metropolis m

Alessandra Sanguinetti. ‘The adventures of Guille and Belinda and the enigmatic meaning of their dreams’.
Desiree Dolron. ‘Xteriors VIII

Een jonge dame drijft levenloos in het water. In haar handen kleurrijke bloemen geklemd. Het water wordt omgeven door een vredige, bosachtige omgeving.

John Everett Millais schilderde in 1851 de sleutelscène van Ophelia’s dood, nauwgezet Shakespeares Hamlet volgend. Ophelia’s onbeantwoorde liefde voor Hamlet drijft haar langzaam maar zeker tot wanhoop en hysterie, die zich uit in het zingen van onsamenhangende liederen over het leven en de dood. In deze staat begeeft zij zich naar een lieflijk beekje, waar ze bloemenkransen aan een wilgentak wil hangen. De tak breekt en ze valt in het water, waar ze vervolgens verdrinkt. Of haar dood verkozen is of een ongelukkige speling van het lot, blijft in Shakespeares Hamlet onduidelijk.

Sinds het personage Ophelia voor het eerst tot leven kwam, is zij onderwerp geweest van menige melancholische representatie en interpretatie. Haar onbestemdheid roept romantische verlangens op, die zoals de tentoonstelling in het Museum voor Moderne Kunst te Arnhem toont, ook vandaag de dag relevant zijn.

zaaloverzicht Ophelia

Verspreid over een zestal zalen wordt Ophelia’s rol vanuit verschillende oogpunten getoond. ‘Onschuld en lust’, ‘Sublimering van de natuur’, ‘Dreiging van de natuur’, ‘Verlangen en hysterie’, ‘Schoonheid en dood’ en – tot slot – ‘Sublimering van de dood’. zijn de zes thema’s die curatoren Flos Wildschut en Krien Clevis als uitgangspunt namen om de diversiteit aan interpretaties tot zijn recht te laten komen.

Alessandra Sanguinetti. ‘The adventures of Guille and Belinda and the enigmatic meaning of their dreams’.

In foto’s, schilderijen, tekeningen en hier en daar een sculptuur representeren meer dan vijfentwintig kunstenaars de verschillende gedaantes van Ophelia. Als onschuldig meisje, als verleidster of juist als hysterische dame. De tentoonstelling begint speels met werken van onder anderen Amie Dicke, Pipilotti Rist en Alessandra Sanguinetti. De laatste toont de onbevangen belevingswereld van twee jonge meisjes in haar The adventures of Guille and Belinda and the enigmatic meaning of their dreams’). In het werk lijken de twee kinderen uit de titel al spelende de wereld te ontdekken. Ze gaan vrolijk op in hun verkleed partijtjes, maar waar ze in de ene scène nog onschuldig verstoppertje spelen, drijven ze in de andere scène in het water, gekleed in lange jurken als twee jonge Ophelia’s met bloemen in hun handen geklemd. De ‘onschuldige’ interpretatie van Sanguinetti staat recht tegenover de meer hysterische interpretatie van L.A. Raeven. In hun video proberen de twee zussen elkaar te verdrinken in een meer, om zich op het laatste moment toch weer aan elkaar vast te klampen en elkaar te redden. Het werk toont de onevenwichtige verhouding tussen liefde en haat.

Iris van Dongen. ‘Ophelia by Night’.

Het is niet verwonderlijk dat de ‘sterfscène’ – een vaak verbeeld thema in de kunst- en literatuurgeschiedenis – ook in de tentoonstelling in Arnhem telkens terugkomt. Soms letterlijk, zoals in de pasteltekening van Iris van Dongen, waar ze Ophelia alleen en verlaten in nachtelijke woud verbeeldde, soms meer suggestief zoals bij Krien Clevis foto’s van een verlicht meertje bij nacht, dicht begroeid met riet en waterlelies. Desiree Dolrons prachtige verstilde foto’s lijken juist de middenweg te bewandelen, waarbij de spanning haast tastbaar wordt.

Wildschut en Clevis’ eigentijdse interpretatie van het Ophelia-thema levert veel mooie – vaak melancholische – beelden op. Te midden van al deze melancholie lijkt Nick Cave en Kylie Monigue’s videoclip Where the wild roses grow een vreemde eend in de bijt. Toch vormt hun kitscherige clip met zijn ambigue interpretatie van Ophelia een aangename afwisseling en legt daarnaast in vier minuten de kern van de tentoonstelling bloot.

Ophelia, Sehnsucht, Melancholie en Doodsverlangen is nog tot tien mei te zien in het Museum voor Moderne Kunst te Arnhem.

Laurie Cluitmans

is kunstcriticus en conservator hedendaagse kunst bij het Centraal Museum

Recente artikelen