metropolis m

Traditiegetrouw was de opening van de eindtentoonstelling van het De Appel Curatorial Programme drukbezocht. Zes curatoren nodigden negentien hedendaagse kunstenaars uit zich te laten inspireren door vroeg twintigste-eeuwse werken uit het depot van het Van Abbemuseum; de ‘Bourgeois Leftovers’ die niet in de permanente opstelling zijn vertegenwoordigd.

Het openingsstatement wordt gemaakt door Timmy van Zoelen, die de PDF-afbeeldingen van de werken in de tentoonstelling verkreukeld op een hoop aan het begin van de tentoonstelling deponeert. Erboven hangt Antinous (1935) van Johanna Bauer-Stumpff; de buste op het schilderij kijkt verwijtend neer op zijn verkreukelde PDF-versie.

Van Zoelen en zijn collega’s kregen de werken niet in het echt te zien, tot de installatie van de show werd met PDF-jes gewerkt. Miasmic Revisionism (Clinical PDF) vormt een sterk beeld dat beschaamd doet afvragen of we wel het recht hebben deze schilderijen, en kunst in het algemeen, tot papieren archiefmateriaal te reduceren.

Het was een verademing om te zien dat de kunstenaars van nu zich bescheiden opstelden tegenover hun onderkende voorgangers. Veel werken reageerden inhoudelijk op de schilderijen en hun betekenis als outcast, zonder ze in het keurslijf van hun eigen praktijk te dwingen. Zo construeerde Ruth Buchanan een ijzeren frame om stillevens van Bart Peizel en Dirk Nijland aan op te hangen, maar dan wel alsof ze nog in het depot van het Van Abbemuseum stonden. Dina Danish bracht Bart Peizels Still Life with Books (1933) tot leven door de boeken op het schilderij te verzamelen en Hans Ansingh, een neef van zijn vrouw, te interviewen over zijn schilderpraktijk en huwelijksleven.

Geen van de werken voelde misplaatst, zoals zo vaak bij een gethematiseerde groepstentoonstelling. Ik geloof dat de reden daarvoor te vinden valt in een hecht samenwerkingsverband tussen de De Appel, de curatoren en de kunstenaars. Iedereen staat in dienst van het concept. Hierbij was het zelfs mogelijk voor de kunstenaar om de opstelling van de curatoren te bekritiseren. Barbara Visser fotografeerde de achterkant van de 17 niet-tentoongestelde werken uit de selectie ‘leftovers’ in haar werk 17 Left Out Leftovers (Bourgeois); 17 Farrow & Ball Archive Colours, en gaf de curatoren een koekje van eigen deeg. Ook in hun keuze voor de ‘underdogs’ wordt een oordeel geveld en manifesteert zich de macht van de curator over de kunstenaar. Vissers coup d’état is niet verwonderlijk als je bedenkt dat zij een van de tutoren van het Curatorial Programme is.

Volgens curator Srajana Kaikini werden de hedendaagse interventies opzettelijk ‘licht’ en conceptueel gehouden om het gewicht van de vergeten schilderijen als historische objecten te benadrukken. Zo bestond de bijdrage van Marlene Dumas uit een serie Rejects; mislukte portretten die ze nooit weg heeft willen doen. Hoewel de enige contributie die niet speciaal voor de tentoonstelling het licht zag, vormt Dumas’ beslissing om ze publiekelijk ten toon te stellen naast andere ‘rejects’ uit de geschiedenis een moedig statement dat naadloos aansluit bij het tentoonstellingsconcept. Hiermee overstijgt de betekenis van Dumas’ deelname die van paradepaardje en publiekstrekker.

De lichte conceptuele interventies waren een goede beslissing, aangezien de hedendaagse kunstenaars wel degelijk gewicht in de schaal leggen dat de waardeloze schilderijen in de verdrukking zou kunnen brengen. Toch betrapte ik mijzelf erop een soort speurtocht te volgen, waarin de historische werken verwerden tot de volgende aanwijzing naar het uiteindelijke doel: de hedendaagse kunst.

Ann Demeester introduceert de curatoren

Bourgeois Leftovers
De Appel, Amsterdam
20 april – 16 juni

Hinde Haest

Recente artikelen