metropolis m

Voor velen zal de tentoonstelling van de kunstenaar Stefan Panhans (1967) in W139 een eerste kennismaking met de Duitse kunstenaar zijn, voor Tim Voss, die in mei 2010 werd aangesteld als directeur van W139, is de kunstenaar al langer een bekende. Voor zijn aanstelling bij W139 was Voss vijf jaar werkzaam als directeur bij Kunstverein Harburger Bahnhof in Hamburg, waar hij de in Hamburg woonachtige Panhans heeft leren kennen. Voss heeft zijn ontdekking meegenomen naar Nederland.

Het is even wennen in W139. Bij binnenkomst in de donkere tentoonstellingsruimte komt een grote diversiteit aan beelden op me af: een rockster in een slaapzak, een zwerver, een vrouw op een Cross Trainer en een trein vol zombies. De videowerken van Stefan Panhans zijn duidelijk zeer divers. Of niet? Want hoewel de onderwerpen sterk uiteenlopen, blijkt al gauw dat de werken ook een ding gemeen hebben: ze roepen een gevoel van vervreemding op, door de combinatie van het alledaagse en het onrealistische.

Neem Glow (2006). Op het eerste gezicht is er niets aan de hand: een vrouw van een jaar of dertig is fanatiek bezig op een Cross Trainer. Het geheel neemt echter een rare wending wanneer de vrouw heel abrupte bewegingen begint te maken. Het is alsof ze wegduikt voor een onzichtbare vijand, maar blijft ondertussen stoïcijns doortrainen. Dan sta je als bezoeker toch ineens raar te kijken. Ook in zijn meest recente werk Sorry (2010) weet Panhans de kijker in verwarring te brengen. Je ziet een trein vol look-a-likes van beroemdheden die eruit zien als zombies. Met in hun hand een extra grote coffee-to-go zijn de beroemdheden onafgebroken op zoek naar een plek in de trein. Een keer klinkt er sorry, voor de rest kabbelt het rare schouwspel in oneindige herhaling voort, als op de cadans van de trein.

Een ander gevoel van vervreemding ontstaat bij de overige werken, waarin de nadruk ligt op het gesproken woord. Zowel wat er gezegd wordt, als hoe dit gezegd wordt, bevindt zich in de werken van Panhans in het spanningsveld tussen het alledaagse en volledige idiotie. De personages praten nét iets te snel, zijn houterig en kijken geforceerd in de camera. Ook het onderwerp lijkt in veel gevallen normaal, maar is bij nader inzien een onwerkelijke variant van het alledaagse. Zoals de jongen in Sieben bis Zehn Millionen (2005), die met astronomische getallen over de resolutie van zijn nieuwe digitale camera spreekt, of de zwerver die in Who’s afraid of 40 Zimmermädchen (2007) – op ietwat flauwe wijze- uitspraken doet die tegenstrijdig zijn met zijn karakter, door te praten over de laatste mode en andere materiële zaken.

De licht maatschappijkritische werken van Stefan Panhans zijn soms wat op effect gericht, maar doeltreffend en amusant. Hoewel de vervreemding die eruit spreekt niet bepaald geruststellend is, verliet ik W139 met een voldaan gevoel. Kunst mag verwarring stichten. Graag zelfs.

Stefan Panhans
I’m cold… did I actually do the bank transfers or not?…
Pass me the coffee… what kind is it? Or is it tea?
videoworks 2005-2010

te zien t/m 16 januari 2011
W139, Amsterdam

Sanneke Huisman

Recente artikelen