metropolis m

De levenslustige, experimentele fotografie van Sigmar Polke siert de cover van het laatste nummer van Metropolis M. Groots in de kunstwereld, marginaal binnen de fotografiegeschiedenis met een hoofdletter F. Het waarom laat zich raden. Met zichtbaar plezier werkt Sigmar Polke de anarchistische mogelijkheden van de analoge fotografie uit. Het Museum Morsbroich in Leverkussen, toont acht jaar na zijn overlijden, een prachtige staalkaart van al dat tegendraadse fotografie mogelijk maakt.

Sigmar Polke (1941-2010) werd in Silezië geboren, in het oostelijk deel van Duitsland. In 1953 vluchtte hij met zijn familie naar West-Berlijn. Begin jaren zestig studeerde hij aan de roemruchte Düsseldorfse kunstacademie. Daar was hij samen met Gerhard Richter en Konrad Lueg (later bekend als galeriehouder onder de naam Fisher) pionier van het kapitalistisch realisme. Met hun stijl, een Duitse variant van de popart, namen ze de consumptie- en mediawereld op de korrel. Lang bleef de beweging niet bestaan. Al vrij snel maakten de heren zich los van hun Amerikaanse voorbeeld en ging ieder hun eigen weg. Polke legde zich in de jaren zestig en zeventig toe op de visualisatie van het Duitse Wirtschaftswunder. Zijn motieven ontleende hij onder meer aan de reclame, de mediawereld en stripverhalen, die hij mengde met gravures uit vervlogen tijden.

[blockquote]Net als zijn werk op doek is Polkes fotografie een ware heksenkeuken

Sigmar Polke, zonder titel (Lady Shiva), 1977, foto, 20 x 30 cm, privéverzameling, copyright Georg Polke - VG Bild-Kunst, Bonn 2018

De daaropvolgende decennia werden de maatschappelijke motieven spaarzamer en het werk monumentaler. Als motief kregen de gravures uit oude drukwerken voorrang en interesseerde Polke zich hoe langer hoe meer in het ongrijpbare. Hij begon steeds alchemistischer om te springen met de materie die hij op zijn doeken aanbracht. Polke maakte niet enkel gebruik van gewone verf, maar ook van natuurlijke pigmenten, vochtgevoelige stoffen, gruis van mineralen en meteorieten, al dan niet giftige harsen, metalen en andere ongebruikelijke materialen. Ook verwerkte hij lichtgevoelig materiaal als zilverbromide en luminescente verf. Zijn interesse ging uit naar de wonderlijke verdichtingen die deze stoffen aangaan, naar datgene wat onverwacht ontstaat. De doeken veranderen naargelang de hoek van waaruit je ze bekijkt, maar ze veranderen ook in de tijd doordat er zich natuurlijke processen op afspelen die onderhevig zijn aan lucht en licht. Ze dagen het toeval uit.

Tijdreis

Wil je de artistieke ontwikkeling van Polke goed begrijpen, dan kun je bijna niet om zijn fotografie heen. Polke werkte intensief met het medium van eind jaren zestig tot midden jaren tachtig. Nadien minder vaak. De huidige tentoonstelling in Museum Morsbroich kwam door een even gelukkig als onwaarschijnlijk toeval tot stand. Polke gaf zijn zoon Georg, toen hij eind jaren zeventig zijn atelier van Willich bij Düsseldorf naar Keulen verhuisde, een bundel van duizend foto’s op A4-formaat. Georg Polke achtte het pakket vermist tot hij hem twee jaar geleden in een kist in zijn kelder terugvond. De helft van die verzameling nooit eerder vertoonde beelden is nu in Leverkusen te zien. Omwille van de volledigheid zijn ze aangevuld met enkele reeksen uit de jaren tachtig, zoals bruiklenen die verband houden met Polkes bijdrage aan de Biënnale van Venetië in 1986 en afdrukken op groter formaat die door cut-outs in het beeld en bewerkingen met het penseel ‘schilderkunstig’ aandoen.

Wil je de artistieke ontwikkeling van Polke goed begrijpen, dan kun je bijna niet om zijn fotografie heen

Sigmar Polke, zonder titel, 1970-80, foto, 20 x 30 cm, privéverzameling, copyright Georg Polke - VG Bild-Kunst, Bonn 2018

Net als zijn werk op doek is Polkes fotografie een ware heksenkeuken. De kunstenaar rekte de grenzen van het medium op. Polke en zijn Leica-camera waren in de jaren zeventig onafscheidelijk. Hij droeg hem steeds bij zich en jaste er per dag gemakkelijk één of meerdere rolletjes doorheen. Polke legde zijn tijd vast. Er zijn veel foto’s te zien van de eigen relaties en vriendenkring, straatfotografie (lichtreclames, bedelaars) en voorwerpen die simpelweg in het oog sprongen, als CSU-verkiezingsaffiches of erotische tijdschriften in een etalage. Met beelden van objets trouvés, zoals een verzameling levende schorpioenen, een hondenskelet of organische elementen als zwammen en bladnerven, knipoogt de kunstenaar naar de surrealistische traditie. De sociale situaties die we zien, een picknick met vrienden bijvoorbeeld, dragen een hecht gemeenschapsgevoel uit, met een hoog familiealbumniveau. Polke fotografeerde veel gelukkige, opgewekt lachende of verliefde mensen, van wie sommigen flirten met de camera. Soms is te zien hoe de camera van hand tot hand is gegaan, zoals tijdens een feestje in de kunstenaarscommune van Willich. Ook Polkes toenmalige partner Mariette Althaus nam soms de camera over tijdens een liefdevol onderonsje. Er zijn daarnaast veel grimassen en andere ontwapende theatertjes van zelfenscenering: Polke in een humoristische imitatie van de drie apen (horen, zien, zwijgen) of een reeks waar we hem met zijn hond zien aan de rand van een bad met overdadig schuim…

LEES VERDER IN:

Metropolis M Nr 4-1018 Exchange-Fotografie-Eindexamens 2018. NU OVERAL TE KOOP. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT STUREN WE JE DIT NUMMER GRATIS OP. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR: [email protected]

Paul Willemsen

is curator en kunsthistoricus

Recente artikelen