metropolis m

Bijdrage Moosje Goosen aan de Instagramreeks van Witte de With

Over de musea hebben we de laatste tijd al veel gehoord en gelezen, maar wat doen de Nederlandse presentatie-instellingen tijdens de lockdown? Laura van den Bergh zwermt online rond en vraagt de instellingen om een toelichting.

‘Het oude gebouw trilde en door in de kamer te staan, trilde mijn lichaam ook. Het gaf mij het gevoel dat ik deel uitmaakte van de installatie en niet alleen maar een bezoeker was.’ Als kunstenaar Margherita Soldati vertelt over het werk Flapflap (2018) van Philip Vermeulen, komt de installatie in mijn oren tot leven. Even voel ik, net als Soldati, een zachte wind langs mijn wangen waaien.

Ik luister naar een aflevering van de Onzichtbare Collectie, een verzameling audio-opnames van presentatie-instelling Marres in Maastricht in samenwerking met Mediamatic (Amsterdam). Onder meer Charles Esche, Sabrina Kamstra, Wim Pijbes, en Anna Tilroe zijn uitgenodigd om hun favoriete visuele kunstwerk te beschrijven.

De serie maakt onderdeel uit van In Quarantaine met Marres, een programma van activiteiten dat speciaal is samengesteld om thuis de zintuigen te stimuleren. Nu de fysieke deuren van Marres tot nader order gesloten zijn is de tentoonstelling Yes, Please!, waarin erotische fantasieën en het mobiliseren van de eigen verbeelding centraal staan, voorlopig niet te bezoeken. Het online programma lijkt nu voort te borduren op de thema’s uit de tentoonstelling.

De Onzichtbare Collectie zou aanvankelijk bestaan uit opnames van kunstprofessionals maar, legt productieleider Rosa van der Flier uit, ‘het interessante van deze tijd is juist dat we de diversiteit kunnen opzoeken.’ Naast kinderen, ouderen, en jongeren in AZC’s, worden nu ook alle bezoekers aan de website van Marres uitgenodigd om opnames in te zenden, met succes. Marianne vertelt over Anschool van Thomas Hirschhhorn, Magre over Gustav Klimts De Kus, en het beroemde papaverveld van Claude Monet wordt door Nienke beschreven.

To stroke (while keeping a distance) van Eva Spierenburg 2019, door Rosanne van Wijk besproken voor De Onzichtbare Collectie, 2020

Mijn tweede digitale stop is Tetem in Enschede, waar een op afstand bestuurbare robot alsnog een fysieke rondgang door de tentoonstellingsruimte mogelijk maakt. In de tentoonstelling The Swarm van Anne de Boer wordt het zwemgedrag van dieren in relatie tot artificiële intelligentie ondervraagd. Het collectief gedrag van bijvoorbeeld mieren dient in toenemende mate als inspiratie voor de infrastructuur voor algoritmes en robots. Tegelijkertijd wordt het leven van de insecten zelf steeds precairder en zelfs met uitsterven bedreigd. De Boer reageert op deze ontwikkelingen door een groep computers zodanig te programmeren dat ze gezamenlijk een tragedie opvoeren. Afwisselend voeren verschillende schermen het woord – in hun stemmen klinken verdriet, angst en medelijden door. Middels de op afstand bestuurbare robot Double, die als extra speler op het toneel van Tetem geïntroduceerd wordt, is de tentoonstelling alsnog toegankelijk voor het publiek. De ingreep van Tetem ligt in het verlengde van de tentoonstellingsthematiek, vertelt directeur Wilja Jurg: ‘het vanuit huis aansturen van een robot die door de installatie beweegt is een beleving die heel goed aansluit bij de tentoonstelling”.

