metropolis m

Pris Roos: ‘I See I See I See I See Daily Paper, Clan de Banlieue, Sumibu and Concrete Blossom in Rotterdam-West’ (2021), in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

Om iets te weten te komen over een kunstwerk in A Funeral for Street Culture: A Critical Celebration and Mourning of Counter Culture moet je een gesprek aanknopen met de aanwezige suppoost. Het groepsproject over de straat, solidariteit én strijd laat zich niet lezen in bordjes.

De stad Amsterdam is ontegenzeggelijk veranderd in de afgelopen twee decennia. Vroegere volksbuurten, die bekend stonden om hun diversiteit, zijn in rap tempo gegentrificeerd. Overal vind je koffietenten met terrasjes, alsmaar stijgende huizenprijzen en yuppen en expats, die het straatbeeld domineren. Framer Framed, gelegen in Oost, bevindt zich precies in zo’n buurt. Op de gevel zijn de woorden ‘hotspot’ en ‘luxury’ te lezen in zilveren glimmende letters, maar ook ‘salaam’, ‘shisha’ en ‘money-transfer’. Zo begint het project A Funeral for Street Culture: A Critical Celebration and Mourning of Counter Culture al bij de voordeur met het werk Cover (2021) van beeldend kunstenaar en grafisch vormgever Cengiz Mengüç. Het werk weerspiegelt met woorden de winkels die langzaam verdwijnen uit het straatbeeld en vervangen worden door andere. Binnen laat ik mij vertellen dat dit kunstwerk ervoor heeft gezorgd dat een buurtbewoner aanklopte die hoopte dat hier daadwerkelijk een money-transfer zat om geld naar zijn familie in Suriname te sturen.

De verwarring is begrijpelijk. Noch bij dit werk noch bij de andere werken in A Funeral for Street Culture wordt uitleg gegeven in de vorm van bordjes. In plaats daarvan is bij de entree een beeldscherm te zien met een compilatie van fragmenten van hiphop clips uit de jaren ’90 en Youtubevlogs van mensen van kleur van nu. Volgens curator Amal Alhaag is het een bewuste keuze geweest om geen tekstuele informatie te geven. Zij is verbonden aan het kunstenaarsplatform Metro54 dat in samenwerking met curator Rita Ouédraogo de ruimte van Framer Framed heeft overgenomen om een ruimte te laten ontstaan voor andere stemmen, en breekt met de traditionele tentoonstelling. Alhaag vertelt dat je als toeschouwer de vrijheid krijgt om je eigen interpretatie te geven aan kunstwerken, zonder dat je daarin geleid wordt door een instituut, curator of kunstenaar. Zelf merk ik hoezeer ik als bezoeker teruggeworpen word op mijn eigen referentiekaders, en word geconfronteerd met hoeveel kennis ik daadwerkelijk bezit over straatcultuur.

[blockquote]Alhaag vertelt dat je als toeschouwer de vrijheid krijgt om je eigen interpretatie te geven aan kunstwerken, zonder dat je daarin geleid wordt door een instituut, curator of kunstenaar

Cengiz Mengüç: ‘COVER’, in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

JeanPaul Paula: 'Nos kultura' (2000 - 2021), in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

Pillars of Autumn (Tobi Balogun, Walter Götsch, Wes Mapes, Dion Rosina): detail 'The Remote HoneyComb Hideout' (2021), in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

Zo zijn er referenties naar hiphopcultuur in de jaren ’00 tienerslaapkamer Nos Kultura (2000-2021) van creative director en stylist JeanPaul Paula. Aan de muren hangen echter niet de gebruikelijke posters van bekende hiphopsterren, maar juist kiekjes op straat waarin vrienden en familie te zien zijn met baby’s in hun arm of op een begrafenis. Maar ook foto’s van kinderen die poseren als hiphoppers, zoals een jongen met ontbloot bovenlijf, krans op zijn hoofd en middelvingers opgestoken. De roze lelies in de kamer en de doek waarop een blauwe lucht is geprint die als plafond fungeert maken het een kamer van rouw. In een hoek staat een kastje met boeken als Sister Outsider van Audre Lorde en Witte Onschuld van Gloria Wekker. Boeken die Paula momenteel leest, vertelt Alhaag mij. Het voegt nog een kritische en strijdvaardige laag toe aan de slaapkamer, versterkt door een foto van een jongen die een T-shirts van de Black Lives Matter-beweging draagt. In de kamer die Paula volgens Alhaag samen met familieleden heeft opgebouwd is het verlies voelbaar. Of deze kamer een algehele ode is aan zwarte mensen die door politiegeweld zijn omgekomen of dat het hier om een persoonlijke tragische gebeurtenis gaat, daar kun je als toeschouwer niet je vinger opleggen.

De fotoserie What if (2020) van Stephen Tayo vormt een andere puzzel. Later lees ik online dat het het leven op straat laat zien in Lagos, Nigeria en dat Tayo zich heeft laten inspireren door oude studio portretfoto’s. Daarbij springt de veelkleurigheid in het oog van drie foto’s van mensen die op scooters zitten. Vooral een jonge vrouw in een roze-geel gekleurd broekpak met zilveren cowboylaarzen en plastic cactussen in haar knotjes gestoken is erg modieus gekleed. Het laat een cultuur van de straat zien waarbij er geëxperimenteerd wordt met kleding en daardoor ook met identiteit. Van de manier van poseren gaat een zekere trots uit. Het straatbeeld dat Tayo laat zien staat in schril contrast met steden waar een monocultuur ontstaat aan winkelketens en de ruimte voor kleine boetieken met andere kleding langzaam verloren gaat.

