metropolis m

Hans Wijninga
Hans Wijninga

Na Festival de Basis op de voormalige vliegbasis Soesterberg in september wordt er onder de titel Het Verboden Landschap door Stichting G.A.N.G. in oktober op de voormalige vliegbasis Deelen ten noorden van Arnhem een festival georganiseerd, waarin erfgoed, beeldende kunst en een bijzonder landschap samenkomen.

Het grootste Duitse vliegveld van Nederland ten tijde van de Tweede Wereldoorlog vormt de achtergrond van de manifestatie. Niets is wat het lijkt in dit gebied. Boerenschuren zijn in werkelijkheid vliegtuighangars met granaatwerende muren en plaatstalen luiken. Andere idyllische boerderijtjes blijken weer bunkers te zijn. ‘Fliegerhorst Deelen’ werd door de Duitsers ontworpen als een groep boerendorpjes, die vanuit de lucht geen argwaan zouden wekken over hun eigenlijke functie.

Blitzbar

Op een deel van het terrein, Buitenplaats Koningsweg, waar sinds een tijd gewoond en gewerkt wordt door voornamelijk kunstenaars, zijn expositieruimtes verrezen in oude, in onbruik geraakte gebouwen. Maandelijks vinden hier activiteiten plaats, maar tijdens het festival is er groots uitgepakt met meerdere tentoonstellingen.

Elf verkenners, bestaande uit kunstenaars en wetenschappers, zijn deze zomer het diffuse gebied dat tot verboden landschap is omgedoopt ingetrokken om het in kaart te brengen. De resultaten ervan worden gepresenteerd in de tentoonstelling Observaties van een Verboden Landschap in Gebouw 26, waar naast het autonome werk ook het studiemateriaal wordt getoond.

Een interessant voorbeeld van een verkenning is kunstenaarsduo Atelier Veldwerk. Zij herontdekten vergeten verhalen die zich in het Verboden Landschap afgespeeld hebben, waarvan de sporen nog terug te vinden zijn. Zoals het verhaal van de vliegdemonstratie eind augustus 1910 die Arnhem moest laten wennen aan het moderne tijdperk. De vliegenier Clément van Maasdijk stortte tijdens de testvlucht neer en werd zo de eerste Nederlandse vliegdode ooit. Een onopvallend herdenkingsteken herinnert hieraan.

Esther Kokmeijer

Esther Kokmeijer heeft tijdens haar verkenning ‘s nachts buiten geslapen, waarbij haar opviel dat het geluid van de dichtbijgelegen snelweg lijkt op het geluid van de branding van de zee. Het eerste vinden we irritant, maar het tweede juist romantisch. Uit de observatie is een video-installatie ontstaan waarin ze deze relatie legt en waarmee ze toont dat de waardering van iets gekoppeld is aan de perceptie ervan.

De verkenning van kunstenaar Hans Wijninga heeft een hele serie unieke foto’s opgeleverd. Hij is met een donkere kamer het gebied ingetrokken en heeft middels het natte collodiumprocedé de opvallende elementen in het landschap vastgelegd. Deze ingewikkelde negentiende-eeuwse fototechniek maakt dat de foto’s oud lijken, terwijl de onderwerpen hedendaags zijn. Je wordt op het verkeerde been gezet, net als dat het Verboden Landschap je op de verkeerde ben zet.

Heidi Linck, Ready to lose control

In een van de bunkerboerderijen heeft Heidi Linck een installatie gemaakt. Ready to lose control bestaat uit zwarte palen die dwars door het gebouw lopen. Dit lijnenspel geeft een nieuwe blik op de ruimtes in de bunker. ’s Nachts doet het geheel heel onheilspellend aan, alsof de bunker is doorboord. De geachte onschendbaarheid van de architectuur wordt ondermijnd.

De Geheime Bunker ten slotte toont de resultaten van zeven verkenningen in een bovengrondse bunker uit de Koude Oorlog ergens op het terrein. De ervaringen van kunstenaars als Oscar Lourens, Mirjam Kuitenbrouwer en Lisa Vieten zijn via Pinterest wereldkundig gemaakt en deze Pinterestpagina’s worden gepresenteerd als eindwerk. Opvallend is de verscheidenheid aan interpretaties. De een werd geïnspireerd tot het maken van nieuw werk, terwijl de ander de opvallende aspecten van de architectuur heeft vastgelegd.

Al met al is het festival heel divers en zijn er veel interessante dingen te ontdekken, op een ongedwongen manier. Minpuntje is wel dat je al veel van het terrein moet weten om alles op waarde te kunnen schatten. Het Verboden Landschap geeft namelijk niet al zijn geheimen zelf prijs.

Festival Het Verboden Landschap
Buitenplaats Koningsweg Arnhem
11 t/m 20 oktober

Loes van Beuningen

is kunsthistoricus

Recente artikelen