'Het is prachtig om te zien hoe de ruimte verrijkt wordt met een hoeveelheid aan stemmen, ervaringen, en verhalen'

Foto van de robot in de installatie van Anne de Boer bij Tetem

Als het aan Onomatopee in Eindhoven had gelegen, stonden ze nu met een trailer ergens in een wijk in Eindhoven. Voor het programma Meeting Grounds zouden dit jaar, middels ontmoetingen tussen kunstenaars, bewoners en experts, de betekenis en vorm van publieke ruimtes in Eindhoven onderzocht worden. Nu de lezingen, reading groups en fysieke workshops niet meer mogelijk zijn, heeft Onomatopee zich toegelegd op een onderzoek van de mogelijkheid van de digitale wereld als publieke ruimte. Elke drie weken wordt er online een openbare discussie georganiseerd, waarin wordt bevraagd hoe onze relatie tot de publieke ruimte verandert nu ons leven veelal beperkt wordt tot de privésfeer. Zo onderzocht de eerste editie de mogelijkheid van het balkon of raam als publieke ruimte, besprak de tweede aflevering de gevoelde vluchtneiging uit de stad richting het platteland tijdens de crisis, en staat op 19 mei de volgende editie (met een nog onbekend thema) gepland.

Wat brengt de digitalisering van de publieke ruimte, informatie en conversatie, met zich mee? En wat gaat er verloren? Curator Amy Gowen vertelt dat de online evenementen door bezoekers van over de hele wereld worden bezocht en dat er een nieuwe balans gevonden zal moeten worden tussen lokaal en internationaal publiek. Gowen: ‘Het is prachtig om te zien hoe de ruimte verrijkt wordt met een hoeveelheid aan stemmen, ervaringen, en verhalen. Een nadeel is dat natuurlijk dat je de nadruk op de lokale ruimte kan verliezen.’ Als zodanig is Meeting Grounds een actuele zoektocht naar de mogelijkheid van de digitale wereld als nieuwe publieke ruimte, en een onderzoek naar de veranderende verhoudingen tussen internationaal en lokaal die deze ontwikkelingen met zich mee brengen. Ook de moeite waard is Scores for Isolation, waarin Philippine Hoegen in een reeks van online meetings op Instagram haar publicatie ANOTHER VERSION: Thinking Through Performing in de praktijk brengt.

West in Den Haag haakt kritisch in op de crisis met een speciale reeks essays van verschillende denkers en makers onder de titel Kunst en Crisis. West-directeur Akiem Helmling licht toe: ‘de afgedwongen pauze van deze isolatie kan ook een moment zijn voor een herbezinning over, en vanuit de kunsten.’ Elke zondag wordt een kritische reflectie op de actuele rol van de kunsten gepubliceerd. Schrijver Christiaan Weijts en Helmling trapten enkele weken geleden af met een bijdrage, waarin ze in twaalf stellingen de steeds veranderende notie van ‘sociale sculptuur’ onderzoeken. Rondom een citaat van Franse kunstenaar en filmmaker Pierre Bismuth: ‘iedereen is kunstenaar, maar alleen de kunstenaar weet het’, wordt een inspirerend betoog opgezet. In plaats van op het virus zelf richten de auteurs zich op datgene wat de snelle verspreiding ervan mogelijk heeft gemaakt: de sterk geglobaliseerde wereld. De veelvoud aan vragen in het essay lijken in hun relevantie, paniek en nieuwsgierigheid bijna over elkaar heen te struikelen. Moeten we aan een basisinkomen? Hoe nu om te gaan met tegenstrijdige verlangens naar stabiliteit en verandering? Wie zal hierin keuzes kunnen maken? Verdere bijdragen aan de reeks komen van Maarten Doorman, Basje Boer en Dries Verhoeven.

Bij Witte de With in Rotterdam ligt de nadruk op het lokale. Via Instagram geven wordt in het nieuwe project Communities een digitaal podium geopend. Vanaf hier worden Rotterdamse kunstenaars uitgenodigd om te reflecteren op de huidige staat van quarantaine en social distancing. De simpele vraag  gesteld door Witte de With, ‘Hoe voel je je?’, leidt tot een stroom aan observaties, gedachten, beelden uit de stad, vaak poëtisch, soms diepzinnig en raadselachtig. De bijdrage van Junghun Kim, getiteld Geological Meditation, bestaat uit een foto van een blauw kleed waarop allerlei objecten – een halve sinaasappel, een schelp en aan elkaar geknoopte takken – samengebracht zijn. In de bijbehorende tekst benadrukt Kim dat kunst juist nu kan dienen als toevluchtsoord. De crisis is een manier om dichter bij de natuur en dichter tot elkaar te komen.

