metropolis m

Beel van Lina Theodorou voor Bad Shibe (Torque and Furtherfield, 2017), licensed under CC BY-SA 4.0

Inte Gloerich probeert in het kader van haar PHD als onderzoeker voorbij de hype van crypto-kunst te kijken. Ze schrijft momenteel aan een proefschrift waarbinnen meerdere toekomstscenario’s van blockchain aan bod komen, waaronder ook het zo gehypete nieuwe digitale verzamelobject, de NFT.

Waar de kunstenaars de hype van binnenuit bekijken duidt Gloerich die vanaf een kritische distantie. Onlangs leidde ze samen met Michelle Franke een gesprek over het onderwerp op IMPAKT TV, waaraan Simon Denny en Harm van den Dorpel meededen. Denny en Van den Dorpel, beiden pioniers op het veld van digitale kunst, uiten hun zorgen over hoe een technologie die verlichting en mogelijkheden had kunnen creëren voor kunstenaars is gekaapt door techgiganten en popsterren.

Lena van Tijen

 Ik las laatst in de krant dat tiny houses het Stockholmsyndroom zijn van het kapitalisme, zou hetzelfde beweerd kunnen worden van blockchain kunst?

Inte Gloerich

 Blockchain is heel nauw verbonden met het kapitalisme door de financiële effecten die het heeft, maar ook door de retoriek er omheen en hoe erover gesproken wordt, de hype. Dit alles draagt bij aan blockchain als een hyper-kapitalistisch fenomeen terwijl het tegelijkertijd pretendeert radicaal te breken met bestaande financiële structuren. Na de financiële crisis van 2008 werd er geroepen dat alles anders moest, maar dit ‘anders’ is uiteindelijk heel dichtbij wat er al was gebleven. Tegelijkertijd denk ik ook dat er allerlei kleine experimenten en niches zijn waar wel interessante dingen gebeuren en creatieve oplossingen worden bedacht, waarbij er wordt gereflecteerd op het kapitalisme binnen blockchain. Ik dwing mezelf haast om hoop te blijven houden.

Lena van Tijen

 Dus de mogelijkheden van blockchain zitten volgens jou vooral in deze technologie inzetten op manieren waarvoor het oorspronkelijk niet bedoeld is?

Inte Gloerich

 Ja, en vooral kritisch kijken naar het verhaal dat er omheen hangt en hoe dit wordt verteld. Die radicale belofte gegeven in de beginjaren is niet uitgekomen maar wat kunnen we dan wel van deze technologie verwachten?

Lena van Tijen

 Heb je voorbeelden van deze alternatieve manieren van het inzetten van blockchain?

Inte Gloerich

 Ik heb een praktisch en een speculatief voorbeeld. Het praktische voorbeeld is Circles, een Berlijns project waarbij op lokale schaal een alternatieve economie is opgezet. Hierbij is een basisinkomen op blockchain gezet en worden er ideeën uit de feminist economics in praktijk gebracht om daarmee de lokale economie te steunen. Normaal gesproken wordt blockchain ondersteund door een netwerk van peers die elkaar niet hoeven te kennen maar wel moeten vertrouwen of, in blockchaintermen, het systeem is trustless, vertrouwen is overbodig geworden. Bij Circles is alles juist gebaseerd op de menselijke maat en vertrouwen in elkaar. Dat vind ik een mooie omdraaiing. Het speculatieve voorbeeld is het kunstwerk terra0, een zelfvoorzienend bos dat op de blockchain is geplaats en zo een autonome non-human agent is geworden binnen de economie. Het bos het eigent zich de logica van de markt toe en kan zo telkens meer grond kopen, om de natuur uiteindelijk verder te laten groeien.

Lena van Tijen

 Dus het hetgeen dat de natuur normaal gesproken kapotmaakt wordt ingezet om het te regenereren? Is dat niet het probleem proberen op te lossen met zijn oorzaak?

Inte Gloerich

Uiteindelijk zou het wat mij betreft beter zijn als het niet de markt was die bepaalt hoe goed het met de natuur gaat, maar terra0 is meer een statement over de tijd waarin we zitten. Een manier om te kijken of er binnen dit systeem al een activistische daad mogelijk is.

Lena van Tijen

  If you can’t beat them joint them?

Inte Gloerich

 In deze tijd kan je makkelijk in doemdenken terechtkomen; ‘we komen hier nooit meer uit dus dan kunnen we net zo goed niks doen.’ Dit soort projecten dragen een staying-with-the-trouble houding uit en sporen aan tot het zoeken van alternatieven.

'Welke metaforen gebruiken wij om deze super complexe technologie te begrijpen? Wat betekent de taal die we aan blockchain toekennen voor de ideeën die eruit ontstaan?'

Harm van den Dorpel op IMPAKT TV, 8.4.2021

Harm van den Dorpel op IMPAKT TV, 8.4.2021

Lena van Tijen

  We komen hier natuurlijk niet zomaar op, dit is de voortuin van jouw PhD-onderzoek. Zou je me daar meer over kunnen vertellen?

Inte Gloerich

Ik werk bij de Hogeschool van Amsterdam, bij het Institute of Network Cultures, dat is een lectoraat. Hier werk ik al vijf-zes jaar aan het project MoneyLab, een onderzoek naar mogelijkheden om de financiële wereld te democratiseren en alternatieve economische systemen op te zetten. Blockchain werd hier een steeds groter onderdeel van. Vanuit daar ben ik nu mijn PhD aan het doen bij de Universiteit Utrecht over Blockchain imaginaries. Dus niet zo zeer over wat doet die technologie precies, maar wat zijn de toekomstvisies die daaraan vasthangen, hoe denken we dat de wereld zal zijn wanneer blockchain wijdverbreid is. Welke metaforen gebruiken wij om deze super complexe technologie te begrijpen? Wat betekent de taal die we aan blockchain toekennen voor de ideeën die eruit ontstaan?

