metropolis m

Thomas Swinkels met twee vrienden en found object op de steiger, foto Lena van Tijen

Net open: Thomas Swinkels’ solo in Park. Swinkels geeft daarin het Tilburgse Jeruzalem, eens de armste wijk van Brabant, een hoofdrol. Wij zoeken de kunstenaar op in zijn geboortestad en spreken over de noodzaak van herinneren en vergeten.

Wanneer ik bij Park aankom, staat Thomas Swinkels met twee vrienden op een steiger aan de achterzijde van de voormalige Goretti-kapel en zijn ze bezig een wit v-vormig gevaarte het dak op te hijsen. Terwijl de drie het object over de dakgoot tillen, buigt de stelling gevaarlijk mee. Als de vorm, die doet denken aan een Anthony Caro sculptuur, nog maar net goed en wel is geland, gaat Swinkels mij voor op een klein trapje naar de vliering, die ook deel uitmaakt van de tentoonstelling. In de smalle ruimte zijn alle ramen die uitkijken op de zaal beneden geblindeerd. Het enige licht is afkomstig van een raam dat uitkijkt op het dak. Swinkels loopt er naartoe, neemt een pas terug en zegt: ‘Dit is voor mij ook de eerste keer dat ik het zo zie.’

Dat ‘het’ waaraan hij refereert is zijn found object: een boeg die, onder het mom van volksverheffing, de galerijflats van de Tilburgse wijk Jeruzalem sierde. Nadat de gebouwen twintig jaar na de uitvoering van het utopische stadsplan toch gesloopt werden, wist Swinkels een overblijfsel te bemachtigen. Hij sleept het al drie jaar met zich mee, heeft het eerder bijna in een andere vorm tentoongesteld maar er toen toch vanaf gezien. De keuze om het wel in Tilburg tentoon te stellen, is tekenend. De sculptuur is net als de kunstenaar even terug in zijn geboorteplaats.

[blockquote]‘Een monumentaal beeld heeft de grandeur van een herinnering. Dat vind ik mooi’

Found object van Thomas Swinkels op het dak, foto de kunstenaar

Het object, een verwijzing naar de tijd dat Jeruzalem als de armste wijk van Brabant werd gezien, heeft voor Tilburgers een historische lading. Maar ook aan een buitenstaander gaan de dreiging en hoop die de statige vorm uitstraalt niet verloren. Het is deze dualiteit tussen persoonlijke en algemene belevingswerelden, idealisme en realiteit, die Swinkels’ solotentoonstelling Fountain of Youth kenmerkt.

Op de begane grond is deze tendens te herkennen in de video’s en monumentale fotoafdrukken. Middenin de gymzaalhoge ruimte hangen twee grote projectieschermen, waarvan één dubbelzijdig. De enkelzijdige projectie toont een ruimtelijke reconstructie, ontstaan uit het persoonlijke archief van Swinkels van het Tilburgse kraakpand waar hij van zijn negentiende tot zijn drieëntwintigste heeft gewoond. Het andere scherm toont hetzelfde gebouw anno nu: een luxe en sober appartementencomplex. De foto’s, eveneens afkomstig uit de oude doos van Swinkels, lijken door een shredder te zijn gehaald maar zijn in feite afgedrukt op lange repen langzaam vervagend bonnetjespapier.

De laatste keer dat ik het werk van Swinkels zag was in 2015 toen hij afstudeerde van de St. Joost Academie in Breda waar hij onder meer een reusachtig stuk steen tentoonstelde dat hij uit de tuin van de academie had versleept. Het blok diende als tastbaar aandenken aan de glorietijd van het klassieke beeldhouwen. Samen gaan Swinkels en ik in gesprek over wat hem in vijf jaar tijd van de massieve verbeelding van herinneringen naar flinterdunne heeft geleid en waarom de angst voor het vergeten even belangrijk is als diens noodzaak.

Na de kunstacademie woonde en werkte Swinkels twee jaar in België, verbleef een aantal maanden in Los Angeles en was van 2017 tot 2019 deelnemer aan De Ateliers waar hij naartoe ging met het idee zich helemaal te richten op de autonome sculptuur.

Lena van Tijen

Hoe is je praktijk veranderd tijdens De Ateliers?

Thomas Swinkels

Voordat ik naar Amsterdam ging, leunde ik sterk op ideeën van jaren zeventig beeldhouwers zoals Gordon Matta-Clark. Op St. Joost zaten er al narratieven in mijn werk maar die waren verborgen achter de sculptuur. Het leven dat mijn found objects eerder hebben geleid, mijn aanraking ermee en wat voor een narratief er nog in de uiteindelijke vorm zit is nu belangrijker geworden. Er zat altijd al een spanning in mijn werk tussen de formele elementen van de sculptuur en het narratief erachter. Het narratief is nu beter gearticuleerd dan voor De Ateliers.

