metropolis m

In het Kurhaus is nog een galerij te vinden met portretten van voorbije hertogen en hertoginnen, met centraal een imposant borstbeeld van Johan Maurits. Op daarnaast getoonde schilderijen valt te reconstrueren welke enorme bouwwerken het hertogdom heeft laten oprichten, waarvan vrijwel niets meer over is, behalve dan de tuinen naast het Kurhaus. Er staat ook een groot beeld van Pallas Athene dat een geschenk is van de stad Amsterdam aan Johan Maurits, memorerend aan zijn liefde voor de kunst, maar ook aan zijn krijgsmanschap.

Het komt door de waterwerken dat Kleef zich later tot Bad Cleve ontwikkelde en er in de negentiende eeuw een Kurhaus vestigde. Een halve eeuw daarna, na de Tweede Wereldoorlog, heeft, alsof dit alles niet al meer dan genoeg geschiedenis is, ook nog eens gedurende enkele jaren van leegstand de by far beroemdste hedendaagse Klevenaar er zijn atelier gehad: Joseph Beuys.

Museum Kurhaus Kleve (MKK) is zich bewust van de historische grond waarop het zich bevindt en heeft de connecties tijdens recente renovaties en uitbreidingen van het gebouw duidelijker naar voren gebracht. Bij een bezoek kom je niet alleen met het verre verleden in contact, de geschiedenis van Kleef van voor en na Johan Maurits, maar ook met Beuys werk en zijn atelierspullen, portretfoto’s en zijn wiegje – althans zo wordt gezegd.

Ik heb het nu nog helemaal niet gehad over de derde poot waar dit museum op steunt: de verzameling Ewald Mataré. Deze tweede (en eigenlijk eerste) grote kunstenaar uit Kleef was de leermeester van Beuys. Het is door de collectie Mataré, door zijn dochter geschonken aan de stad, dat twintig jaar geleden het idee ontstond van het Kurhaus een museum te maken, wat in de jaren negentig geschiedde. Het Kurhaus is destijds verbouwd naar een ontwerp van de Nederlandse ontwerper Walter Nikkels, die de opvallende lengte van het gebouw benutte voor een Pinakothek. In het huidige museum, na verbouwing, en onder een nieuwe directie, heeft Mataré net als Johan Maurits en Beuys een eigen vleugel waar je kunt ontdekken hoe dicht in stijl en thematiek de vroege sculpturen van Beuys op het werk van zijn leermeester zitten.

Ik kom al jaren in het museum omdat er tentoonstellingen te bezoeken zijn die je niet vaak in Nederlandse musea ziet. Goede solo’s van kunstenaars die belangrijk maar niet heel erg beroemd zijn, zoals Llyn Foulkes, Stephen Prina, Franz Gertsch en Giuseppe Penone. Het museum  heeft een voorkeur voor kunstenaars van het type artist’s artists, van wie altijd genoeg werk bijeen gebracht wordt om de reis naar Kleef de moeite waard te laten zijn.

Momenteel is er een jubileumtentoonstelling die anders dan anders is, omdat de gelegenheid wordt aangegrepen nieuwe accenten te zetten en kunst te tonen van kunstenaars die nog geen verleden met het museum hebben en niet direct gelieerd worden aan de accenten die in de collectie gelegd zijn. Er zitten bekende namen bij, van wie een aantal voor de gelegenheid speciaal werk heeft gemaakt. Van anderen is werk te zien dat ik elders al eens zag. De selectie is bedoeld om te provoceren, en doet dat ook wel, zeker binnen de Duitse verhoudingen waarin dit museum opereert.

Peter Friedl laat je aan de hand van schaalmodellen stilstaan bij – hoe toepasselijk in dit huis – historische panden. Pablo Helguera drijft de nodige zelfspot met cartoons in Amerikaanse stijl, gepresenteerd in de langgerekte pinakotheek van het museum. Ulla von Brandenburg presenteert een prachtige film over ongemakkelijk theater, in schaduwspel, dat door de parlando-stijl van opvoering iets magisch krijgt. Via Lewandowski stelde een lichtreclame uit de DDR met de tekst ‘Das Sozialismus Ziegt’ anders op en gaf de propaganda van weleer met het woord GEIST een hele nieuwe lading mee.

Uit Nederland is Magali Reus van de partij met een uitgebreide installatie. En verder doen ook nog Trisha Braga, Marcel Dzama, Klara Lidén mee. Veel vrouwen dus en dat is, zo concludeert het museum zelf ook, wel hard nodig, gezien de hoeveelheid mannen die er afgelopen twintig jaar te zien waren. Die omslag is in 2013 ingezet met het aantreden van de nieuwe directeur, die ook een meer thematisch karakter aan de presentaties gaf.

De tentoonstelling, zo heet het in de catalogus, wil kunst met een intensiteit brengen die je ‘een klap voor je kop’ geeft. Dat is misschien wat sterk uitgedrukt, maar als dit overzicht van actuele kunst een voorschot op de toekomst van het museum biedt, weet ik zeker ik er ongetwijfeld weer snel naartoe zal reizen.