metropolis m

fotograaf: Idan Shilon
fotograaf: Idan Shilon

Geïnitieerd door kunstenaars Hans van Houwelingen en Jonas Staal en politicus Carolien Gehrels (wethouder van onder andere Cultuur in Amsterdam) vond in W139 Allegories of good and bad government plaats, een intensief programma rondom de relatie tussen kunst en politiek. De voorbereidingen hiervoor waren twee jaar geleden al begonnen, maar door de huidige politieke situatie lijkt het programma actueler dan ooit.

Centraal stonden de vierdaagse gesprekken van 1 tot 4 mei, tussen politici en kunstenaars, die zich gedurende deze dagen onafgebroken in W139 bevonden en met elkaar in debat gingen. Deelnemers waren: Salima Belhaj (D66), Carolien Gehrels (PvdA), Ruud Nederveen (VVD), Mariko Peters (GroenLinks), Michiel van Wessem (VVD), Nicoline van Harskamp, Jeanne van Heeswijk, Hans van Houwelingen en Jonas Staal. De debatten werden gevoerd aan de hand van door iedere deelnemer ingebrachte cases. De transcripties ervan zijn terug te vinden op de projectwebiste voor Allegories of good and bad government, zonder de vermelding wie wat heeft gezegd, zodat een gezamenlijk betoog ontstaat. Daarnaast vonden in het kader hiervan lezingen over verleden (22 april) en heden (28 april) en toekomst (13 mei) plaatst.

What project will art and politics share? was de centrale vraag van deze lezingenreeks. Tijdens de laatste avond op 13 mei werd teruggekeken op het vierdaagse debat, maar was de blik vooral gericht op de toekomst. In het door Metahaven ontworpen tentenkamp, dat gedurende vier dagen de verblijfplaats van deelnemende kunstenaars en politici was geweest, verzamelden kunstenaars en andere geïnteresseerden zich nog één maal om te spreken en discussiëren over de toekomst van de kunstsector. Dit gebeurde onder de bezielende leiding van moderator Ann Demeester, die van 2002 tot 2006 directeur was van W139, voordat zij directeur werd van De Appel.

Ann Demeester benadrukte aan het begin van de avond nog eens de ernst van de situatie, door te spreken van de dood van de democratie, en een regime in plaats van een regering. Daarnaast stelde ze een vraag waar de rest van de avond niet expliciet op ingegaan werd, maar die wel belangrijk is, omdat daarmee een actieve positie wordt ingenomen: tot wat voor soort politiek willen wij ons verhouden? De kunstwereld heeft ook een stem in de relatie tussen kunst en politiek. Niet volgend, maar met een eigen wil. Ook de vier aanwezige duo’s laten zien dat zij een mening hebben, en dat kunst een rol van betekenis kan spelen, en op zijn minst bestaansrecht heeft.

fotograaf: Idan Shilon

Zo zijn Matthijs de Bruine en Marnix de Klerk als respectievelijk kunstenaar en ontwerper betrokken bij FNV Bondgenoten, waarvoor zij meewerken aan de schoonmakerscampagne ‘Schoon genoeg’. Marnix en Matthijs spreken bevlogen over hoe zij de schoonmakers een gezicht weten te geven en de kunst een geïntegreerd onderdeel van de acties is geworden. Het roept bij de overige panelleden vragen op over dienstbaarheid. Maken zij zich op artistiek vlak niet teveel ondergeschikt aan de meer politieke actie? Marnix en Matthijs voelen zich juist onderdeel van een collectief en zullen hun werkzaamheden – hoe ideologisch – pas neerleggen als er ontwerpers en kunstenaars opstaan die deze taak beter kunnen vervullen.

