metropolis m

Tentoonstellingsoverzicht tijdens de opening, links Make Room van Azahara Cerezo, foto: Bogdan Bordeianu

Dit weekend barst Haarlem van de kunst ikv de Haarlemse Herfst. Wij gingen alvast kijken bij Nieuwe Vide, waar een tentoonstelling gewijd is aan de Whole Earth Catalog, papieren voorloper van de zoekmachine, die tussen 1968 en 1972 een onafhankelijk, duurzaam en zelfvoorzienend leven propageerde.

De Whole Earth Catalog is vijftig jaar geleden uitgegeven door Stewart Brand. De papieren gids werd in verschillende edities uitgegeven tussen 1968 en 1972, en promootte een tegencultuur die onafhankelijk wilde zijn van grote externe machten zoals de overheid en de kerk. In de Whole Earth Catalog schreef Brand over ecologie en nieuwe technologieën, en met name de mogelijkheden die deze zouden kunnen bieden voor een onafhankelijk, duurzaam en zelfvoorzienend leven. Er viel te lezen over boeken, gereedschap, technologieën, etc., ook wel tools genoemd, die zouden kunnen helpen bij het ontwikkelen van een nieuwe leefwijze. Ook zag Brand al vroeg de mogelijkheden die computers konden bieden op het gebied van zelfscholing en informatievoorziening.

De uitgaven van de Whole Earth Catalog werden veel gebruikt als handboek en naslagwerk; in zekere zin zou je dit de voorloper van hedendaagse zoekmachines kunnen noemen. Veel van de teksten sluiten aan bij de opkomst van de internetcultuur en een interesse in een duurzamere relatie met de aarde. De ideeën uit Whole Earth Catalog zijn daardoor vandaag de dag nog steeds relevant. En dat is precies wat deze tentoonstelling wil onderzoeken. Hoe vooruitstrevend waren de ideeën die hierin gepubliceerd werden. In de tentoonstelling is werk te zien van verschillende kunstenaars die op uiteenlopende manieren reflecteren op de erfenis van de Whole Earth Catalog.

[blockquote]De Whole Earth Catalog is veel gebruikt als handboek en naslagwerk; in zekere zin zou je dit de voorloper van hedendaagse zoekmachines kunnen noemen

Koen Kloosterhuis, foto Bogdan Bordeianu

Koen Kloosterhuis, foto Bogdan Bordeianu

Een vrij directe interpretatie van de bepalende aanwezigheid van de Whole Earth Catalog is te zien in Make Room (2018) van Azahara Cerezo. De collectie prints bestaat uit foto’s van Instagramgebruikers die een foto maken van de Whole Earth Catalog bij hen thuis. We zien de uitgave op verschillende boekenplanken en koffietafels terugkomen, vaak omringd door diverse andere boeken. Als een rode draad verbindt de catalogus al deze verschillende levens.

Zaaloverzicht of Anna Moreno, There will be no wondrous solution, 2018, foto: Bogdan Bordeianu

Er wordt uiteraard ook verbinding gezocht met het gedachtegoed van de gids. Het videowerk There will be no wondrous solution (2018) van Anna Moreno verbeeldt bijvoorbeeld een fictief scenario over een groep mensen die na een ramp een nieuw zelfvoorzienend bestaan proberen op te zetten, en de vragen en uitdagingen die daardoor ontstaan. De met een amateurcamera opgenomen video lijkt een dunne lijn tussen utopie en dystopie te verbeelden: wat is de toepasbaarheid van deze vorm van samenleven op grote schaal, en hoe te voorkomen dat er wordt teruggevallen op oude patronen? Net zoals in de Whole Earth Catalog gaat het niet direct om het verkrijgen van een duidelijk antwoord op deze vragen, maar eerder om het aanzetten tot zelfreflectie en bewustwording.

Azahara Cerezo, foto Bogdan Bordeianu

Seamus Nolan, foto Bogdan Bordeianu

Wat na mijn bezoek echter vooral door mijn hoofd blijft spelen zijn de woorden ‘Silence…Silence…Silence…’ – deze woorden zijn afkomstig uit de performance Silence is Broken (2018) van Delphine Bedel, die daarin als een soort loop worden afgespeeld.

In de opname van deze openingsperformance draagt Bedel een indringende feministische tekst/performance voor, ondersteund door muzikant Luke Nyman. Geïnspireerd door de Whole Earth Catalog en de focus op tools voor het ontwikkelen van een nieuwe leefwijze benoemt Bedel juist dat wat grotendeels ontbreekt in deze gids: het benoemen en bespreken van sociale en politieke onderwerpen uit die tijd.

In de geest van de Whole Earth Catalog vormt deze performance voor Bedel de aanzet voor de ontwikkeling van een feministische toolkit, die reflecteert op het metaforische gereedschap dat nodig is om je uit te spreken, om de stilte te doorbreken – of soms juist om te zwijgen. Wellicht een hedendaags activistisch potentieel voor de werkwijze van de Whole Earth Catalog?

Delphine Bedel - Silence is Broken, 2018, foto: Azahara Cerezo

Hoewel velen de Whole Earth Catalog alleen van naam zullen kennen geeft We are gods and might as well get good at it een duidelijk inzicht in de soms complexe ideeën die deze publicatie probeerde te verspreiden. In een tijd waarin we ons zorgen maken over klimaatverandering en het voortbestaan van de aarde kan de Whole Earth Catalog als inspiratiebron dienen voor bewustwording en hedendaags activisme. De relatie tussen technologie en duurzaamheid is meer dan ooit relevant, en sluit aan bij een algeheel verlangen naar het creëren van een alternatieve samenleving.

De tentoonstelling laat zien dat er geen eenduidige manier is om deze ideeën te interpreteren, wat waarschijnlijk nog wel met meest aansluit bij de Whole Earth Catalog zelf. Voor een gids waarin de nadruk ligt op zelfscholing, onafhankelijkheid en zelfvoorzienigheid lijkt het passend dat zowel kunstenaars als bezoekers zich daar – met behulp van de aangeboden tools – een eigen mening over vormen. Net zoals de Whole Earth Catalog adviseerde in het laatste nummer: “Stay Hungry, Stay Foolish”.

Delphine Bedel ism Luke Nyman - Silence is Broken, 2018, Studio A–Z (Alex Roidl & Zalán Szakács), foto: Bogdan Bordeianu

We are as gods and might as well get good at it, Nieuwe Vide, te zien t/m 04.11.2018, https://www.nieuwevide.nl/

Meer over het programma van Haarlemse Herfst hier

Liesbeth Visee

is curator bij De Nieuwe Vide

Recente artikelen