Lena van Tijen

Was het op de voorgrond treden van het narratief al in gang gezet tijdens je verblijf in LA?

Thomas Swinkels

LA is interessant qua architectuur; het is de mislukte utopische autostad. Rondom het vliegveld zijn veel buurten opgekocht en gesloopt. Mensen zijn daar weer op straat gaan leven in campers. Die wijken zijn binnenstebuiten gekeerd. Hier ben ik veel geweest.

Lena van Tijen

Je hebt er gedwaald?

Thomas Swinkels

Dwalen vind ik juist goed. Maar in LA had ik de plek waar ik iets mee wilde doen, een socialistische commune net buiten de stad, al van tevoren opgezocht op internet. Ik kwam erachter dat vooraf plannen maken mij niet ligt. Er moet toch een onbenoembare klik zijn met mijn onderwerp. Bij De Ateliers besloot ik vooraf bedachte plannen los te laten en vanuit het materiaal te beginnen, maar dat bleek ook niet te werken. Pas toen ik gevraagd werd door De Appel om een werk te maken als reactie op station Lelylaan vielen dingen op hun plaats.

Werk van Thomas Swinkels, foto Rob Moonen

Werk van Thomas Swinkels, foto de kunstenaar

Lena van Tijen

Daar ging je een relatie aan met de ruimte waarin je exposeerde, doe je dat bij Park ook?

Thomas Swinkels

Dat probeer ik wel te doen. Ik zie dit als een constellatie van werken, maar ik denk vanuit het totaalbeeld van de ruimte. Alle elementen staan los van elkaar maar door de manier waarop het samenkomt krijgt het de waarde die ik wil. Door de ramen te bedekken, creëer ik ook monumentaliteit. De ruimte wordt een soort bak.

Lena van Tijen

Is het verband tussen de losse elementen in deze bak de ongrijpbaarheid van het geheugen?

Thomas Swinkels

Een monumentaal beeld heeft de grandeur van een herinnering. Dat vind ik mooi. Sommige momenten of personen zie je heel groot en kleurrijk voor je. Met de tijd verandert dit of verdwijnt het helemaal. Er is dus het monumentale en tegelijkertijd het kwetsbare.

Lena van Tijen

Vandaar ook de titel, Fountain of Youth?

Thomas Swinkels

Ja, ik vond het mooi omdat het doelt op het proberen vast te grijpen van een herinnering en tegelijkertijd de onmogelijkheid ervan. En ik vond het ook gewoon catchy.

Lena van Tijen

Hoe betrouwbaar vind je herinneringen?

Thomas Swinkels

Ze zijn zeer selectief. Dat vind ik mooi aan de video. De nieuwe beelden zijn intentioneel gemaakt, de oude had ik al. Soms kruisen de nieuwe beelden en mijn beleving en soms ook niet. Dat kan wel confronterend zijn. Zowel positieve als negatieve herinneringen zijn altijd dramatischer dan hoe het daadwerkelijk was.

‘Soms kruisen de nieuwe beelden en mijn beleving en soms ook niet. Dat kan wel confronterend zijn’

Tentoonstellingsoverzicht met de twee videowerken van Thomas Swinkels, foto Rob Moonen

Tentoonstellingsoverzicht, foto de kunstenaar

Lena van Tijen

Zet je in de twee video’s herinneringen tegenover documentatie? Vind je de één betrouwbaarder dan de ander?

Thomas Swinkels

Alles komt uit een denkmal. Ik probeer mijn herinnering niet te ontkrachten en ik heb de nieuwe beelden natuurlijk ook geëdit.

Lena van Tijen

In deze tentoonstelling laat je hele persoonlijke herinneringen zien, maar dat de jeugd door onze vingers glipt is iets van iedereen. Hoe zie jij dit spanningsveld?

Thomas Swinkels

Ik hoop dat deze tentoonstelling je misschien kan transporteren naar je eigen plek en dat je überhaupt stilstaat bij het feit dat iets ook een vooraf heeft.

Het vooraf van het kraakpand waar Swinkels heeft gewoond, is niet alleen in de tentoonstellingsruimte te zien maar ook buiten het gebouw. Daar staat het scherm Between YOU&ME van kunstenaarsduo Martin en Inge Riebeek waarop Swinkels een korte video toont van het residu dat zijn hand achterlaat op het gebouw, gefilmd met een hittecamera. Voor Swinkels is deze video een trailer voor Fountain of Youth. De fontein die hij zijn bezoekers belooft is er ook. Als je ervan proeft, word je ook weer even jong, of in ieder geval nostalgisch.

Videoprojectie van Thomas Swinkels, foto de kunstenaar

Thomas Swinkels, Fountain of Youth, Park, Tilburg, te zien t/m 24.11.2019

Werk van Thomas Swinkels is nu ook te zien in Framer Framed

Lena van Tijen

is schrijver

Recente artikelen