metropolis m

Zjull Wiersema

Dokter Frankenstein zou ervan smullen, het aan biotechnologie gewijde Gogbot 2019. Het freaky festival (door Koen van Mensvoort geprezen om z’n eigenzinnig ‘out of the box’-denken), geeft het akelige gevoel dat alles wat er te zien is wel eens werkelijkheid zou kunnen worden.

Het thema van de zestiende editie van Gogbot is ‘bio the new digital’, een verwijzing naar de komst van een nieuwe wereld en de daarbij behorende ‘next nature’. De tentoongestelde werken vragen zich af of deze aarde zich in het Anthropocene, Chthulucene of Plasticene tijdperk bevindt en of haar inwoners genetisch gemanipuleerd cyborgs zijn die nootropics gebruiken, artificiële intelligentie tot hun beschikking hebben, doen aan biohacking en geloven in het transhumanisme en quantified self. Of dat ze net zo hulpeloos zijn als wij nu.

Als ik aankom in Enschede heerst er een regenachtige zondagsrust. De eerste indruk is niet echt opwekkend: pleintjes waarop DJ draaien zonder publiek, een informatiepunt bezaaid met lege Coronaflesjes, de penetrante geur van oud pils die vanaf de Oude Markt de Grote kerk insijpelt en nonchalant neergelegde informatiebordjes – sommige provisorisch afgeplakt of met permanent marker aangepast – die alleen uit ongemakkelijke hoeken leesbaar zijn. Alles wekt de impressie dat je net te laat bent en een goed feestje hebt gemist. Dit is echter niet helemaal waar. Binnen op de locaties is het festival nog volop aan de gang.

Op Gogbot is de voorhoede van de (bio)tech-kunst te zien die zo ‘avant’ is dat ze zelf nog niet helemaal lijkt te weten dat ze tot de garde behoort. Wie zich wel bewust is van zijn plek als voorvechter is Mark Leckey, die het festival naar eigen zeggen op het laatste moment heeft weten te strikken. In 2008 won Leckey de Turner Prize voor zijn solotentoonstelling Industrial Light and Magic waarin hij de relatie tussen beelden en objecten onderzocht. Het project dat volgde, GreenScreenRefrigeratorAction (2010), maakt deel uit van de tentoonstelling in de Grote Kerk. In deze 16:36 minuten durende video wordt de toeschouwer meegenomen in de overpeinzingen van een glimmende zwarte Samsung koelkast: een robotachtige stem bespreekt de relatie van het apparaat tot zijn inhoud en innerlijke werking terwijl er beelden voorbijschieten die lijken op een keukentoestel-koortsdroom.

Als door de organisatie zelf tot hoogtepunt van het festival benoemd, hun Top of the Bill, had Leckey een iets betere plaatsing verdiend. Het werk stond pal naast de ‘multimedia impressie’ van Jalila Essaïdi’s project Mestic®, dat werd begeleid met een geluidstrack die het meditatieve werk van Leckey volkomen overstemde . Essaïdi, bekend van haar werk 2.6g 329m/s oftewel Bulletproof Skin, toont een video waarin mensen vrolijk lachend champagne drinken terwijl modellen over een catwalk paraderen. In dit project zet Essaïdi koeienmest om in cellulosederivaat waardoor er kleding van gemaakt kan worden. Het enige wat van het initiatief overblijft bij Gogbot is echter een misplaatste promotievideo die te weinig vlees om zijn botten heeft om beschouwd te worden als een volwaardig werk.

Non Human non Sense

Emma van der Leest

Op deze name-drop-missers na was in de kerk ook het klapstuk van het festival te vinden: The 3D Additivist Cookbook (2016) van Morehshin Allahyari en Daniel Rourke – een chroomkleurige animatie van een zee waarin 3D-modellen drijven van onder andere Mickey Mouse, het urinoir van Duchamp, een jaknikker en de Venus van Milo. De tien minuten durende video wordt, in de vorm van ondertitels en een voice-over, begeleid door het The 3D Additivist Manifesto – een ogenschijnlijke kruising tussen twee cult-fenomenen: The Anarchist Cookbook (1971) van William Powell en Celestial Emporium of Benevolent Knowledge (1942) van Jorge Luis Borges.

Uit de fictieve dieren-taxonomie van Borges gebruiken Allahyari en Rourke de zin ‘Those that from a long way off look like flies.’ Deze passage vormt ook de aanzet voor Michel Foucaults De woorden en de dingen (1966), een boek dat tot een humanistische crisis leidde door de houding van de mens ten opzichte van zichzelf ter discussie te stellen. Op een vergelijkbare manier probeert het The 3D Additivist Cookbook/Manifesto aan te sporen om uiterste op te zoeken en rekken – dit keer niet van binnenuit maar naar buiten toe, tussen het biologische en artificiële. 

Sonja Bäumel

Spela Petric

Vergelijkbaar grensoverschrijdend gedrag is te vinden in het werk Sonja Bäumel, Mary Maggic en Špela Petrič dat Tetem heeft samengebracht in Xenobodies in Mutation. De tentoonstelling, anders dan de rest van het festival nog tot 17 november te zien, onderzoekt de implicaties van mutaties van microben of planten tot menselijke geslachtsdelen. De meest spraakmakende installatie is Genital(*)Panic van Maggic waarin een bezoeker in de speciaal daarvoor ingerichte alien genital scanning for all unruly bodies kamer de afstand tussen het eigen scrotum en geslachtsdelen kan opmeten, scannen en 3D-printen.

In tegenstelling tot de drie kunstenaars bij Tetem die bio- en technologische verandering lijken te (bot)vieren geeft de Youngblood Award tentoonstelling in het oude VVV-pand een andere kijk op de zaak. Hier worden de werken van net afgestudeerde kunstenaars tentoongesteld in een post-apocalyptische kraakpand setting. De meeste lijken de vraag van het festival ‘Wanna Shock Your Senses?’ te beantwoorden met directe esthetische gratificatie en overrompeling – een logische beslissing gezien het grote aantal werken dat er te zien is.

Het is hier de jongere generatie die blijkbaar in het oog van de klimaatcrisis-storm niet onverdeeld enthousiast kan zijn over de toekomst en de kritische vragen stelt

Annemiek Höcker

Herbert Luciole : Barnaby Monk + Laetitia Migliore

De ondertoon van deze tentoonstelling is duisterder: de schoonheid van technologie is iets dat gevreesd moet worden. Waarbij vooral opvalt dat het hier de jongere generatie is die blijkbaar in het oog van de klimaatcrisis-storm niet onverdeeld enthousiast kan zijn over de toekomst en de kritische vragen stelt. 

Het is helemaal niet erg als een festival niet gelikt en gestroomlijnd is, maar het jaren negentig rave-gevoel dat Gogbot uitstraalt is zowel een valkuil als een kracht. Het lijkt me niet meer dan logisch dat radicale (bio)techno-anarchistische kunst geboren wordt binnen een alternatieve feest scene. Zolang er naast het vieren ook nog voldoende bekritiseerd wordt. Dat had bij Gogbot dit jaar iets beter gekund.

Gogbot 2019 5 t/m 8.9.2019; Xenobodies in mutation, Tetem, Enschede, t/m 17.11.2019

Lena van Tijen

is schrijver

Recente artikelen