metropolis m

Ole Oguibe

Dit weekend is Sonsbeek 21>24 met een coronavertraging van een jaar opengegaan. Tijdens de opening werd gesproken over de verreikende ambities. De manifestatie wil echt iets veranderen in de stad, vooral door hen zichtbaar en hoorbaar te maken die nog te weinig gezien en gehoord worden. Voor onze zomerserie over kunst die in de buitenlucht te bewonderen is, reisde Domeniek af naar Arnhem. 

De persconferentie van Sonsbeek 2021-24 vindt plaats in de Eusebiuskerk in Arnhem. Het publiek zit in een grote elipsvormige cirkel op witte plastic stoeltjes en kijkt elkaar aan. Ik herken kunstenaars, vertegenwoordigers van de pers en enkele andere genodigden. We zijn niet met velen, want ook Sonsbeek moet zich aan de coronaregels houden.

De sprekers blijken verspreid tussen het publiek te zitten, als gelijken, en staan op om te spreken. De directeur spreekt als eerste en zegt trots dat dit het eerste grote internationale evenement is van na corona. De wethouder vertelt ik weet niet meer wat over de cultuur van de stad. Het curatorenteam komt een voor een aan het woord en ten slotte de artistiek leider. Geen van allen stelt zich voor als ze beginnen te spreken.

Het heet dan wel persconferentie maar het heeft meer iets van een viering, vanwege de setting in de kerk kun je zelfs van een plechtigheid spreken. Een gospelkoor zingt de speeches aan elkaar met bij de tekst passende songteksten. Hier en daar bewegen wat hoofden en schouders van toeschouwers mee op het ritme van de muziek, maar het is vroeg, de sfeer te ongemakkelijk. Niemand waagt het op te staan en los te gaan. Het blijft de opening van een kunstmanifestatie.

Gospelkoor tijdens de persconferentie

Alle sprekers hebben duidelijk met elkaar afgesproken het persoonlijk te houden, ze spreken vanuit het hart. Nu, een paar dagen na de gebeurtenis, herinner ik me hoe het vooral gaat over hen die niet aanwezig zijn. Er worden herinneringen opgehaald, persoonlijke verhalen die bedoeld lijken om de tentoonstelling in te bedden in een structuur van lokale geschiedenissen, zodat dat wat zich afspeelt in Arnhem op dit moment, niet zozeer de internationale kunstwereld als referentiekader krijgt, maar ons aller leven, meest speciaal dat van hen die zelden op dit soort gelegenheden te zien en te horen zijn, wier sociale omgeving zich er ook maar zelden heeft vertoond.

Meest pakkend is een vlammend betoog van een van de curatoren (ik herken in de spreker Amal Alhaag) over een tentoonstelling die zich wil engageren met alle ‘producers’ die hier niet aanwezig zijn omdat ze al uren voor het begin van de bijeenkomst gewoon naar hun werk moesten. De arbeiders en schoonmakers die zich niet gezien, niet gekend weten, die een verborgen parallel bestaan leiden, uit het zicht gehouden van de beter bedeelden voor wie zij hun werk doen.

Ze toont zo aan hoe koloniale verhoudingen uit het verleden zich in het heden blijven reproduceren. ‘I’ve been living in a pandemic my whole fucking life’, schreeuwt ze uit. Ze verlangt naar verzet, naar demonstratieve onproductiviteit. Haar ‘ode aan het onbegonnen werk’ eindigt met een raptekst die juichend wordt ontvangen: ‘I am going on strike till we may get this shit right.’

Labour is het centrale onderwerp van deze Sonsbeek, zegt de man in wie ik artistiek directeur Bonaventure Soh Bejeng Ndikung herken. Hij heeft het over de zogenaamde essentiële beroepen, de zorgmedewerkers en schoonmakers die het land tijdens de pandemie draaiende hebben gehouden, met alle persoonlijke risico’s die daarbij horen. Zij hebben ervoor gezorgd dat wij hier nu kunnen zitten, maar hun werk blijft niettemin opvallend ondergewaardeerd in de huidige samenleving, nog steeds, ondanks momenten van massale publieke steun. Net als overigens het werk van kunstenaars, dat door de overheid als niet-essentieel is aangemerkt tijdens afgelopen pandemie.

Hij draagt ook een gedicht voor over de diaspora, het verlangen elkaar weer te treffen. Ik heb een citaat genoteerd: ‘progress has no melody.’

Deze Sonsbeek wil breken uit het systemische denken dat ook deze manifestatie heeft voortgebracht, haar positie ondervragen, haar functie tegen het licht houden, en onderzoeken of het anders kan. Zij wil het vaste ritme doorbreken, niet alleen door een andere toon te zetten, maar ook door een ander publiek te bereiken. Sonsbeek wil  vooral graag niet te veel alleen de buitententoonstelling zijn, bestemd voor het kunstpubliek dat zijn weg er alle jaren blindelings naartoe vindt, maar echt iets veranderen in de sociale ecologie ervan. Alhaag gaf al eerder tijdens haar speech aan geduld te hebben: ‘ik ben hier voor de lange termijn.’

Deze Sonsbeek wil breken uit het systemische denken dat ook deze manifestatie heeft voortgebracht, zijn positie ondervragen, zijn functie tegen het licht houden, en onderzoeken of het anders kan

De mman in wie ik Bonaventure Soh Bejeng Ndikung herken houdt zijn verhaal

Een van de sprekers vertelt over de blijvende impact van de slavernij

Ibrahim Mahama in de Eusebiuskerk

De bijeenkomst eindigt vrij onverwacht met een voordracht van een vrouw die in een zingend spreken Keti Koti onder de aandacht brengt, het breken van de ketenen.

Ze vertelt hoe schrikbarend groot de Nederlandse verdiensten uit de slavenhandel waren in de zeventiende eeuw (naar verhouding vergelijkbaar met de huidige bijdrage aan het BNP van de Rotterdamse haven). Ze zegt: ‘gezichten gevangen in hun eigen goud’ en laat effectief doorschemeren hoe die koloniale verhouding nu nog doorwerkt. Haar eigen taal is nooit aan haar doorgegeven; ze moest zich thuis en op school voegen naar het spreken van de kolonisator. Maar ‘met veerkracht creëren we van onze ketenen kronen’, eindigt ze vastberaden, een ommekeer aankondigend.

Laure Prouvost

Mithu Sen

Nadat Bonaventure Soh Ndikung alle medewerkers heeft bedankt, gaat het publiek naar buiten, verschillende kanten op, op zoek naar de vele locaties.

In het tijdschrift Metropolis M Nummer 4 2021 zal een recensie verschijnen, hier alvast enkele impressies. 

Ole Oguibe

Anne Duk Hee Jordan

Werker Collective met Gleb Maiboroda en studio bonbon

Jennifer Tee

Jennifer Tee

HISK collectief

Keti Koti bijeenkomst rondom paviljoen van Wendelien van Oldenborgh

Farkhondeh Shahroudi

Sonsbeek 21>24 – FORCE TIMES DISTANCE – ON LABOUR AND ITS SONIC ECOLOGIES – 2.7 t/m 30.8.2021 MEER INFO

 

 

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen