metropolis m

Zoro Feigl, Hoop, 2015

De Electriciteitsfabriek in Den Haag blijkt een ideale locatie voor de poëtische machines van Zoro Feigl. 

Aan het begin van Stanley Kubricks iconische film 2001: A Space Odyssey wordt een groep mensapen in hun prehistorische woestijnachtige omgeving plots bij het ontwaken overvallen door een vreemde nieuwe aanwezigheid. Een enorme zwarte rechthoekige monoliet is in hun omgeving terechtgekomen en vormt daarmee een sterk visueel contrast. Met enige argwaan en onder luid geschreeuw raken de apen dit vreemde object aan, waarvan totaal onduidelijk is waar het vandaan is gekomen. Niet lang hierna ontdekt een van hen hoe een bot van een skelet niet alleen als gereedschap, maar ook als wapen gebruikt kan worden en ze kan helpen bij het jagen op voedsel en bij het verslaan van rivaliserende soortgenoten. De monoliet kan op verschillende manier geïnterpreteerd worden, maar moet in ieder geval gezien worden als een katalysator voor de ontwikkeling in de menselijke evolutie. Het object heeft een bepaalde intelligentie in gang gezet die voor vooruitgang zal zorgen, een behoefte die ook buiten de fictieve wereld van de film eigen is aan de mens die altijd streeft naar verbetering door middel van (inmiddels) steeds verdergaande technologische en digitale hulpmiddelen.
 

Zoro Feigl, Monolith, 2017

Bij een bezoek aan de door Nest gemaakte tentoonstelling Infinity van Zoro Feigl in de Elektriciteitsfabriek kom je voor de ingang al het werk Monolith tegen: het betreft een vergelijkbaar object als de monoliet uit Kubricks film, met het grote verschil dat er hier water van beneden naar boven over de rechthoekige vorm stroomt om aan de achterkant weer neer te kletteren. Het is wonderlijk om te zien hoe het water deze beweging maakt, die in strijd lijkt met de zwaartekracht en het zwarte vlak hiermee voorziet van mysterieuze golvende patroontjes. Alle werken van Feigl worden aangedreven door een bepaalde techniek, die misschien niet eens altijd even ingewikkeld is, maar wel iedere keer weer zorgt voor een indrukwekkend en groots beeld. In die zin illustreert de monoliet dit gegeven: het is een soort eerste clou die de bezoeker laat weten dat de expositie zal bestaan uit kunst die relateert of put uit wetenschap en technologische systemen. Tegelijkertijd staat dit werk ook symbool voor het geheimzinnige en onverklaarbare in onze wereld. De herkomst en de kracht die al dan niet uitgaan van het object in de film blijven ondoorgrondelijk, zo is het in de echte wereld net zo goed nog steeds niet mogelijk om overal grip op te krijgen. Het lijkt bij Monolith met zijn omhoog stromende water alsof je naar het onmogelijke kijkt, maar blijkbaar kan het toch. Een soort plaksysteem zorgt ervoor dat het water deze kant opgaat, dat klinkt toch als een niet erg ingewikkelde methode, maar ook wanneer je dit weet blijft het fascinerend om ernaar te kijken. Feigl zelf zegt geen nieuwe dingen uit te vinden met zijn werken, hij biedt eerder een andere kijk op de dingen die er gewoon al zijn.

