Jacqueline Marcel, Fukumon
Het antropoceen als een grote mega-party
Dansen op de vulkaan heet dat. De wereld die afdendert op een groot drama en zich er maar weinig van aantrekt. In Frankrijk is een tentoonstelling gewijd aan de angstwekkende alledaagsheid van de ramp.
Ter introductie: Pierre Bongiovanni richtte in 1990 het Centre International de Création Vidéo in het Franse Hérimoncourt op en leidde het tot diens sluiting in 2004. Het was één van de eerste centra voor multimediale kunst van Europa. Bongiovanni was ook verbonden aan instellingen als La Gaîté Lyrique in Parijs en het Centre d’Action Culturelle van Montbéliard, en hoofdredacteur van verschillende Franse tijdschriften over kunst, zoals het online SKLUNK. Nu houdt hij zich als directeur van de kunstinstelling Maison Laurentine bezig met hedendaagse kunst in een landelijke omgeving.
Maison Laurentine werd in 2010 opgericht door Bongiovanni in het dorpje Aubepierre-sur-Aube in het oosten van Frankrijk, op zo’n 270 kilometer van Parijs. Hij noemt zijn instelling ‘discreet’, net als de regio waar het zich bevindt, een bosrijk gebied ver van alles verwijderd. Het doel van Maison Laurentine is het creëren van een dialoog tussen kunst, natuur en de bewoners van het gebied. Hij nodigt daarvoor kunstenaars uit voor residenties, geeft twee tijdschriften uit, Opossum en Les Yeux Ouverts, en organiseert elk jaar in de zomer een grote tentoonstelling.
Deze zomer heeft hij voor de negende keer op rij het werk van voornamelijk Franse kunstenaars bij elkaar gebracht, onder de titel Ordinaire du désastre – Permanence de la joie (het gewone van de ramp – permanent plezier). De manifestatie vindt voor plaats in EXPEdition op een oud industrieel terrein in Châteauvillain, dat van rubberlaarzenmerk Le Chameau. Bijna vijftig kunstenaars tonen er hun films, sculpturen, foto’s, schilderijen en installaties.
Lydie Jean-Dit-Pannel, Ad Infinitum
Het thema van de tentoonstelling wordt prachtig geïllustreerd door de film Ad Infinitum van Lydie Jean-Dit-Pannel. Zij reisde jarenlang de hele wereld over voor haar werk om de consequenties van nucleaire rampen te bekijken, maar richtte zich dit keer op haar thuisland. Ze filmde Franse nucleaire locaties (zo’n 37!) die in woonwijken en dichtbij natuurgebieden zijn gelegen. We zien de witte rookpluimen uit de koeltorens komen met een picknickbankje op de voorgrond. Het geeft een absurd beeld van de ramp die op de loer ligt terwijl mensen en dieren ongestoord hun dagelijks leven leiden.
Ook de fotomontageserie Fukumon van Jacqueline Marcel gaat over een kernramp, die van Fukushima. Marcel plaatste Pokémons in foto’s die door medewerkers van het Japanse energiebedrijf ter plekke zijn genomen. Alsof zij in plaats van de radioactiviteit meten, spelfiguurtjes proberen te vangen. We nemen de situatie niet serieus genoeg, lijkt Marcel te willen zeggen.
Jacqueline Marcel, Fukumon
Jacqueline Marcel, Fukumon
We zijn op dit moment dan ook getuigen van een massavernietiging van planten- en diersoorten die groter is dan voorheen gedacht en veroorzaakt is door de mens. Dit feit wordt door Yoris Van den Houte krachtig verbeeld in Twins, twee jonge, gestorven sequoia’s onder glazen stolpen die tot fossiel zijn verworden.
De installatie La Primavera van Judith Baudinet wil ons doen geloven dat er toch hoop gloort na een allesvernietigende ramp. Zij heeft delen van een verbrand huis, zoals een trap en deuren, geplaatst naast foto’s van dat verkoolde huis. Tussen de verschillende onderdelen zien we dat de natuur terugkeert in de vorm van planten en vogeltjes.
Judith Baudinet, La Primavera
Judith Baudinet, La Primavera
Of dat ook in de werkelijkheid zo zal zijn, dat kan niemand voorspellen. Wat in ieder geval zeker is, is dat de aarde gewoon door blijft draaien nadat de mens alle levende wezens, incluis zichzelf, heeft vernietigd. De planeet gaat door, ook zonder ons.
Ordinaire du désastre – Permanence de la joie. EXPEdition, Le Chameau, Châteauvillain, Frankrijk. 02.07.2017 t/m 15.08.2017
Loes van Beuningen
is kunsthistoricus
