metropolis m

Dit weekend opent Refresh Amsterdam, waarin het Amsterdam Museum zich definitief wil profileren als een museum voor álle Amsterdammers. Na een Open Call stuurden 240 ‘hedendaagse makers’ voorstellen op, waarvan er nu zo’n 25 worden getoond. Jorne Vriens bezocht de preview en sprak met de samenstellers en een aantal deelnemende kunstenaars.

Afgelopen februari deed het Amsterdam Museum een oproep. Kunstenaars en andere makers werd gevraagd om een werk in te sturen voor een tentoonstelling deze winter. 240 makers reageerden. De criteria om mee te mogen doen blijkt al uit de titel, Refresh Amsterdam: Sense of Place. Allereerst moet het werk iets toevoegen aan wat er in het museum normaliter te zien valt en daarmee inhoudelijk ‘verfrissend’ zijn, door een ander verhaal over de stad of niet eerder gehoord verhaal te vertellen. In de aankondiging van de tentoonstelling wordt beschreven dat de bestaande collectie nog niet de ‘superdiversiteit’ van de inwoners van de stad laat zien. Een jury selecteerde vijfentwintig werken die vanaf vrijdag 11 december te zien zijn.

Tijdens een rondleiding noemt Imara Limon, curator van deze tentoonstelling, de stad ‘een knooppunt’ van culturen. Een van de eerste werken op de route laat zien waar ze op doelt. Tja Ling Hu geeft in een panoramische tekening een gedetailleerd overzicht van de migratiegeschiedenis die uitkomt bij het restaurant dat haar ouders in Aalst-Waalre uitbaten. ‘Before I was Born’ luidt de titel, die aangeeft hoe migratie uit het verleden bepalend is voor haar leven nu.

Tja Ling Hu, Before I was born.

Amsterdam is niet alleen gevormd door immigranten maar heeft, zoals bekend, ook op veel manieren andere plekken in de wereld beïnvloed. Die veelal koloniale invloed is onderzocht door Yunjoo Kwak die bijvoorbeeld een kaart van havenstad Soerabaja laat zien uit 1920, waarop naast andere Hollandse namen de ‘Amsterdamkade’ op te vinden is.

Een aantal kunstenaars is aanwezig bij de preview. Simon(e) van Saarloos leunt tegen een hardplastic bankje dat in haar installatiewerk op kunstgras staat en vertelt hoe ze tijdens de eerste avond van een verblijf in Istanbul in gesprek raakte met ene Kübra in een bar. Niet veel later bezochten ze samen het Gezi park, dat internationaal bekend is vanwege de demonstraties die er in 2013 plaatsvonden, waarbij Kübra vertelde dat de perken en bosjes voorheen geliefde plekken waren voor LGBTQI+-mensen om te cruisen, scharrelseks dus. Meer cameratoezicht en patrouilles maakt dat tegenwoordig moeilijk of onmogelijk. Hoewel Simon(e) in de rode verlichting die in het park was geplaatst wel een erotische belofte zag, bleek die interpretatie onjuist: het was slechts een platte verwijzing naar de nationale vlag. ‘Dat is Turkije, maar ook in het Oosterpark is het moeilijker geworden om te cruisen’,  zo maakt Van Saarloos de verbinding met Amsterdam. Er werd meer verlichting geplaatst, omwille van de veiligheid, die er tegelijkertijd voor zorgde dat anonieme seks in het halfduister onmogelijk werd. ‘Een stad heeft donkere, groezelige plekken nodig.’

The Shadows Assembly, Gordijnwand

Heel toepasselijk is The Shadow Assembly, de buur van Simon(e) van Saarloos in deze tentoonstelling. Dit gelegenheidscollectief kwam samen in De Appel en leerde er zonneprints maken op textiel. Deze fotogrammen zijn samengesteld tot een groot gordijn. Afgebeeld zijn huishoudelijke voorwerpen als bestek, kookgerei en een schaar die niet alleen een heel subtiel spel van patronen opleveren maar ook symbool staan voor ondergewaardeerde huisvlijt.

Antonis Pittas, ENOUGH

Tyna Adebowale, ovba

Directeur Margriet Schavemaker vertelt hoe een stadsmuseum, ten opzichte van een kunstmuseum, meer gericht is op het vertellen van verhalen. Om ruimte te bieden aan andere verhalen die rondom de objecten en kennis in de instelling bestaan, is de dialoog met anderen noodzakelijk. ‘Wij zijn een netwerkmuseum dat gebaat is bij samenwerking met partners in de stad, die andere kennis in pacht hebben.’ De praktijk van kunstenaars die in collectieven samenwerken is daarbij een inspiratiebron voor het museum. Het valt Schavemaker daarbij op dat jonge kunstenaars zich sterk engageren met de verhalen in de samenleving en hierop reageren door een ander narratief op te tekenen of in een andere niet-talige vorm te reageren op de actualiteit.

Raquel van Haver legt aanjagers van een culturele verandering vast; de groep mensen die actief is geweest om in tien jaar tijd de algemene opvattingen omtrent de racistische karikatuur van Zwarte Piet te veranderen. De geur van olieverf vult de zaal terwijl we toekijken hoe het werk wordt geïnstalleerd. Een monumentaal schilderij in formaat en compositie, waar rondom een tafeltje dertien mensen zijn gegroepeerd. ‘Dit zijn de mensen met wie ik toen omging, dit is mijn manier om ervoor te zorgen dat ze niet vergeten worden.’ Van Haver vertelt hoe ze in de begindagen naar de openbare bibliotheek gingen omdat daar een internetverbinding was die ze konden gebruiken om mails te sturen en mensen te betrekken bij hun activisme. Facebook veranderde alles, mijmert ze. De succesvolle schilder wil de serie met daarin voor haar onvergetelijke figuren voortzetten.

Een onverwoestbare Mercedes 240d stationwagon die Judith Quax in Amsterdam-Noord te koop zag staan was de aanleiding om een maandenlange reis naar Dakar te maken. Toen ze zo sterk afhankelijk was van de auto, kreeg deze Duitser haast een eigen karakter, vertelt Quax. Dat is te zien in de videoregistraties die ze van de reis maakte, waar voor de consequent aanwezige ster op de motorkap Europees en Afrikaans landschap opdoemt. In de auto zien we Quax met haar vijfjarige zoon Noah, wiens vader Senegalees is. Ze onderzochten zijn wortels door terug te gaan waar hij vandaan komt, een omgekeerde migratie terug naar de bron. ‘De reis was spannend, we treuzelden anderhalve maand voordat we de oversteek naar Afrika maakten. Aankomen in Senegal voelde als thuiskomen, onderweg stapten vrienden van vroeger in en uiteindelijk bezochten we de grootouders van Noah. We hadden geen routeplan, Noah mocht meebeslissen hoe we reden.’ Daardoor kwamen ze ook op grotere onderwerpen terecht, waarom zij betrekkelijke eenvoudig door Noordelijk Afrika konden reizen, maar Noahs vader de Verenigde Staten niet kon verlaten omdat hij met zijn Senegalese paspoort moeilijk terug zou kunnen.’

Uiteindelijk worden vijf werken uit deze tentoonstelling door het museum aangekocht.

Refresh Amsterdam, Amsterdam Museum, t/m 28.3.2021

Jorne Vriens

is kunsthistoricus

Recente artikelen