Zoro Feigl, Presssuring, 2010

Zoro Feigl, Circling, 2009

Eenmaal binnen is eerst in een hoek het gereedschap van Feigl te zien. Gedurende de tentoonstelling blijft hij gewoon doorwerken aan nieuwe objecten, die ook getoond zullen worden. Gehuld in zijn overall ziet hij eruit als een soort uitvinder in een enorme werkplaats waar nog van alles staat te gebeuren. Rob Knijn (curator vanuit Nest) heeft werken uitgekozen die in de afgelopen tien jaar tot stand zijn gekomen. In de enorme fabriekshal krijgen de afzonderlijke werken goed de ruimte. Een werk als Poppy, een grote ronddraaiende klaproos van zeil, kan nu niet alleen van onderaf bekeken worden, maar ook de bovenkant is vanaf de trap omhoog goed te zien. Boven die trap zweeft Hula rond, een geel lint dat constant sierlijke ronddraaiende bewegingen maakt, zoals dat gebeurt bij ritmische gymnastiek. Alleen worden de bewegingen hier niet in gang gebracht door menselijk toedoen, maar door een machine. De dynamiek verandert voortdurend en past perfect bij de titel van de expositie: het lint zou op de grond kunnen vallen, maar dat gebeurt nooit, er is sprake van een constant spel met de zwaartekracht, die nooit zal winnen en dat spel kan oneindig lang zo doorgaan. Een terugkerend element in meerdere werken is de cirkelvorm, bij uitstek de verschijningsvorm die het oneindige kan symboliseren, helemaal wanneer er ook nog sprake is van beweging, zoals ook de ronddraaiende planeten zich bevinden binnen de oneindigheid van het enorme heelal.

Zoro Feigl, Hula, 2015

In het werk Hoop bewegen hoepels van verschillende formaten heen en weer langs een ronde buis die in de lucht hangt. Soms raken ze even in elkaar verstrikt om vervolgens weer heel organisch los van elkaar te komen en verder te gaan op hun altijd doorgaande route, die toch steeds weer net verschillend lijkt te zijn. Het is een werk waarbij het spel tussen materiaal en vorm iets menselijks krijgt, doordat er steeds vanuit een zekere mate van conflict weer balans ontstaat, om vervolgens weer om te slaan in het voorgaande en zo blijft dit maar doorgaan. Niet alleen toont Feigl dat materialen die buiten hun gewone context in combinatie met bijvoorbeeld motoren die ze in beweging brengen voor wonderlijke nieuwe dynamische verassingen kunnen zorgen. Tegelijkertijd raakt het aan de drift op zoek te gaan  naar vernieuwing en vooruitgang en dat deze menselijke eigenschap in feite overal en altijd is terug te vinden. 

Zoro Feigl, Poppy, 2010

In Nest, dat zich naast de Elektriciteitsfabriek bevindt is de groepstentoonstelling Another Dimension te zien, die is samengesteld door Feigl en Nest-directeur Heske ten Cate. Met de twaalf uitgekozen kunstenaars die hier exposeren voelt Feigl veel verwantschap. Dat wordt bijvoorbeeld meteen duidelijk bij het werk Red Horizon van Gabey Tjon a Tham, waarbij lichtpuntjes snelle draaiende bewegingen maken die als snel aan de sierlijke bewegingen van  Hula doen denken. In het werk Sun & Moon van Oscar Peters zien we de cirkel terug in de vorm van deze twee hemellichamen die aan weerzijden van een muur zijn geplaatst. De maan als een soort wortelstelsel van sneeuw en de zon die bestaat uit allemaal brandende lampen, waarvan de warmte goed voelbaar is als je erlangs loopt. Ook de werken van Gabriel Lester illustreren mooie voorbeelden van magische miniatuurwerelden, waarbij wordt gespeeld met de elementen van zwaartekracht en beweging. Bij onder andere deze kunstenaars is het overduidelijk dat zij op een vergelijkbare manier als Feigl door middel van technologische elementen in hun werk spannende nieuwe dynamische werelden tonen, waarbij zij als een soort hedendaagse uitvinders te werk gaan. Het is dan ook niet vreemd dat in de expositie twee prenten van Panamarenko zijn opgenomen, een kunstenaar die bij uitstek bekend staat als uitvinder met zijn bewegende en vliegende constructies. De tentoonstelling is een prachtige aanvulling op de solowerken die in de fabriek worden getoond. Het illustreert de overeenkomstige drijfveer om aan de ene kant grip te krijgen op de ondoorgrondelijkheid van ons universum, maar er net zo goed verscholen al aanwezige aspecten van op de voorgrond te laten treden, die je als bezoeker in verwondering achterlaten.  
 

Zoro Feigl, Electriciteitsfabriek, Den Haag en Another Dimension, Nest Den Haag, beide tentoonstellingen 12.01 t/m 11.03.2018

Eline van der Haak

is fotograaf, filmmaker en onderzoeker

Recente artikelen