Stephen Tayo: 'What If' (2020), in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

Bodil Ouédraogo: 'Porte la Richesse' (2021) Video: Anne Lakeman & Meret Zimmermann, Photography: Anne Lakeman, in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

Frédérique Albert-Bordenave: 'A Funeral for Street Culture' (2021), in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

Naast mode en hiphop wordt er ook aandacht besteed aan het contact dat straatcultuur bevordert. Middenin de tentoonstelling staat de installatie van kunstenaar Frédérique Albert-Bordenave dat dezelfde naam draagt als het groepsproject. Op grasmatten en onder een groot fluwelen doek, een verwijzing naar de do-rag vertelt Alhaag, tussen symbolen van rouw, zoals verdorde bloemen en witte kaarsen, staan twee tuinstoelen. Het zijn die degelijke witte plastic tuinstoelen die in deze context zoveel betekenis dragen. Ze roepen beelden op van mensen die zomers met elkaar buiten samenkomen op een grasveldje om te keuvelen. Dat wordt weer gereflecteerd in het werk van Pris Roos. Haar tekeningen en schilderijen zijn portretten van mensen die op straat rondhangen. Ze zijn zo opgehangen dat het lijkt alsof je middenin zo’n ontmoeting staat van mensen die elkaar op straat zijn tegengekomen.

Dan is er ook nog een nagelsalon die je in de tentoonstelling kan bezoeken om je nagels te laten lakken, ontworpen door Setareh Noorani & Jelmer Teunissen. Het is een steriele blauwe ruimte met spierwit meubilair, waarboven in rode neonlichten ‘Nails’ en ‘Open’ staat. Het zijn winkels die langzaamaan uit het straatbeeld verdwijnen, maar juist wel die plekken zijn waardoor je je in een buurt thuis kan gaan voelen. Er vinden intieme interacties plaats, doordat de eigenaar en klanten elkaar kennen. Het is volgens Alhaag een reden dat er geen traditionele educatieve bordjes hangen. Metro54 en Ouédraogo wilden een ruimte maken waar mensen samenkomen en elkaar ontmoeten. In de praktijk betekent dat als je iets wilt weten over een kunstwerk je een gesprek moet aanknopen met de aanwezige suppoost.

Roos' tekeningen en schilderijen zijn portretten van mensen die op straat rondhangen. Ze zijn zo opgehangen dat het lijkt alsof je middenin zo’n ontmoeting staat van mensen die elkaar op straat zijn tegengekomen

Pris Roos: detail 'I See I See I See I See Daily Paper, Clan de Banlieue, Sumibu and Concrete Blossom in Rotterdam-West' (2021), in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

Setareh Noorani & Jelmer Teunissen : 'A FUNERAL FOR STREET CULTURE' (2021), in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

Narges Mohammadi: 'See you on the other side! (2019)', in het groepsproject ‘A Funeral for Street Culture’ van Metro54 en Rita Ouédraogo gehost door Framer Framed, Amsterdam (2021) © Eva Broekema / Framer Framed

Toch ben ik opgelucht als ik de koptelefoon bij het werk See you on the other side (2019) opzet en de stem van kunstenaar Narges Mohammadi mij iets meer vertelt over haar stalen schommel met metalen plaat als zitting, waar normaliter een autoband zit. Natuurlijk is zo’n schommel herkenbaar als onderdeel van straatcultuur, waar kinderen en jongeren bij elkaar komen om te spelen en rond te hangen. Maar het verhaal dat Mohammadi over haar werk vertelt had ik er echt niet uitgehaald door alleen ernaar te kijken. Ze vertelt hoe ze de schommel gemaakt heeft voor een kunstruimte in de Haagse Schilderswijk. Dat ze tijdens het maakproces een band opbouwde met de jongeren uit de buurt. Hoe de jongeren werden geconfronteerd met hun voordelen en zij met de hare. En hoe uiteindelijk bij de opening van de tentoonstelling de kinderen wel kwamen, maar hun ouders met meewarige blikken buiten bleven staan. Het is die extra informatie, die een laag aan het werk toevoegt binnen de context waar het werk nu staat. Net als andere tentoonstellingsruimtes heeft Framer Framed immers ook geworsteld met het contact maken met de buurt waarin ze zich bevindt; daarom heeft ze nu Werkplaats Molenwijk.

Of deze tentoonstelling daadwerkelijk erin slaagt om contact te maken is maar de vraag. Als recensent bevind ik mij in de luxe-positie dat Alhaag speciaal naar Framer Framed is gekomen om mij over A Funeral for Street Culture te vertellen en dat ik haar na bezichtiging nog vragen kan stellen. Toch blijft het moeilijk te definiëren wat je nu eigenlijk hebt gezien en wat je ervan mee had moeten krijgen zonder kaders. En niet elke bezoeker zal op een suppoost afstappen voor meer duiding. Ik vraag me af of ik wel alle visuele aanwijzingen heb begrepen en of ik over voldoende kennis beschik. Het geeft een onverzadigd gevoel, terwijl in mijn ervaring tentoonstellingen meestal voedsel voor de geest zijn. Het is misschien hetzelfde gevoel dat de ouders van de kinderen uit de Schilderwijk bekroop, en de reden dat ze niet over de drempel stapten.

A Funeral for Street Culture: A Critical Celebration and Mourning of Counter Culture is t/m 8 augustus te bezoeken bij Framer Framed

Sietske Roorda

is kunstcriticus, podcastmaker en freelance communicatiemedewerker

Recente artikelen