metropolis m

Dharma Initiatives Episode 7 (samenwerking met Essenza Club), foto: Pedro Gossler

Ontregelen en middels ironie tegenstrijdigheden in de (kunst)wereld blootleggen: het staat aan de basis van Christian Roncea’s praktijk. Eline van der Haak spreekt de kunstenaar over het experimentele collectief Dharma Initiatives dat hij opzette en de tentoonstellingen die hij aan het cureren is.

Vorig jaar studeerde Christiaan Roncea af aan de KABK met werk waarin de fictieve figuur Mozsgusz Gozsmusz centraal stond. Het harlekijnachtige personage keert in zijn schilderijen steeds terug, meestal weergegeven met een spitse neus, een hoed met belletjes op zijn hoofd en een brede grijns op zijn gezicht. Achter de terugkerende grijns schuilt misschien iets duisters of ongehoorzaams, maar eigenlijk is het niet meteen duidelijk hoe de werken geïnterpreteerd moeten worden. Er hangt een geheimzinnige sfeer omheen: de gedaanteverwisselaar leeft volgens de kunstenaar tussen verschillende werelden in, en is er constant op uit anderen voor de gek te houden.

Roncea ziet Mozsgusz Gozsmusz als een soort alter ego van hemzelf, vertelt hij me tijdens zijn eindexamen. Zelf is hij er als kunstenaar namelijk ook op uit om de toeschouwer voor de gek te houden. Zo lijkt het werk Doomsday, waarop een uitvergrote speelkaart met daarop een schimmige harlekijn te zien is, van een afstand op een houtskooltekening. Maar in feite is er geen houtskool aan te pas gekomen; Roncea gebruikte olieverf om ander materiaal na te bootsen. Op zulke manieren speelt hij een spelletje met de veronderstellingen van de kijker. Van oudsher was de harlekijn een personage dat op satirische wijze in toneelstukken kritiek kon geven op anderen, of op de maatschappij als geheel. Toen ik Roncea tijdens zijn afstuderen sprak benadrukte hij dat hij het ook belangrijk vond om als kunstenaar kritisch te zijn op de wereld waarin hij leeft. Dat doet hij luchtig en speels: humor is het stijlmiddel waarmee hij zijn boodschap overbrengt.

[blockquote]Achter de terugkerende grijns schuilt misschien iets duisters of ongehoorzaams, maar eigenlijk is het niet meteen duidelijk hoe de werken geïnterpreteerd moeten worden

Christian Roncea (i.s.m. Erika Peucelle)

Christian Roncea, eindexamenwerk 'Four Flies on Grey Velvet'

Nu ik de kunstenaar opnieuw spreek heeft hij tijdens ons gesprek, net als destijds op de academie, constant een grote glimlach op zijn gezicht. In tegenstelling tot de grijns van zijn fantasiegedaante, komt zijn eigen energieke enthousiasme niet dubbelzinnig over. Duidelijk is dat Roncea met veel plezier de paradoxale aspecten van de samenleving onderstreept en kunst daar bij uitstek geschikt voor vindt. Ontregelen en middels ironie tegenstrijdigheden in de (kunst)wereld blootleggen: het staat aan de basis van zijn praktijk.

Al tijdens zijn tijd op de academie begon hij met het maken van exposities via het door hem opgerichte Dharma Initiatives: een experimenteel collectief dat zich bezighoudt met het zoeken naar nieuwe mogelijke vormen van kunstdocumentatie en presentatie. De projecten manifesteren zich voornamelijk online, maar maken ook gebruik van offline gebied. Kunstwerken van verschillende makers, die op eigen initiatief hun werk in kunnen sturen, worden ingezet als hoofdstukken in een groter verhaal van eclectische mix van filmische beelden, grafische animaties en geluid. De kunstwerken lijken in een soort echo’s van zichzelf veranderd te zijn en vormen samen het materiaal waar Dharma Initiatives vervolgens nieuwe werelden mee weet te creëren.

