metropolis m

#46

In het atrium van De.Groen, waar een tijdje terug nog een regenboog van Berdnaut Smilde te zien was, kolkt nu een tornado van Sjoerd Knibbeler zich een weg naar boven. De melkwitte orkaan is in een foto bevroren in haar opwaartse beweging en balanceert in een stalen frame tussen hemel en aarde. Deze orkaan heeft de maker niet op de foto gezet door met een auto en camera op jacht te gaan naar een natuurlijke storm. Hij heeft de orkaan zelf in elkaar gedraaid met materialen van de bouwmarkt en een aantal instructievideo’s van YouTube. Door onder andere een glazen vitrine, een stofzuiger en een rookmachine te combineren, blies hij na tal van pogingen een orkaan tot leven in zijn atelier, bedrieglijk echt, als was het een echte orkaan. 

Een ruimte verder staat een aantal lichtlijsten met buitenaards ogende beelden van ruimteschepen. Het zijn maquettes die Knibbeler bouwde op basis van bouwtekeningen en ontwerpen uit films. Hij fotografeerde ze op het platteland bij maanlicht. Door het bijzondere schijnsel en de lange sluitertijd geloof je haast dat ze zich op een andere planeet bevinden.

In de grote zaal is een vergelijkbaar werk te zien. Paper Planes is een fotoserie van zestien gevouwen vliegtuigjes die aan een diaprojector voorbij schuiven. Aan de muur hangt een tekstoverzicht van de ontwerpen waarop ze gebaseerd zijn. Het zijn historische vliegmodellen van oorlogsmachines, zoals bewapende drones en bommenwerpers. Zowel de vliegtuigen als de ruimteschepen zijn nooit echt gebouwd. Door deze modellen alsnog te maken en fotograferen stelt Knibbeler essentiële kwaliteiten van technologie ter discussie. De modellen hebben nooit hun doel kunnen vervullen, zijn voor altijd model gebleven, maar dragen daarmee wel een menselijk verlangen met zich mee. De foto’s ogen enerzijds als naïeve jongensdromen, anderzijds hebben ze iets groots en onheilspellends.

Rechts: Vortex, 2014, Print op plexiglas in stalen frame, 365 x 150 cm; Links: Current Study #4, 2013, UltraChrome print in lijst zonder glas, 60 x 48 cm

Falling Star, 2016, UltraChrome print op Canson luster, 188 x 150 cm; Annex, 2017, UltraChrome print in lichtlijst, 122 x 98 x 10 cm

Paper Planes, 2015, detail, Diaprojector, wandmeubel, tekst in lijst met glas, Afmetingen variabel, Courtesy Foam Fotografie Museum

In bijna alle werken van Within Reach ligt een spanning besloten tussen verlangen en technologie. Knibbeler staat internationaal bekend om werk waarin grootse bovenmenselijke natuurverschijnselen fotografisch worden vastgelegd, op de grens van levensecht. ‘Constructieve fotografie’ wordt dat genoemd, vanwege de technische constructies die hij ervoor nodig heeft. De foto’s stellen zichzelf ter discussie, als foto, en begeven zich op de grens van echt en onecht. Knibbeler doet dat niet om te ontmaskeren, eerder om het medium terug te geven aan de kunst, de illusie, de droom.

In Arnhem is naast zijn fotowerk ook een recent videowerk te zien: Forming Synchrony. Het enorme drieluik laat je in een hangar kijken, waar acht mannen in een lichtblauw uniform zitten. Het ene beeld toont hen op veilige afstand, zittend in formatie; de andere haast intiem dichtbij. Hun ogen zijn veelal gesloten. Handen bewegen sierlijk, geconcentreerd en bijna liefkozend. Het lijkt alsof ze een moderne dans uitvoeren, maar de insigne op hun mouw vertelt iets anders. Het zijn piloten van het beroemde stuntteam van de Franse luchtmacht, die in formatie hun vluchtroutine instuderen. Handen schetsen figuren in de lucht. Hun verbeeldingskracht draait op volle toeren, zonder enig spoor van twijfel. Zo razen ze in gedachten door het luchtruim. Een voldane glimlach breekt door op een gezicht vol concentratie. Het hele schouwspel oogt zo sereen dat je bijna zou vergeten dat het om mannen gaat die met die gracieuze bewegingen immense verwoestingen kunnen aanrichten. Het kan bijna niet anders of Knibbeler heeft in hen zichzelf herkend.

Forming Synchrony, 2016, 3-kanaals 4K video, 7.22 min., zonder geleuid, Collectie DE.GROEN, Arnhem

Forming Synchrony, 2016, 3 kanaals 4K-video, 7:22 min, zonder geluid, Afmetingen variabel

Knibbeler heeft speciale toestemming gekregen om de oefening te fotograferen. Twee uur had hij tot zijn beschikking. Het heeft een wonderlijke video opgeleverd. De dans van de piloten tekent de romanticus in Knibbeler, die schoonheid opmerkt in dingen en handelingen die anderen als puur functioneel zien. In zijn technologisch universum verschijnt alles even begeesterd, bijna magisch, in dienst van de esthetiek, als een product van menselijke verbeelding die niet is opgehouden met dromen.

Exploded view #12

#18

Sjoerd Knibbeler – Within Reach, Collectie De.Groen in Arnhem, t/m 25.03.2018. Op donderdag 22.02.2018 geeft Knibbeler een lezing over zijn werk

Gerda van de Glind

is schrijver en projectcoördinator

Recente artikelen