metropolis m

Tentoonstellingsoverzicht Jim Campers – Forward Escape Into the Future, Brakke Grond. 

Psychedelica, leren kijken en ecologische maatschappijkritiek: het komt allemaal samen in het suggestieve werk van fotograaf Jim Campers dat nu te zien is in de Brakke Grond. Anne Ruygt ging met hem in gesprek.

“Today a large and growing number of people are coming to recognize the industrial-technological system as the greatest enemy of freedom. (…) There is only one way to escape from being pushed around, and that is to smash the whole system.” Zo schrijft de Amerikaanse wiskundige en terrorist Ted Kaczsynki, ook wel bekend als de Unabomber, in zijn manifest uit 1985. Uit naam van ‘The Freedom Club’ bepleit hij een vereenvoudiging van de menselijke samenleving.

Zijn even prikkelende als controversiële gedachtegoed ligt aan de basis van Jim Campers’ tentoonstelling in Museum M in Leuven en de Brakke Grond in Amsterdam: “In Forward Espace Into the Past breng ik twee fotoseries samen, waar ik de afgelopen vijf jaar aan heb gewerkt. Aan al mijn werk gaat uitgebreid onderzoek vooraf. Zo las ik een paar jaar geleden het manifest van Ted Kaczynski. Los van zijn verschrikkelijke daden geeft hij blijk van een aantal heel interessante gedachten. Kaczynski keerde zich volledig tegen de moderne industriële samenleving en trok zich terug in de natuur. Daarin zie ik een verband met de tegenculturen van de jaren 1960-70 en het nu: het verlangen naar een vereenvoudiging van de samenleving.”

Tentoonstellingsoverzicht Jim Campers - Forward Escape Into the Future, Brakke Grond. 

In zijn eerste fotoserie Let’s Kill the Moonlight brengt Campers (Antwerpen, 1990) verschillende ideeënwerelden samen, die het midden houden tussen nostalgisch verlangen en visionaire utopie. Hij verdiept zich in de radicale maatschappijkritiek van de jaren 1960-70. “Tijdens mijn onderzoek stuitte ik bijvoorbeeld op de Whole Earth Catalog van Stewart Brand. Dit Amerikaanse tijdschrift verscheen tussen 1968 en 1972 en was een soort handboek voor een alternatieve, ecologisch verantwoorde levensstijl. Het stond vol tools om zelfvoorzienend te zijn en propageerde een do-it-yourself mentaliteit. Tegelijkertijd werd gesproken over computers en technologie. Behalve een terugkeer naar de basis weerspiegelt de Whole Earth Catalog ook een fascinatie voor technologische vooruitgang.”

Niet alleen de onderwerpkeuze, maar ook de vorm van het tijdschrift inspireerde Campers: “Elk nummer van de Whole Earth Catalog werd dikker met meer uitbreidingen en toevoegingen. Zo vat ik ook mijn eigen positie als beeldmaker op: mijn onderzoek leidt tot een steeds groter wordend beeldarchief, waar ik op verschillende manieren en momenten uit kan putten.” Campers werkt in uiteenlopende fotografische stijlen, van documentair tot conceptueel en abstract. Deze fotografische diversiteit reflecteert de veelheid aan bronnen in zijn onderzoek. In de Brakke Grond hangen monumentale landschappen, fotografische experimenten, productfoto’s en inkijkjes in de woon- en werkplekken van andersdenkenden. De foto’s tonen zijn pogingen om tot de kern van zijn onderwerp te graven. “De foto zelf is vaak zo gemaakt, maar aan de keuze voor locatie, materiaal en vorm gaat veel voorbereiding vooraf.”

Waar Campers in Let’s Kill the Moonlight nog vrij dicht bij zijn onderzoek blijft, kiest hij in zijn tweede serie Intranaut voor een meer symbolische beeldtaal. Qua thematiek sluiten de series naadloos op elkaar aan. Voor Intranaut verdiepte Campers zich in de theorieën van de Amerikaanse denker Terence McKenna, een groot pleitbezorger van psychedelica en sjamanisme. “McKenna’s onderzoek richtte zich op de Psilocybin Cubensis, een psychedelische paddenstoel. In Food of the Gods beschrijft hij de consumptie en werking ervan in drie stadia: van verbeterde waarneming tot toegenomen seksuele drift om uiteindelijk in de hoogste spirituele staat terecht te komen, die van hallucinatie. McKenna is ervan overtuigd dat het gebruik van deze paddenstoel heeft bijgedragen aan de versnelde evolutie van de mens. Het bewijsmateriaal dat hij hiervoor aanvoert gaat tot 10.000 jaar terug.” Een van die bewijsstukken is het Tassili n’Ajjer Plateau in Algerije, waar Campers naar afreisde. Het mysterieuze maanlandschap op zijn foto’s bleek voorheen een groene vlakte met koeien. “In de koeienstront groeide de Psilocybin Cubensis, die door de gemeenschap werd genuttigd en geprezen om het hallucinogene effect. Dat is terug te zien in de rotstekeningen die ik daar heb gefotografeerd.”

Tentoonstellingsoverzicht Jim Campers - Forward Escape Into the Future, Brakke Grond. 

Tentoonstellingsoverzicht Jim Campers - Forward Escape Into the Future, Brakke Grond. 

Tentoonstellingsoverzicht Jim Campers - Forward Escape Into the Future, Brakke Grond. 

Meer dan het bewijzen van McKenna’s theorie is Campers geïnteresseerd in de mogelijkheden van zijn ideeën. Zo legt hij een verband tussen het medium fotografie en het effect van psychedelica op de waarneming. Campers’ beelden zijn mysterieus en suggestief, maar ook een oefening in het kijken. Dit tweeledige gebruik van de fotografie loopt als een rode draad door de tentoonstelling. Forward Escape Into the Past beweegt zich tussen een intelligent referentiespel en een esthetische ervaring. Tekst lijkt zoveel mogelijk uitgebannen, op de introductiewand en enkele suggestieve titels na. Om meer te zien van zijn onderzoek verwijst Campers naar het bijbehorende fotoboek (uitgegeven door Art Paper Editions).

Hoewel de expositie op veel punten ongrijpbaar blijft, is over elk detail nagedacht. “Voor mij is de vorm heel belangrijk. Het gaat me niet zozeer om de losse foto’s, maar om het verhaal dat zij samen vertellen. Ik heb de tentoonstelling opgebouwd als een ruimtelijke installatie met veel doorkijkjes, om de toeschouwer steeds andere verbanden te laten leggen. Ook heb ik ervoor gekozen om geen nieuwe wanden te bouwen, maar spaanplaten en andere theaterdecorstukken van de Brakke Grond te recyclen. Daarmee verwijs ik naar de vindingrijkheid van de bewoners van Drop City, een moderne commune van jager-verzamelaars.”

Forward Escape Into the Past waarschuwt voor de keerzijde van de neoliberale maatschappij, maar is te ambivalent voor een manifest. “Ik zie de tentoonstelling eerder als een uitnodiging aan de toeschouwer om zijn eigen ideeën te vormen”, aldus Campers. 

Forward Escape Into the Past – Jim Campers, Brakke Grond, te zien t/m 13.10.2018

LEES MEER OVER JIM CAMPERS IN METROPOLIS M Nr 4-1018 EXCHANGE-FOTOGRAFIE-EINDEXAMENS 2018. NU OVERAL TE KOOP. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT STUREN WE JE DIT NUMMER GRATIS OP. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR: [email protected]

Anne Ruygt

is kunsthistoricus en curator

Recente artikelen