De naam van dit initiatief is gebaseerd op een gelijknamig onderzoeksproject uit de (fictie)serie Lost (2004-2010), en staat voor ‘Department of Heuristics and Research on Material Applications’. De zogeheten episodes van het collectief zijn via hun website, Instagram en YouTube-kanalen te bekijken, en hebben verschillende thema’s die zich toch op een bepaalde manier tot elkaar verhouden. Zo zijn er bepaalde elementen die steeds terugkomen, zoals verlate plekken in de natuur, waarin vaak ook bunkers of half vervallen gebouwen te zien zijn. De episodes van Dharma Initiatives lijken in zekere zin videoboodschappen uit andere tijden of dimensies; de kijker wordt uitgenodigd ze te ontrafelen. De algehele sfeer is ­–net als in de serie waar het op is gebaseerd– vrij mysterieus en ongrijpbaar. Er wordt gespeeld met een vermenging van genres, waaronder beeldende kunst, fotografie, sciencefiction en documentaire. Hierbij versmelten de gekozen kunstwerken zodanig samen met de plekken waarin zij zich begeven, dat er een geheel nieuw hybride kunstwerk ontstaat.

De episodes van Dharma Initiatives lijken in zekere zin videoboodschappen uit andere tijden of dimensies; de kijker wordt uitgenodigd ze te ontrafelen

Dharma Initiatives Episode 7 (samenwerking met Essenza Club), foto: Pedro Gossler

Dharma Initiatives Episode 7 (samenwerking met Essenza Club), foto: Pedro Gossler

Voor Roncea is het van belang om bestaande presentatiewijzen van kunst tegen het licht te houden en ook nieuwe mogelijkheden te onderzoeken. De online platformen van het collectief bieden in feite aan iedereen de mogelijkheid om verhalen te vertellen, omdat de toegang ertoe veel minder beperkt is dan die tot de bestaande kunstinstituten. Sinds zijn afstuderen is Roncea zich naast het maken van eigen werk daarom steeds meer gaan toeleggen op het maken van tentoonstellingen. In november zal een door hem samengestelde expositie te zien zijn bij het Haagse kunstenaarsinitiatief Quartair. Als aanloop hiernaartoe maakte hij onlangs de  groepstentoonstelling Nothing Sacred bij Superweakness, een initiatief dat onderdeel uitmaakt van een ateliercomplex in Den Haag. Uitgangspunt voor die tentoonstelling was dezelfde figuur van de bedrieger die hem tijdens het maken van zijn eindexamenwerk al fascineerde. Roncea: “Bestaande hiërarchieën zijn misschien beter uit te dagen en op scherp te stellen door middel van het curatorschap dan het kunstenaarschap. Het direct afbeelden van de bedrieger wordt nu iets minder belangrijk, het concept van het ‘beduvelen’ raakt meer gecamoufleerd in het curatorschap.”

“Bestaande hiërarchieën zijn misschien beter uit te dagen en op scherp te stellen door middel van het curatorschap dan het kunstenaarschap”

Hij heeft bij het maken van zijn keuzes gebruik gemaakt van een nieuwe methode: hij heeft enkel uit Instagram geput, om zo dit platform in te zetten als een mediator. Als veelvuldig gebruiker van dit platform volgt hij al geruime tijd allerlei verschillende kunstenaars, liket hij hun werken en bewaart hij ze. Hierdoor ontstaat als het ware een soort database of archief van allerlei beelden die hem op een bepaald moment bevielen en nu de basis vormden voor zijn selectieproces. Daarnaast verliep al het contact met de kunstenaars alleen via dit medium en gebruikte Roncea in de tentoonstelling hun gebruikersnamen van Instagram. Hij vergelijkt zijn samenstellingsproces met het spel Jenga, waarbij het selecteren van blokjes uit de stapel eerst makkelijk gaat, dan iets moeilijker en dan weer eenvoudiger.

Er bestaat volgens Roncea een gat tussen de traditionele methode die curatoren hanteren en de meer laid-back manier van werken en selecteren die hij gebruikt. Roncea: “Het verzamelen en re-posten van werken is net als schetsen; de beelden blijven ergens hangen in je hoofd en je weet van tevoren niet welke er uit de enorme stroom samen zullen komen, maar ineens klopt het om deze werken bij elkaar te brengen in een ruimte. Hierbij was ik op zoek naar een zekere contradictie die steeds in die samenstellingen verscholen ligt en een specifiek soort energie die daaruit voortkomt.” De titel van de tentoonstelling is een speelse toespeling naar het vinden van een balans tussen enerzijds nihilisme, en anderzijds de liefde en passie waarmee de werken tot stand komen. Volgens Roncea is scepticisme net zo goed een onderdeel van spiritualiteit; ogenschijnlijke tegenstrijdigheden blijken soms juist prima samen te gaan.

