metropolis m

Achtergrond: Babs, Its origins are ambiguous / leave no trace! (2021), helemaal links Lola Pennekamp; Voorgrond: Roy Vlot, Collages & straps (2021)

Na de no show tijdens de vorige afstudeerzomer presenteren de studenten van het St. Joost dit jaar Now Show / New Show. De act van het werken, het terugwinnen van ruimte en aandacht voor nalatenschap staan centraal. Liza Voetman ging kijken in Breda en Linda Köke doet verslag van een kleurrijke expo in Den Bosch.

[h1]BREDA

Drie jaar geleden presenteerden studenten Beeldende Kunst aan het St. Joost, nu omgedoopt tot ‘Art & Research’, een collectieve musical. Twee jaar terug een tentenkamp. Een gefragmenteerd groepsmanifest klonk vorig jaar uit de speakers. Dit jaar onthult een collectief archief dat wat normaal onzichtbaar blijft. Eén ding wordt daarbij sterk voelbaar: we zijn allemaal mens. We zoeken, voelen, we hebben verdriet. We hebben elkaar en daarmee het vertrouwen.

Het is het tweede jaar dat studeren aan een academie gepaard gaat met onzekerheid. Dat doet het natuurlijk altijd, maar de fundamentele plek van samenzijn – de academie als gebouw – die is niet meer. Lange tijd is die zekerheid weg geweest en zochten studenten naar plekken om, als residenten, te kunnen zijn. Te kunnen wonen en werken, leven en delen. (Hoe) te kunnen verblijven is daarmee een groot thema in het afstudeerwerk dit jaar. De afgelopen maanden is gezocht naar manieren om studies te kunnen continueren, om moederschap en kunst in symbiose te kunnen laten bestaan en om groepsdynamiek in ere te houden. En om de tijd niet alles in te laten halen wat ons dierbaar is, worden de vondsten uit de ‘residenties’ van dit jaar in vier dagen publiek gedeeld.

Céline Liebi (2021)

Britte Tegelaar, Ducks can’t count and the sea is on fire (2021)

Esther van Zoelen, Meisje à Vrouw (2021)

Op de dag dat ik St. Joost bezoek is het zonnig. Een paar dagen heeft het geregend, vandaag niet meer. Het fietsenrek bij binnenkomst telt weinig fietsen. Het is vrijdagochtend, rustig. Studenten en docenten vermoeden dat het weekend daar verandering in brengt. Ik begin mijn rondgang. Van het Atrium langs het Auditorium, een korte pauze in de tuin. En er is méér. Want net zoals vorig jaar presenteert de academie zich ook dit jaar overtuigend online, al is het even zoeken hoe die twee domeinen zich tot elkaar verhouden. Het online platform Now show (2020) is met een knipoog tot een New show (2021) bestempeld. Er worden op gezette tijden screenings, talks en films gedeeld. Voor Art & Research fungeert het platform met name als weerslag van wat fysiek te ervaren is.

In de fysieke presentatie op de academie word je meegenomen in het onderzoek naar hoe en waar te wonen, werken en leven. Als (jonge) kunstenaar, maar met name als mens. Onder het frame ‘residentie’ zijn vele praktijken samengebracht, bij wijze van collectief discours. Residenties aan huis, op andere plekken in de stad, bij vrienden en zelfs de academie: ze werden gezocht, ingenomen en gevonden, gedreven door het verlangen een veilige huls om je heen te voelen.

En toen mocht de academie open, kon er publiekelijk worden gepresenteerd. In twee weken tijd werd er invulling gegeven aan een zogenaamde ‘Redactionele ruimte’, aldus woordvoerder Daniël van der Giessen, die zich in zijn praktijk toelegt op het creëren van nieuwe werk- en denkmodellen.

Redactionele ruimte (2021)

Redactionele ruimte (2021)

In deze heldergroene ruimte lijkt de staat van in-between leven het uitgangspunt. Gedurende de openstelling wordt er op verschillende manieren gewerkt met de hier aanwezige attributen, zoals papier, podcasts, voetsculpturen van snoep en geglazuurde kopjes. Het archief blijft zich uitbouwen met pas gebeurde gebeurtenissen, waar opnieuw uit geput en mee gewerkt wordt. Er wordt gesproken, verplaatst, beschreven en meegemaakt, door een dagelijks opnieuw aangestelde groep die de taak met zorg draagt. Op het moment van mijn aanwezigheid worden verschillende objecten bevestigd aan een groene muur. Een zak mandarijnen, een kartonnen vorm: actie is hier aan de hand. De setting die zo wordt gecreëerd – mensen hangen op, schrijven, nemen uit archiefkasten – doet speels en ontluikend aan. Het maakt de context waarin de afstudeerkunst te zien is informeel en warm.