De activiteiten van Wouter Osterholt en Elke Uitentuis kunnen meer worden gezien als symboolpolitiek. Zij willen het door Christoph Blocher misbruikte oeuvre van de Zwitserse schilder Albert Anker (1831-1910) terugclaimen. De rechts-populistische Christoph Blocher was groot bewonderaar van Anker, en heeft zijn oeuvre gebruikt als campagne voor zijn extreemrechtse ideologie. Anker schilderde echter vanuit een socialistische ideologie en verdient volgens Osterholt & Uitentuis herziening. Daarom willen zij een schilderij van Anker, met als onderwerp kinderopvang, weer van zijn oorspronkelijke ideologische achtergrond voorzien. Om dit te bewerkstelligen wordt de setting van het schilderij nagebootst in Kunsthalle Luzern. Het wordt een gratis kinderopvang, die er precies zo uit zal zien als het schilderij. Kunstwereld en straatpolitiek worden op deze wijze samengebracht. Ook hierop is kritiek, want is de actie niet teveel geïnstitutionaliseerd? Goed actievoeren is niet eenvoudig, zo blijkt.

De stelling van Vinca Kruk en Daniel van der Velden, van het ontwerpersduo Metahaven, is duidelijk. In de ontwerpwereld zijn volgens hen grofweg twee soorten ontwerpers te onderscheiden: de bestuurlijke ontwerper, die zich altijd dienstbaar opstelt tegenover de opdrachtgever, en de formele ontwerper, voor wie het meesterschap centraal staat. Metahaven wil deze twee opzichzelfstaande werelden met elkaar in contact brengen, om zo het beste van twee werelden te benutten. Het roept wat flauwe associaties op met datingsites, via welke verschillende partijen met elkaar in contact worden gebracht. Maar zo’n gek idee is dat niet. Er zijn immers veel ontwerpers en opdrachtgevers die goed zouden gedijen in het door Metahaven geschetste klimaat. Door de markt transparanter te maken wordt wellicht de beschikbaarheid van kwalitatief goede opdrachten groter.

Tot slot komen kunstenaars Hans van Houwelingen en Jonas Staal aan het woord. De initiators van Allegories of good and bad government lijken zich echter meer te moeten verdedigen dan ze hadden verwacht. Over hun project worden de meeste kritische vragen gesteld, zoals: waarom zijn al deze acties zo lief? Gaat het in de politiek niet om macht? Waarom proberen jullie geen macht te pakken? Ook wordt het project door enkele aanwezige kunstenaars afgedaan als eigenbelang, waarbij Van Houwelingen en Staal slechts uit zouden zijn op de juiste telefoonnummers. Het meest opvallend is echter het onbegrip over de afwezigheid van mede-initiator en politicus Carolien Gehrels. Maar de politicus wordt door de organisatoren een hand boven het hoofd gehouden. Gehrels was immers de volle vier dagen in W139 aanwezig geweest. En het is niet haar vakgebied, maar wel die van de nu aanwezigen. Wellicht is de avond zonder de aanwezigheid van Gehrels zinvoller. Als zij erbij was geweest, zou de avond eenvoudig kunnen vervallen in een wij tegen zij, met Gehrels als enige vertegenwoordiger van de politiek.

Het was deze avond interessant te merken dat ook binnen de kunstwereld een enorme diversiteit aan meningen en ideeën te vinden is. De gepresenteerde plannen konden niet op de steun van het voltallige publiek en de overige deelnemers rekenen. Juist nu, in afwezigheid van andere partijen, blijkt de versplintering of diversiteit binnen de kunstwereld. Jonas Staal, laat zich bijvoorbeeld laatdunkend uit over de acties vanuit de kunstwereld tegen de politiek zoals de schreeuw, en het verstoppen in het Rijksmuseum. De reactie van Ann Demeester, die bij Jonas Staal niet in geheel goede aarde valt, is heerlijk relativerend: ‘Dus dan ga je maar kamperen in W139?’ Het is kenmerkend voor de avond. De sfeer en de plannen lijken lieflijk, maar de ondertoon is bij vlagen haast venijnig.

Kunst en politiek, we raken er nooit over uitgepraat. Gezien de uiteenlopende reacties gedurende de avond blijkt wel dat Van Houwelingen en Staal een discussie hebben aangewakkerd die hoognodig eens gevoerd moest worden.

Allegories of good and bad government
W139
Tentoonstelling: 22 april – 29 mei 2011
Debatten: 1 t/m 4 mei en 13 mei

Recente artikelen