metropolis m

Twee weekenden in september is vliegbasis Soesterberg opengesteld voor publiek. Met de openstelling is een festival met theater, beeldende kunst en natuurwandelingen georganiseerd door verschillende instellingen, waaronder SKOR en CBKU. Maar de vliegbasis zelf is de grootste attractie. Omdat de basis een immens natuurterrein is waar je kunt fietsen over een landingsbaan waar F-15’s vanaf zijn opgestegen.

Naast deze magische ervaring ligt er midden op de Utrechtse Heuvelrug honderd jaar historie aan luchtvaart in Nederland opgebaard. Van het pionieren van Frits Koolhoven, naar overname door de Nederlandse staat, tot de militaire innovatie door Duitsers tijdens de bezetting en de stationering van Amerikaanse NAVO troepen vanaf 1954. Het laatste tijdvak is niet alleen het meest recent, waardoor hiervan nog veel zichtbaar is, ook beslaat ze de meeste jaren. Pas in 1994 hebben de laatste leden van het 32nd Tactical Squadron, oftewel de Wolfhounds, de vliegbasis verlaten.

Festival de Basis is de eerste publieke presentatie van deze onmetelijke in onbruik geraakte militaire infrastructuur, nadat defensie het terrein in 2009 grotendeels uit handen heeft gedaan. Het gebied is in ontwikkeling, al is daar weinig zichtbaar van. Integendeel, de radar draait nog, de toren van de luchtverkeersleiding lijkt bemand en het asfalt ruikt alsof het vorige week is uitgesmeerd.

Ook in de hangars en bunkers is de geur bepalend voor de beleving van de tentoongestelde kunstwerken. Terwijl een zware dieselgeur in je kleren gaat zitten in een van de hangars, schetst de video-installatie van Ali Kazma met gedetailleerde observaties een portret van de vliegbasis. Hierin komt de kracht van de natuur om dit gehele complex te overwoekeren, zelfs het geweld van straaljagermotoren, naar voren. De atmosfeer in de ondergrondse legering is nog beklemmender. Lopend door een gangenstelsel met driemaal dubbele tussendeuren, waar je je zou kunnen ontdoen van chemisch of nucleair besmette kleding, kom je uit bij een bedompte gang met 78 stretchers. In de stof van deze opklapbedden zijn door Laurence Aëgerter geselecteerde privéfoto’s van in Soesterberg gelegerde officieren verweeft. Wanneer plotseling het licht uitvalt, zweeft elk gelaat lichtgloeiend in de donkerte.

Minder sinister zijn de muurtekeningen van Erik Odijk en anderen. Op indrukwekkende grootte zijn verschillende plantensoorten en patronen op het betonnen plafond van een bunker gekrijt. Wel komt deze flora niet tot leven zoals de natuur op de vliegbasis dat uitwasemt. Opvallend maar niet ongebruikelijk rijden over het terrein ronkende Amerikaanse wagens, waarmee The Receptor wordt verspreidt. Deze krant, ontwikkeld door Roosje Klap en Kaleb de Groot, is een parodie op de Amerikaanse The Interceptor die werd gedrukt voor hun luchtbasis in Nederland. Op deze spitsvondige manier voorzien zij in historische informatie. De voormalige commandopost dient voor het festival als filmhuis. De videowerken van onder ander Jeroen Kooijmans en Roy Villevoye en Jan Dietvorst refereren aan de thematiek die in de briefing rooms heerst. Het is bijna voor te stellen dat deze werken op bevel zijn gemaakt.

Voordat een historische pendelbus bezoekers over de diepzwarte streep asfalt naar de uitgang brengt, zorgt een kudde schapen over de landingsbaan voor een kort oponthoud. De basis krijgt een nieuwe bestemming, maar behoudt een geheimzinnige oorlogsstemming.

Festival De Basis
Vliegbasis Soesterberg
10-11 september

Op 17 en 18 september kunnen de kunstwerken nog bezichtigd worden in speciale rondleidingen. Opgeven kan via info@cbk-utrecht, voor 15 september.

Joram Kraaijeveld

is curator, docent en schrijver en zet zich als zodanig in voor de positie van de kunstenaar in en de waarde van de kunsten voor de samenleving. Hij werkt aan actieve vormen van solidariteit binnen en buiten de kunsten

Recente artikelen