Lena van Tijen

 Is er een nieuwe taal nodig om over blockchain te praten? Bij computerprocessen zijn er natuurlijk al woorden ingeslopen die niet computer-eigen zijn. Zo denkt niemand bij cut en paste als eerste aan een schaar en Pritt-stift.

Inte Gloerich

 Ik denk dat taal een hele sturende rol heeft in hoe we iets begrijpen. Als we voor blockchain alleen maar de taal van efficiëntie en de businesswereld gebruiken dan is dat ook de enige manier waarop die technologie ingezet zal worden.

Lena van Tijen

 Speelt kunst een rol bij het vinden van deze nieuwe woorden?

Inte Gloerich

 Zeker! Er is nu natuurlijk die NFT (non-fungible token red.) hype, die wellicht ook al een beetje over z’n piek heen is. Maar daarvoor was er ook al crypto-kunst, die is er eigenlijk sinds het begin van blockchain al geweest. Ook kunst, zoals terra0, die kritisch naar deze technologie keek. De mogelijkheden die buiten het dominante narratief liggen worden hierbij onderzocht.

Lena van Tijen

 Denk je niet dat blockchain ook een bedreiging kan vormen voor kunst? Komt ‘analoge’ kunst niet in het gedrang door de eindeloze mogelijkheden van het digitale?

Inte Gloerich

 Ik denk niet dat het twee hele verschillende dingen zijn. Er gaan nu natuurlijk enorme bedragen over de toonbank door de NFT. Maar eigenlijk moeten we, net als met de blockchain, niet dat verhaal dominant maken maar moeten we kijken hoe we de technologie in kunnen zetten voor meer gelijkheid, solidariteit en bijvoorbeeld om kunstenaars uit een precaire economische situatie te krijgen. Ik zie die tegenstelling niet zo. We moeten alleen wel scherp blijven, hoe zorgen we ervoor dat die NFT’s niet alleen maar voor een bepaalde selecte groep goed zijn maar voor zo veel mogelijk mensen.

Die hype-verhalen over hoeveel geld iemand ermee verdiend heeft, leiden inderdaad af van waar het om gaat. Wat zeggen we over vijf jaar over NFTs? Wie heeft er op de lange termijn baat bij deze technologie?

Lena van Tijen

 We hadden het in het begin al kort even over milieu toen je terra0 inbracht. Een opkomend fenomeen is de zogeheten ‘email-schaamte’, je bewust worden van de impact die digitale post heeft op opwarming van de aarde. Het minen van cryptovaluta kost nog veel meer energie dus blockchain-gêne is nog pertinenter. Moeten ook hier de nadruk leggen op de productieve elementen van de technologie of is dit daadwerkelijk een probleem?

Inte Gloerich

Dit is zeker een probleem. De hele financiële wereld is een energie slurpend ding, dat moet anders en blockchain ook. Ik vind het ook prima als we uiteindelijk besluiten geen blockchain meer te hebben, het is niet alsof ik pro-blockchain ben. Maar die technologie is er nu en we moeten een voet tussen de deur houden om mede te bepalen hoe deze zich verder zal ontwikkelen. Eén van die dingen is de technologie groener maken. Het is niet aan mij om te zeggen: ‘daar wil ik niks mee te maken hebben’, dan zit mijn voet sowieso al niet tussen de deur. Dit zijn juist de kritieken die we nodig hebben binnen de blockchain. Het is een beetje als het een-beter-milieu-begint-bij-jezelf-verhaal. Dat was een handige marketingtruc om de verantwoordelijkheid af te schuiven van grote bedrijven en de overheid op het individu. Een beter milieu begint natuurlijk eigenlijk bij een politiek die beter is voor het milieu door het systeem te veranderen.

Lena van Tijen

  Jij zoekt dus naar de Robin Hoods van de blockchain, mensen die deel zijn van het systeem maar het positief willen inzetten? Wat vind je dan van het feit dat Jack Dorsey (de oprichter van Twitter red.) laatst zijn eerste Tweet heeft verkocht voor 2.9 miljoen dollar?

Inte Gloerich

Dit is eigenlijk het minst interessante onderdeel van het hele verhaal. Al die grote kunstenaars die nu hun big sales naar binnen harken zoals Beeple, Ja Rule en Grimes.

Lena van Tijen

 Dat soort headlines zorgen er voor dat blockchain, zoals jij zei, niet meer wordt dan het Stockholmsyndroom van het kapitalisme. De koper van de Tweet van Jack Dorsey noemde zijn aankoop de Mona Lisa van deze eeuw, een uitspraak waar ik in eerste instantie erg tegen ageerde. Nu ik jouw verhaal zo hoor denk ik: de Mona Lisa is ook maar een schilderij dat aandacht heeft gekregen ten koste van andere kunstwerken. Misschien is de boodschap dat men verder moet kijken dan een hype?

Inte Gloerich

Die hype-verhalen over hoeveel geld iemand ermee verdiend heeft, leiden inderdaad af van waar het om gaat. Wat zeggen we over vijf jaar over NFTs? Wie heeft er op de lange termijn baat bij deze technologie?

KIJK HIER NAAR DE UITZENDING VAN IMPAKT TV

DIT IS DEEL 2 IN ONZE SERIE OVER PHD ONDERZOEK IN DE KUNSTEN. DEEL 1 IS EEN INTERVIEW MET TRACIAN MIELKE. LEES HET HIER

Lena van Tijen

is schrijver

Recente artikelen