metropolis m

De paranoïde schrijver Philip K. Dick beschreef in zijn boeken werelden die voortdurend uit elkaar vallen. In veel van zijn sciencefictionverhalen vormt een schijnbare werkelijkheid de façade van een andere, verborgen realiteit die vervolgens weer vals blijkt te zijn. Zijn gedesoriënteerde personages begeven zich in een vreemde zoektocht naar wat echt en waar is, maar Dick geeft zelden een bevredigend of geruststellend antwoord. De verwarring en het gevoel dat je niet in controle bent, blijft bestaan.

Het beklemmende effect van Dicks romans die je uiteindelijk aan de betrouwbaarheid van de realiteit doet twijfelen, voel je terug in Riley Harmons (1987) Infinite Monkey Theorem. De tentoonstelling in Showroom Mama toont twee films en wat verdwaalde objecten van deze Amerikaanse kunstenaar.

De aanleiding voor de film A method for blue logic (eerder te zien op RijksakademieOPEN) was een bizar misverstand. Harmon ontving een e-mail van een complotdenker die hem verwarde met een actrice die dezelfde naam had. Zij zou in opdracht van de Amerikaanse overheid de media misleiden. Een methode die vaker door schimmige instanties zou worden gebruikt en waar acteurs worden ingehuurd als valse getuigen of slachtoffers tijdens aanslagen.

Harmon verdiepte zich in deze vreemde complottheorieën en maakte A method for blue logic als een soort reactie. Het resultaat is een filmisch spiegelpaleis waar verschillende perspectieven, theorieën en verhalen door elkaar lopen.

Door middel van lange doorlopende shots ontstaat een spanning en ook een continuïteit terwijl je van het ene perspectief naar het andere springt: een man met een pruik verkleed als vrouw geeft verslag van youtube-commentaar op een complotincident. Een studio met rekwisieten en de crew die bezig is om scènes op te nemen. En dan weer een jongen en een meisje in een raadselachtige dialoog en die de hele situatie maar een Twilight Zone vinden.

Harmon weeft het meesterlijk door elkaar met als hoogtepunt een onwerkelijke scène waar een meisje het nummer ‘Georgia on my mind’ zingt. Wederom een verwijzing naar een “echte” gebeurtenis die wel of niet in scène zou zijn gezet. Ondertussen krijgt zij regieaanwijzingen en verandert het liedje door geluidseffecten van een alledaags popnummer naar een vreemde soort ijzige soundscape. Het doet denken aan David Lynchs gebruik van schijnbaar banale Amerikaanse popmuziek in zijn films die opeens hun onschuld verliezen en een duistere kant blootgeven.

Die dreiging onder de oppervlakte zie je ook terug in de filmloop Still life Study. Een appel zweeft in een blauwe ruimte en knalt tegen een muur aan om plotseling te veranderen in andere objecten. Dick zei ooit eens dat de ultieme vorm van paranoia is als je gelooft dat alledaagse objecten tegen je samenspannen en een eigen wil hebben.

Deze niet te bevatten werelden kan je afdoen als waanideeën, maar Harmon heeft wel duidelijk de regie in handen. Hij schotelt de bezoeker zelfverzekerd een domein voor dat complex en ondoorgrondelijk blijft. En het werk groeit alleen maar als je op het internet verder gaat zoeken naar Riley Harmon en zo achter andere complotten komt die de Amerikaanse overheid schijnbaar aan het bekokstoven is. Het internet is als een grote vergaarpak van feiten, leugens en speculaties. Een resource waar je oneindig veel verhalen, interpretaties en theorieën kunt vinden die elkaar ook weer aanvullen, tegenspreken of weerleggen.

Maar ergens moet er toch wel een waarheid zijn? De tentoonstelling verwijst daar zijdelings naar met haar titel. Al die oneindige apen op al die oneindige typemachines, waar ooit eens het complete werk van William Shakespeare uit zal rollen. Iets concreets dat uit een onmetelijke chaos ontspruit. Het is een mooie analogie met het internet, maar het is de vraag of wij die waarheid ook echt zullen begrijpen als die opeens in al zijn onwaarschijnlijkheid tevoorschijn komt. Net als de aap die uiteindelijk geen raad weet met zijn uitgetypte versie van King Lear.


Infinite Monkey Theorem
Riley Harmon

Showroom Mama
07.03.2015 t/m 26.04.2015

George Vermij

is criticus en journalist

Recente artikelen