Toch worden sterke posities voelbaar gemaakt. Speelse kritiek jegens de kunst, de tijd, de wereld en de academie wordt geuit. Alle afstudeerders raken aan een fundament van verbintenis, verbondenheid en aandacht: voor elkaar, zo ook jezelf. Dit wordt onder meer voelbaar in het kunstinitiatief Vrouwenmantel (2021), opgericht door Jolijn Durinck en Kija Benford. Te midden van de lockdown, toen de opvang sloot en Benford als alleenstaande moeder met een zoontje van elf maanden thuis kwam te zitten, ontstond de aanleiding voor een residentie: voor de moeder. In Benfords eigen huis werd Durinck resident. Zorgtaken konden zo worden gedeeld en het onderzoek naar moederschap in de kunst opgestart. Later, als één van de acties van Vrouwenmantel, werd een kolfkamer in de academie ingericht. Veilig en voorzien van literatuur over moederschap in de kunst. 

Vrouwenmantel (2021), kolfkamer

                                                                                         

Daniel Lokerse, Janus (2021)

  

Een gezamenlijke podcastserie, te beluisteren op  joostmaghetweten.vanhekke.nl, is als archiefwaaier aan perspectieven het resultaat van ‘een ultieme samenwerking’ vertelt een van de betrokken studenten me. ‘Je kunt individueel iets doen, maar er is ook altijd ruimte voor uitwisseling en verandering.’ De serie is in het leven gebracht om te leren van anderen, over dat wat zij belangrijk vinden in hun werk, leven en thuissituatie en geeft een versnipperd beeld van het huidige afstudeerjaar. Wanneer de zekerheid van het conventionele wegvalt, kan bij uitstek worden ingezoomd op het onzekere. Structuren en patronen worden bevraagd en opengelegd. Het relationele, het nabije, wordt sterk opgezocht.

Het zoeken naar uitwisseling en vertakkingen van perspectieven wordt ook door Menno van den Ende belicht. Voor de afstudeerder is het wederom het terugwinnen van de ruimte dat centraal staat. Hij bouwde een artificiële wereld met verwijzingen naar het theater. De ruimte is niet van hem, maar bestaat om anderen te faciliteren. Om hun werk en werkprocessen in relatie tot het zijne te plaatsen, en samen zo de handeling van het werken zelf te kunnen benadrukken. Waar de ruimte in eerste instantie ontstond als werkplek, is deze inmiddels ontwikkeld tot ruimte om componenten van werk in te kunnen tonen. Wederom: de act van het werken staat hier pontificaal op het toneel, een dominant geluid in de groep van ’21.

Ook Isa Janssen onderzoekt met haar werk Expressions of gratitude (2021) haar eigen ruimte ten opzichte van anderen. En wel op radicale wijze: Janssen wil zichzelf in dienst van anderen plaatsen, wat voor haar uitsluitend lukt in klein gezelschap. Het detail en het intieme contact is voor haar een methode om tot de ervaring van dankbaarheid te kunnen komen – iets dat Janssen samen met Hanne van Beek middels workshops onderzoekt. Gezamenlijk maken zij servies, koesteren ze een collectieve en aandachtige vorm van eten, en vinden ze dankbaarheid in dit gedeelde moment aan tafel.

Menno van den Ende, The Act of Working (2021)

Isa Janssen, Expressions of gratitude (2021)

Joey Monopoly, The Monopoly Family Television Broadcasting Entertainment Company, for family values (2021)

Velen vinden een secuur en genuanceerd antwoord in aandacht, zorg en nabijheid, maar de Monopoly Family TV confronteert je kriskras door de hele academie met ouderwetse televisieschermen. Joey Monopoly, die zichzelf tot manager van deze familie verheft, brengt wederom mensen samen in een live studio, om daar de beste televisie van alle tijden te maken. Deze ‘familie’, bestaande uit dansers, zangers, schilders en ga zo door, richt zich tot ons: het publiek. Om ons groots en humoristisch te vermaken. Ik kijk naar een ‘Mars for the White Cube’ op het kleine scherm voor me. Een groep mensen in witte pakken marcheert op een vrolijk muziekje dat zich laat associëren met de kermis. Ze dragen mondmaskers en lopen synchroon. Het beeld is vaag, heeft een roze waas. Ik kan een glimlach niet onderdrukken. Het werk brengt, verspreid over verschillende academieruimten, een structurele en prettige lichtheid. In de zwaarte van de tijd voelt het bijna als een belofte.

