metropolis m

Volksfronten, zo heet het programma gecureerd door Degot, een hoogst beladen term waarbij we nogmaals de aandacht voor nationalisme zien: volks verwijst naar het bekende beeld van het Duits-Oostenrijkse volk in al haar etnische ‘zuiverheid’, terwijl front oorspronkelijk gebruikt werd in antifascistische bewegingen in de jaren ’30 maar later misbruikt door onder andere een neonazi beweging in de Verenigde Staten in de jaren ’90 genaamd ‘Volksfront’. Duidelijk wordt dat Degot de donkere grotten van de Duits-Oostenrijkse geschiedenis allerminst vermijdt.

Wat is er dan zoal te zien? Op het programma een mix van installaties, tentoonstellingen, gesprekken en performances, maar de focus ligt toch echt op dat laatste. Zo zien we Human Landscapes – Book I (2018) van de piepjonge Belg Michiel Vandevelde. De dansers beelden het poëtische werk van Turkse dichter Nâzim Hikmet ‘uit’, begeleid door voice-over en geprojecteerde tekst in het Duits en het Turks. De gedichten zijn prachtig, zowel op poëtisch als intellectueel niveau, een hoogte die de dansers zelf nooit echt bereiken – maar dat nemen we voor lief. Zogenaamd hoogtepunt van de performances is het concert van Laibach, een Sloveense ‘heavy-metal’ band die The Sound of Music op bizarre wijze en met gestoorde visuals brengt. Op de rand van slapstick, ligt het wat te licht op de maag, zelfs al brengen ze kinderkoren ten tonele.

Misbruik van de Oostenrijkse cultuur komt nog een paar keer voor: zo verzamelde Duitse Henrike Naumann voor haar installatie Anschluss ’90 (2018) meubels en ander jaren ’90 interieur met een fascistische uitstraling, inclusief boeken over de ‘echte’ Oostenrijkse cultuur. Dat dit nog zeer gevoelig ligt, bewijst de venijnige vraag van een journalist: ‘Maar identificeer je je dan met deze extreemrechtse esthetiek?’ Idiote vraag natuurlijk aangezien Naumann, haar kapsel ironisch refererend naar Arische Jugend, voor ons staat als onderzoeker van iets dat in haar cultuur zit maar haar ook afstoot. Wie kent niet het gevoel van een fascinatie die wrevelig is juist omdat je er eigenlijk van walgt? Ook Withdrawing Adolf Hitler from a Private Space (2018) van Japanse kunstenaar Yoshinori Niwa doet veel stof opwaaien. Hij plaatste een container op het centrale plein waar mensen de oude Nazi-pet van hun grootvader kunnen deponeren, opdat hij deze relikwieën – vol negativiteit, maar ook vol sentimentele waarde – via de privésfeer uit de maatschappij kan halen. Niwa wil de artefacten overigens niet per se vernietigen, maar wordt hiertoe door de overheid verplicht. 

Een werk dat uitstekend een zekere lichtheid met politiek commentaar weet te combineren, is de multimediale installatie van Duitse Funda Gül Özcan (bekend van de Rijksakademie en momenteel ook te zien in  Leeuwarden), es ist eingetreten was zu erwarten war (it happened as expected) (2018). Geïnstalleerd in een verlaten Turkse bar zet Gül Özcan ons een zowel grappig als uiterst kritisch narratief voor, waarbij ze bekende popsongs zoals Chandelier van Sia met diepe vervorming zingt, het gezicht van Erdogan op het hare projecteert, terwijl hij huilt en steeds opnieuw “I’m so sorry, I’m so so sorry” zegt, dit alles in technisch vernuftige hologramachtigen waarbij we van onderwerp naar onderwerp gaan. En waarin simpele gegevens zoals melk halen in het jaar 2078 – niet van een koe maar van een machine vandaan, niet door onszelf wordt gedaan, maar door een gek soort virtueel Google-leger.

Volksfronten voelt vreemd genoeg perfect geïntegreerd in Graz, zelfs al denkt de plaatselijke bevolking daar vast anders over. Horrorfilms vinden hun plek in een voormalig klooster, een parade voor een nieuw, optimistisch geloof, possibilitarism, zet de straten op stelten en een uithangbord pronkt met kleuren van de Duitse vlag en de zo gehate adelaar. Hoezo dan geïntegreerd? Omdat deze werken versmolten zijn met precies de cultuur die ze haten, misbruiken, en ze dit plaatsje in bergrijk Oostenrijk hiervoor bij uitstek kunnen benutten.