Bijdrage van Tina Rahimy en fotograaf Carolien van den Bos

Bijdrage Moosje Goosen aan de Instagramreeks van Witte de With

Bijdrage Junghun Kim aan de Instagramreeks van Witte de With

Wetenschapper en schrijver Tina Rahimy en fotograaf Carolien van den Bos werken samen aan een reeks bijdragen die opvallen in hun eenvoud. De stillevens van alledaagse objecten lijken te reageren op de verstilling in de samenleving, en op de manieren waarop we met elkaar communiceren. De keuze voor enkel Rotterdamse kunstenaars is opvallend voor de anders zo internationaal opererende instelling. De verklaring is dat de bijdragen verband houden met Melly, het live-programma dat zich op stadscultuur richt. Bovendien, legt Jeroen Lavèn van Witte de With uit, wil de instelling zich volledig toeleggen op het steunen van lokale makers: ‘zo lang we gesloten zijn voor publiek zal dit project doorlopen en delen we geen andere posts’.

Mediakunstplatform V2 in Rotterdam, een van de meer digitaal vertrouwde instellingen, heeft samen met het Chronus Art Center in China de bijzondere online tentoonstelling We=Link: Ten Easy Pieces samengesteld die tot 30 mei online te bezoeken is. Curator Florian Weigl licht toe: ‘we zijn van mening dat we nu, naast moedige gezondheidswerkers en sterke politieke leiders, kunstenaars en ontwerpers nodig hebben om ons te helpen de complexiteit van deze crisis het hoofd te bieden en te begrijpen, en onze verbeeldingskracht te voeden.’ De tentoongestelde werken zijn network native: ze zijn gemaakt met het internet als medium en hoeven dus niet meer digitaal vertaald te worden. Hierdoor kan, ook vanuit huis, alsnog een ‘pure’ kunstervaring worden opgedaan. De werken in de tentoonstelling zijn gemaakt in reactie op de actualiteit en de onzekerheden die daarin naar voren komen.

Helmut Smits ontwikkelde bijvoorbeeld Screen Time: a community clock, waarin mensen een screenshot delen van de achtergrond van hun telefoon waarop het tijdstip zichtbaar is. Smits verzamelt ze en rangschikt ze chronologisch waardoor een interactieve klok ontstaat. Het werk Dr.Corona Online bestaat uit een algoritme dat met behulp van algoritmes, antwoord geeft op actuele vragen van bezoekers. Het blijft lastig navigeren door de online tentoonstelling maar de kwaliteit van de werken maken het de moeite waard. Mijn favoriet is het werk Get Well Soon! van kunstenaars Tega Brain and Sam Lavigne, waarin meer dan 200,000 gelukwensen verzameld zijn in een grenzeloos grote e-card. De berichten zijn afkomstig van steunbetuigingen op ‘gofundme.com’, een Amerikaanse website waarop geld kan worden ingezameld om medische procedures te financieren. Bijzonder toepasselijk voor deze tijd is het citaat ‘Stay strong, we are going to make it through this!’

Marres – bezoek De Onzichtbare Collectie hier

Tetem – login op de robot van Anne de Boer hier

Onomatopee – meer informatie over Meeting Grounds hier

West Den Haag – lees de essays uit de reeks Kunst & Crisis hier

Witte de With – bezoek de bijdragen uit Rotterdam op instagram

V2 – bezoek We Link hier

 

VOLG METROPOLIS M OP INSTAGRAM: METROPOLISM_MAG

LEES MEER OVER ANNE DE BOER EN HET IDEE VAN ZWERMINTELLIGENTIE IN DE HEDENDAAGSE KUNST IN DE TEKST VAN MAARTEN BUSER IN METROPOLIS M NUMMER 2-2020 FLUÏDE MONUMENTEN – NU IN DE WINKEL OF BESTEL BIJ [email protected]

Laura van den Bergh

is eindredacteur van Metropolis M

Recente artikelen