Christian Roncea, 'The Devil has 9 Faces', foto: Andrei Nițu

Met de tentoonstelling wil Roncea ook inzoomen op het paradoxale karakter van Instagram zelf. Het platform heeft een democratisch ‘skelet’ volgens de kunstenaar: bijna iedereen kan een telefoon betalen, naar een plek gaan met WiFi en er gebruik van maken. En, bijna iedereen kan er vervolgens ook op een snelle manier een groot publiek vinden. Tegelijkertijd zitten er achter dit zogenaamd vrije medium natuurlijk allerlei gevaarlijke algoritmen verscholen die je vaak ongemerkt beïnvloeden en sturen. Toch kiest Roncea er met deze tentoonstelling vooral voor om het platform op een positieve manier naar voren te brengen.

Hij combineert werk van kunstenaars die al langer werkzaam zijn met werk van makers die nog niet eens zijn afgestudeerd. Ook werk van illustratoren, vaak oorspronkelijk bedoeld om enkel online te laten zien, komt voorbij. Dat van illustrator Saftkeur bijvoorbeeld: animaties over vorafilie, ofwel de fetisjistische behoefte om mensen geweldloos op te eten of zelf opgegeten te worden. Voor Roncea was dit het eerste werk dat hij wilde tonen, vanwege de verwarring die het oplevert. Niet alleen gaat het werk om een zeer tegenstrijdige behoefte die alleen in de fantasie kan bestaan; ook is het een digitale animatie die hij door het als curator in een ‘white cube’ te plaatsen tot kunst kan verheffen.

Bij andere werken, zoals Rat Painting van Royce Hobbs trapt de toeschouwer letterlijk in de grap. De toeschouwer ziet een klein egaal lichtgroen gekleurd doek. Pas wanneer je aan de zijkant van het werk kijkt, wordt zichtbaar dat erachter een muizenval is geplaatst. Op het eerste oog denk je met een minimalistisch werk te maken te hebben dat aansluit bij deze schilderkunstige traditie. Maar door deze toevoeging krijgt het een andere deels humoristische lading. Ook in het werk van Daniel van Straalen vormt humor een belangrijke rol: van een lieflijk ogend meisje met bloemen in haar hand worden plots ook de hersenen getoond. De samenkomst van kinderlijke en wetenschappelijke aspecten in het schilderij heeft een vervreemdende werking.

links: Royce Hobbs, rechts: Saftkeur, in 'Nothing Sacred', foto: Andrei Nițu

links: Maria Kozlitina, rechts: Anna Sophie de Vries, in 'Nothing Sacred', foto: Andrei Nițu

Daniel van Straalen in 'Nothing Sacred', foto: Andrei Nițu

In de getoonde werken van Maria Kozlitina, Philipp Groubnov, Marie Komatsu en Anna Sophie de Vries vormen meer poëtische en filosofische waarden en verwijzingen naar de natuur de boventoon. Die ‘sacrale waarde’ wordt volgens Roncea net zo goed humoristisch. Zo zijn op het schilderij The Devil Has 9 Faces van Roncea zelf meerdere harlekijnachtige figuren te zien, die hun armen uitstrekken alsof ze de toeschouwer zouden willen omhelzen. Het werk benadrukt de speelse misleiding van de expositie in haar geheel, die steeds balanceert tussen het luchtige en het mysterieuze, en tussen bedrog en realiteit. 

Aan Dharma Initiatives werken mee: Marc Solomon (Editing and Co-founder), Christian Thomsen (Co-founder), Kexin Hao (Web Design), Szymon Hernik (Web Design), Marie Komatsu (Production Design) and Matas Buckus (Graphic Design)

Eline van der Haak

is fotograaf, filmmaker en onderzoeker

Recente artikelen