metropolis m

Het kunstwerk is geen afgesloten vaststaande entiteit, dat, eenmaal het atelier verlaten, is en blijft zoals ‘ie is. Dat klinkt evident. De tentoonstelling SUPERPOSITION doet een pleidooi voor een meer vloeibaar kunstbegrip, waarmee het kunstwerk gelijk op kan gaan met de snelheid van de veranderende wereld.

Gastcuratoren Tudor Bratu en Semâ Bekirovic vatten het kunstwerk op als een bundeling van potenties, die zich over een tijdspanne verwezenlijken. Het veranderen en de veelvormigheid van het kunstwerk willen zij niet tot stilstand brengen en beteugelen, de veranderlijkheid bepaalt volgens hen juist zijn belang.

De titel SUPERPOSTION is een term afkomstig uit de kwantummechanica, waarvan de betekenis ingewikkelder is dan ik ooit zou kunnen bevatten. Voor de tentoonstelling is één zin genoeg om ongeveer te begrijpen waarover het gaat: ‘Superposition’ is a term used in quantum mechanics to describe how matter can manifest itself in all possible states at once’, aldus de weblog van de tentoonstelling. Één zin die nog ruimte genoeg openlaat om op verschillende manieren opgevat te worden, tien manieren om precies te zijn – het aantal kunstwerken in de tentoonstelling.

Ten eerste als optimalisering. Dat is wat Sharon Houkema doet met DURING THE EXHIBITION THE ARTWORK WILL BE AVAILABLE FOR CHAT. Het werk is een chatbot dat een steeds betere gesprekspartner wordt naarmate er meer bezoekers met hem praten. Tegen het eind van de tentoonstelling blijkt het al een behoorlijk zelfinzicht ontwikkeld te hebben. Bij dit eerste kunstwerk vraag ik mezelf onmiddellijk af; dient het kunstwerk de toeschouwer, of dient de toeschouwer het werk?

Semâ Bekirovic’ A Story Digested By Insects is een voorbeeld van superposition als transformatie. Bekirovic scheef een verhaal op papier en liet het vervolgens door meelwormen opeten. De brief bestaat nog steeds, maar is veranderd in een klein envelopje met meelwormpoepjes. Het werkje gaat enerzijds over de aard van de natuur – de cyclus van vruchtbaarheid, bloei en verval. Anderzijds, door het werk uit handen te geven aan een insect, gaat het over de vervagende grenzen van het auteurschap.

Voebe de Gruyters werk Occurrences During Exhibitions speelt in op toevalligheden die zich tijdens tentoonstellingen hebben voorgedaan en hoe dit een plek gekregen heeft in haar werk. Bijvoorbeeld, terwijl ze een tekening, gemaakt met een BIC-pen, exposeert, overlijdt op de derde dag Mr. Bich, de uitvinder van de BIC-pen. Misschien is toeval het juiste woord niet. De Gruyter kan geloof ik amper geloven dat dat het is gebeurd. Het heeft kennelijk zo moeten zijn.

SUPERPOSITION gaat over het uit handen geven van het kunstwerk. Wat gebeurt er als het de grote boze wereld betreedt, en wat is de invloed van martkmechanismen? In hoeverre wil de kunstenaar zich inlaten in het gekonkel van de kunstwereld? In Art And The Market, een avond georganiseerd naar aanleiding van de tentoonstelling, werd hier bij stilgestaan. Kunstenaars vroegen zich af in hoeverre hun kunstpraktijk hierdoor wordt beïnvloed, en welke plek het binnen hun werk inneemt.

Het uitgangspunt van de tentoonstelling leek achterhaald met haar uitgesproken zelfrelativering, maar blijkt zeer relevant. De consequenties reiken ver. Want, hoe moet ik me tot een kunstwerk verhouden als het in potentie altijd méér is dan dat wat ik voor me zie?

Julia Steenhuisen is stagiaire bij Metropolis M

Beeld courtesy Momart