metropolis m

In de tentoonstelllingsruimte laat Irina Birger haar videowerk The Book of Happiness and Sadness zien. In de video bladert ze door haar schetsboek, terwijl ze vertelt over haar ervaring tijdens een Ayahuasca ceremonie, een eeuwenoud ritueel in het Amazonegebied, dat dient als medicijn voor lichaam en geest. In een monoloog vertelt Birger over deze psychedelische ervaring, waarin verschillende thema’s terug lijken te komen, zoals relaties met anderen, maar ook zichzelf. In felgekleurde tekeningen zijn geometrische structuren te zien die vragen oproepen over vrouwelijkheid en emancipatie, terwijl ze vertelt hoe de mannen en vrouwen gescheiden van elkaar de ceremonie ondergingen. En steeds hoor je haar zachtjes vragen stellen over de onvermijdelijke afhankelijkheid van de seksen: “It made her realize that the mission she still needed to accomplish would include men”, zegt de voice-over.

Birgers werk gaat over de verhouding tussen individu en het collectief, over het behoren tot een groep zoals tijdens de Ayahuasca-ceremonie, die uiteindelijk uiteen valt na het meemaken van de spirituele reis. Er klinkt maatschappijkritiek in door. De afgelopen jaren is het ondergaan van een dergelijke ceremonie in populariteit gestegen. De zoektocht naar je innerlijke zelf door je onder te dompelen in rituelen en tradities van inheemse culturen is een geliefde activiteit, waarna eenieder weer doodgewoon terugkeert in de individualistische, kapitalistische samenleving. Een dergelijke maatschappijkritiek is ook terug te zien in het werk van Jasper Griepink, die met zijn project Ultra Ecosexual Polyamory. Permaculture ASAP (2017) een utopisch antwoord geeft op de omgang tussen mens en natuur. In het bijbehorende spoken word manifest spoort hij de mens aan om de gevestigde orde (het degeneratieve systeem van het kapitalisme) af te schrikken door de liefde te bedrijven met de natuur. Hij wil de relatie tussen mens en natuur herstellen en daarnaast een regeneratief systeem ontwikkelen dat de natuur in staat stelt zichzelf te kunnen herstellen. In een tijd waarin gebleken is dat het menselijke handelen destructief is voor de aarde lijkt dit meer dan nodig.

[figure echoes09, echoes12, echoes11, echoes07, echoes08, echoes06, echoes05, echoes04]

Op de vrijdag, als de nadruk ligt op het contextualiseren van het sjamanisme in performancekunst, met een afsluitende lezing van filosoof Fons Elders, lijkt het belangrijkste element te missen: de ervaring van de performances. Daarvoor is de zaterdagmiddag bestemd, met soms simultane optredens van Irina Birger, Jasper Griepink, Kleoni Manoussakis, Dimple B Shah en Akuzuru Tala. Als bezoeker word je of je nu wilt of niet meegenomen op het pad naar transformatie en emotionele zuivering. In het Glazen Huis van Zone2Source zijn ook installaties van Jasper Griepink, Dimple B. Shah en Akuzuru Tala te zien, die onderdeel zijn (of zullen worden) van de performances. De kantoorsetting van Irina Birger lijkt op zichzelf ook een installatie, waar een scherm de doorlopende animatie Ouroboros or What’s Eating You (2016) laat zien – welke Birger tijdens haar residentie bij het Künstlerhaus Bethanien in Berlijn ontwikkelde voor de serie TOTALITARIAN (2017). Ouroboros is het Griekse woord voor staarteter: een slang die zijn eigen staart opeet, waardoor er een oneindige cirkel ontstaat, een eeuwenoud mythisch symbool voor oneindigheid, als metafoor voor de menselijke conditie.

Irina Birger nodigt de bezoekers uit om plaats te nemen tegenover haar. Gedurende tien à vijftien minuten gaat ze met je in gesprek, waar ze bijna optreedt als een therapeut, door te vragen naar je persoonlijke frustraties. Ondertussen tekent Birger intuïtief met krijt op een zwart A4-vel, die ze later op de glazen wand een reeks laat vormen – als een weergave van de verscheidenheid van individuen.

Een volledig witte verschijning duikt op tussen de groene takken van een den. Jasper Griepink beweegt zich sierlijk door het door de mens aangelegde stadspark. Hij speelt met de takken en wrijft deze op seksuele wijze tegen zijn lichaam. Ik hoor een kind reageren: ‘En ik hoor ook nog een mooi liedje!’ Dit in tegenstelling tot de toch wat vreemde blikken die hij krijgt van mensen die toevallig ook door het park aan het wandelen zijn.

Dimple B. Shah creëerde in de donkere expositieruimte van het Glazen Huis een performance genaamd Negotiating Purity – Albedo (Encoutering Catharsis), met rituelen afkomstig uit het Jaïnisme. Ik beland in een door wierook bedwelmde ruimte, waar Shah haar met witte doeken gedrapeerde tent heeft geïnstalleerd. Bezoekers krijgen de kans om een ritualistisch proces te ervaren door in de tent plaats te nemen tegenover haar. De nadruk ligt hierbij op het betrekken van alle vijf de zintuigen. Ze sluit af met het verzoek om een figuur uit de naast elkaar geplaatste hoopjes rijst te maken, als stap richting catharsis.

Hoogtepunt is de manier waarop Akuzuru Tala, A k u z u r u, de bezoeker een proces van transformatie laat ervaren. De uit Trinidad en Tobago afkomstige kunstenaar laat haar inspiratie van de Carnivals niet onopgemerkt. Met het pak dat ze draagt en het sculpturale witte masker wordt ze onderdeel van de installatie waarin ze zich beweegt, met houtskool figuren maakt, tegen glazen flesjes aanslaat, met stokken tegen stokken slaat, onderwijl experimentele geluiden makend. Uiteindelijk snijdt ze zich los uit haar installatie om vervolgens een processie naar buiten te houden.

Echoes of Shamanism ademt een zeker optimisme, iets wat absoluut niet onbelangrijk is ten tijde van alomtegenwoordige somberheid over de ontwikkelingen in het Antropoceen. Niet iedereen lijkt er klaar voor te zijn om de liefde te gaan bedrijven met de natuur, maar toch verlaat men in een soort van trance het Amstelpark.