metropolis m

Lucia Honey, The Bottom, New Orleans, 2017, foto Sarrah Danziger

Op zoek naar hedendaagse underground, ontdekt Maaike Gouwenberg tijdens talloze gesprekken bij een rondgang langs clubs en podia in drie steden verschillende vormen van queer, die, zo blijkt, zich nog niet zo makkelijk laat vastpinnen.

‘We are standing on the shoulders of giants’, zegt kunstenaar Sands Murray-Wassink als hij me vertelt over zijn persoonlijke geschiedenis en de feministische kunstenaars die hij adoreert. Ik spreek hem tijdens een duik in de wereld van kunstenaars en curatoren die actief zijn in de queerscene van Amsterdam, Rotterdam en New Orleans. Ze werden mijn partners in crime tijdens het uitpluizen van de ongrijpbare (seksuele) gelaagdheid van queer en queerperformance. Tijdens de vele gesprekken met mensen uit deze fluïde queerwereld kreeg ik een bijzonder goed passende en inspirerende quote van José Esteban Muñoz uit het boek Cruising Utopias aangereikt door kunstenaar Toon Fibbe: ‘We have never been queer, yet queerness exists for us as an ideality that can be distilled from the past and used to imagine the future. The future is queerness’s domain.’

Sands Murray-Wassink woont sinds 1994 in de hoofdstad en voelt zich zijn hele leven al queer. Hij geldt als een inspiratie voor kunstenaars als Rory Pilgrim, Matthew Lutz-Kinoy, Richard John Jones en Evelyn Taocheng Wang. Murray-Wassink benadrukt dat hij queer breder ziet dan de aan sekse gerelateerde definitie die er meestal aan gegeven wordt. Het hele brein is queer en dus is het terug te zien in alles wat je doet. Hij was zich er altijd al van bewust dat hij tegendraads was en het tegenovergestelde deed van wat er van hem verlangd werd. Als kind woonde hij tegenover een huis waar meisjes werden opgenomen die voorheen sekswerker waren. Hij voelde zich thuis bij al die vrouwen die in- en uitliepen. Toen hij drie jaar oud was moest hij in therapie ‘om een echte jongen’ te worden. De drive om weliswaar altijd, maar niet altijd heel zichtbaar met zijn vrouwelijke kant in contact te staan, komt terug in zijn belangrijkste werken. Zoals ook zijn parfumcollectie die gestaag doorgroeit.

Sands Murray-Wassink, t's Still Materialistic, Even If It's Lquid (From Me To You), 05.09.2013, foto Aad Hoogendoorn

‘Mijn parfumcollectie is ronduit queer en transgender. Parfum is voor mij (zelfs de mannenmerken) vrouwelijkheid in een flesje. Op te spuiten vrouwelijkheid, veel verder zal ik mijn lichaam en lichamelijkheid niet kunnen overstijgen.’ Sands Murray-Wassink vertelt dat hij al jong begon met het aanleggen van een collectie parfums: ‘Parfum is politiek en al heel oud. Het reikt dieper in het brein dan elke andere vorm van herinnering. Parfum representeert het verleden beter dan een foto. Mijn parfumcollectie is Fluxus en wild, vormloos en uiteindelijk onzichtbaar. En zij representeert alle waardes die ik me wens voor queer- en transgenderkunst: vastberadenheid, zelfvertrouwen, harmonie en triomf.’ Parfum als onzichtbaar lichaam dat bestaat via geur, niet als strak bepaald kostuum, maar als een ongrijpbare queer vorm. Het tekent de experimenten op het gebied van lichamelijkheid onder queers.

Astrit Ismaili vertelt over zijn meest recente performance The New Body, die door het Stedelijk Museum Amsterdam en Kunstverein Amsterdam werd gepresenteerd. Het is een poging zich te bevrijden van het verleden, identiteit en het genderdebat, maar ook van het biologische lichaam met zijn beperkingen. ‘Ik werd er moe van steeds het menselijke silhouet te zijn op het podium. Ik wilde er een draai aan geven door het lichaam onafhankelijk te laten zijn, een constellatie op zichzelf, een zelfstandig lichaam.’ Hij deed dat door het lichaam te voorzien van een futuristisch aandoend harnas, waar het geluid van een koor uitkomt. The New Body onderzoekt opvattingen van anders-zijn, het onbekende en de alien, maar ook de politiek van in- en uitsluiting, vooral wat betreft taal. ‘De woorden die uit het instrument komen zijn Albanees, mijn moedertaal. Ze vertellen over tijd, ecosystemen en de stem. Het geluid is sterk repetitief en komt over als een mantra. Mensen begrijpen niet echt wat er wordt gezegd.’ Ismaili is opgegroeid in Kosovo en getuige geweest van de onttakeling van Joegoslavië, de oorlog en de constructie van de nieuwe staat. ‘Deze transitie heeft een spoor nagelaten bij mij en ervoor gezorgd dat mijn praktijk altijd gericht is geweest op lichamen en andere entiteiten die zich bevinden in een staat van wording.’

Astrit Ismaili, performance bij Juliette Jongma, 2018

De queerscenes in de steden die ik bezoek bestaan uit kleine groepen kunstenaars die elkaar ontmoeten in ondergrondse cafés en clubs. Ze zien die ruimtes als een safer space, waar ze in vrijheid samen met anderen nieuw werk kunnen maken. Jacuzzi is een jong performance platform in Amsterdam gericht op performance. Het werd opgericht door choreografen en dansers van School voor Nieuwe Dansontwikkeling (SNDO) en toont relatief veel queerperformance doordat het een kleine, genereuze en intieme locatie is waar veel queers zich welkom voelen.

LEES VERDER IN METROPOLIS M Nr 3-2018 TRANSGRESSION

Maaike Gouwenberg

Recente artikelen