstelling hier in het geheel niet op zijn plaats zou zijn, is het andere uiterste ook niet aangenaam. De (te) grote hoeveelheid foto’s zorgt voor verwarring. Het is uiteindelijk lastig kijken zonder de juiste context.

Daardoor blijft de vraag hangen wat Gemak met deze tentoonstelling wil zeggen. Wolberg maakt absoluut visueel sterke foto’s, maar wat hij laat zien blijft keurig binnen de lijntjes van de fotojournalistiek. Zijn werk opent geen duidelijk andere perspectieven, dan degenen die we al kennen en dat is teleurstellend voor het centrum voor actualiteit en debat dat Gemak wenst te zijn. Bartana heeft meer pretenties, maar juist in de bij Gemak getoonde films worden deze helaas niet waargemaakt. En zo is de bezoeker van Beloofde Land nauwelijks meer wijzer geworden dan van twee weken televisiebeelden vanaf de grens van de Gazastrook.

Elke van Eeden

Recente artikelen