DEN BOSCH

In Den Bosch presenteert een wederom indrukwekkende lichting nieuwe kunstenaars onder de naam Niets is Tweemaal in een voormalig postsorteercentrum hun afstudeerwerk. De tien Bossche afstudeerders Art & Research, zo lees ik in het expositiemanifest, ‘zoeken vertraging, ze proberen rust te vinden’.  ‘Ze zijn kritisch, ze zijn alert, ze durven vragen te stellen.’ Hoewel de Bossche lichting nooit saai is,  in uitvoering noch concept, is dit jaar kleurrijker dan tevoren. Is het toeval, of is het een reactie op de onzekere tijden waarin de studenten naar het afstuderen toe moesten werken? De grote grijze open ruimte in het gebouw met ’s werelds saaiste vloerbedekking wordt opgevrolijkt door een enorme rijkdom aan ideeën, vormen, disciplines en kunstenaars.

Overzichtsfoto ‘Niets is tweemaal’, Graduation show St. Joost School of Art & Design Den Bosch, foto door de auteur. v.l.n.r. Jeffrey Miseroy, Miriam Hup, Loes van Reijmersdal, Marit van der Heijden & Isamo Thissen

Loes van Reijmersdal, Saam Waai, 2021, kippengaas, papier-mache, graffiti, polyether schuimrubber

Isamo Thissen, (N)iemandsland, 2021, garen vilt, handgeschept papier en textiel op canvas

Een goed voorbeeld hiervan is de ruimte-dominerende installatie van Loes van Reijmersdal. De wereld zoals deze nu is, is niet de wereld waarin ze wil leven. In tegenstelling tot onze voorouders staan wij niet meer in verbinding met de natuur. In haar werk zoekt Reijmersdal daarom naar een terugkeer naar die goede grond; ze probeert er te wortelen en te groeien.

Cas van der Steen heeft zijn goede grond gevonden. Hij studeert onder andere af met het performatieve werk Stad van Aarde. In kartonnen mallen schept hij aarde en creëert hij aardkastelen, zoals vroeger in de zandbak of op het strand. Het werk gaat over interactie, nalatenschap en het in iemands voetsporen treden. De bezoekers mogen ook hun bijdrage leveren en hun eigen aarden huis neerzetten. Sommige huizen storten al in; ze staan er al een tijdje, of worden door anderen kapot getrapt. Steeds wordt dezelfde aarde gebruikt om verder en opnieuw te bouwen.

Cas van der Steen, Stad van Aarde, 2021, Hornbach tuinaarde. Foto door de auteur

Miriam Hup, Have you ever wondered why an orange is the size it is?, 2021, papier maché, papier, klei, verf, draad

Afstudeerder Miriam Hup kreeg in december 2020 een knieoperatie, waardoor ze een tijd bedlegerig was. Met haar polaroidcamera begon ze de dingen om haar heen te fotograferen, om zo het contact met de buitenwereld niet te verliezen. Zo transformeerde ze dagelijkse elementen tot haar eigen droomwereld. Het resultaat is vastgelegd in de publicatie A Polaroid Diary en wordt in de expositie getoond in fotoprints op MDF. De wandsculptuur Have you ever wondered why an orange is the size it is? is ook het resultaat van het recontextualiseren van haar omgeving tijdens de periode die ze in haar bed doorbracht. 

BIJ METROPOLIS M NUMMER 4 (AUG-SEP) VERSCHIJNT WEER HET JAARLIJKSE EINDEXAMEN MAGAZINE MET PORTRETTEN VAN RUIM ZESTIG AFSTUDEERDERS UIT DE LICHTING 2021. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT, HEB JE DAT NUMMER HALF AUGUSTUS IN HUIS. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR [email protected]

New Show / Now Show was tot en met zondag 11 juli 2021 te bezichtigen op St. Joost School of Art & Design Breda en Den Bosch.

Liza Voetman en Linda Köke

Recente artikelen