metropolis m

Bertjan Pot
Bertjan Pot

In een tentoonstelling in het Van Abbemuseum wordt enig tegenwicht geboden tegen de golf aan social design die de DDW, en met name de Design Academy, heeft overspoeld. Maar ook hier doet de ontwerper verwoede pogingen te ‘ontzelven’.

Creatief directeur van de Design Academy Thomas Widdershoven en Jan Konings stelden de expositie Self Unself samen in het Van Abbemuseum in Eindhoven. Een selectie van ex-Design academy studenten (en trawanten) werd gekozen, om de relatie tussen kunst en design op verschillende manieren te belichten. Hoewel ‘self’ maar de helft uitmaakt, lijkt de andere helft van de titel erop te wijzen dat de ontwerper en het ontwerp een soort van bescheidenheid over zich heen heeft gekregen: zich bezig is te ‘ontzelfven’. Maar Widdershoven benadrukt tegelijkertijd dat de persoonlijke fascinatie en het eigen initiatief belangrijk zijn voor goed design ‘in tijden dat instituten falen’.

Terwijl de gelijknamige eindexamenexpo van de Design Academy bol stond van social design en projecten met thema’s als vergrijzing, voedsel of zorg en juist veel samenwerkingsverbanden aangaan in ‘de echte wereld’, is de tentoonstelling in het Van Abbe een veilige haven waar het vooral de ‘self’ is die precies kan laten zien wat hij of zij wil. De bekende maskers van Bertjan Pot gelden als een goede introductie op deze tentoonstelling over de ‘ik’ van de ontwerper en de relatie met de buitenwereld.

In Metropolis M no. 5-2013 komt Louise Schouwenburg op voor het belang van de auteurdesigner. Ze vraagt zich af of er maar één realiteit is waarin ‘design zich kan bewijzen’, namelijk de ‘realiteit van de consumptiemarkt voor de massa’. Ook zij pleit voor het behoud van die persoonlijke fascinaties en volgens haar ‘figureert’ de avant-garde in design terecht op de podia [musea] die ooit leken voorbehouden aan de beeldende kunst. Natuurlijk is dat niet nieuw, en precies dit auteurschap is ook te zien in Self Unself.

Erik Kessels

Veel van de ontwerpers en hun werken in de tentoonstelling in het Van Abbe zijn bekend; de Smart Highway van Daan Roosegaarde, de verzameling truien van Loes Veenstra, samengebracht door Christien Meindertsma, de foto’s gevonden door Erik Kessels en een onderzoeksproject met verschillende ontwerpers als Hansje van Halem of Maarten Kolk op de boerderij Studio Makkink & Bey.

Hella Jongerius

Widdershoven laat ook het recente ontwerp voor de businessclass voor KLM van Hella Jongerius zien, omdat hij benieuwd was ‘op welke manier Jongerius zichzelf zou moeten opofferen om met deze klant te werken’. Een duidelijk antwoord daarop ontbreekt. Uit de getoonde beelden en materialen herkennen we de typische Jongerius stijl.

Vincent de Rijk

Een ontwerper die zich wel enigszins ‘ontzelft’ is Vincent de Rijk. Met zijn maquettes geeft hij vorm aan de ontwerpen van anderen. Voor OMA maakte hij schitterende modellen, die volgens sommigen ‘bepalend’ zijn geweest voor de uiteindelijke ontwerpen. Ook De Rijk heeft een persoonlijke fascinatie; hij werkt vanuit het materiaal, met name met polyester en keramiek.

Een project dat bijna geen bestaansrecht buiten het museum kan hebben, is dat van The Royal Amateur Expedition Society van Tom Gottelier. Met een team van ontwerpers onderzocht hij ‘moderniteit op het platteland’. Het resultaat: een authentieke ervaring en mooie foto’s. Nog zo’n typisch ‘academie project’ is Wolwaeren van Ro Smit: een serie van zeven wollen dekens, geweven door mensen met een verstandelijke of lichamelijke handicap. Wat blijkt; een kleed gemaakt door een autist, ziet er anders uit dan een deken gemaakt door iemand met het syndroom van Down.

Christien Meindertsma

Het is een beetje willekeurige selectie. Eigenlijk kan al het autonoom design wel onder Self Unself geschaard worden, want begint niet alles met een persoonlijke fascinatie en eigen initiatief waarna het op de een of andere manier in de buitenwereld terecht komt?

Het grote verschil met andere presentaties van ontwerpen is dat waar vaak de ‘conceptuele’ kant van autonome ontwerpen wordt benadrukt, of de laatste tijd juist het ‘sociale aspect’ wordt gepropageerd, Self Unself deze werken de kans geeft om het autonome ontwerpen en hun (toekomst)visie goed tot hun recht te laten komen binnen de muren van het museum. Op die manier hoeft de persoonlijkheid van de ontwerper niet verzwegen te worden ten koste van het gepraat de sociale impact van een ontwerp.


Deze tentoonstelling (te zien tot 17 november) dient als ‘proloog’ op het Arte Útil-programma van het Van Abbemuseum Eindhoven. HIER meer informatie

Self Unself wordt vervolgd met nader onderzoek tijdens tentoonstellingen in Shenzen, december 2013, en Milaan april 2014.

Alle foto’s: Peter Cox, courtesy Van Abbemuseum, Eindhoven

Rosa te Velde

volgt de Master Design Cultures, Vrije Universiteit, Amsterdam

Recente artikelen