metropolis m

Hsin Min Chan

De Graduation Show van de Design Academy toont hoe de ontwerper verandert in een kritische kunstenaar en coach, die de toeschouwer wil begeleiden bij een verandering van diens consumptiegedrag.

Bij de eerste blik nog een berg, een vulkaan zonder vuur, glijdt de hoop ineens voorbij met aan top een vrouw. Onbereikbaar ver toont ze zich daar vanaf de hoogte en kaatst de blikken van de omstanders met flair. Als een prinses op een afvalberg.

Ik lees dat Hsin Min Chan het ziet als een vorm van self-empowerment van een vrouw die zich niet langer wil laten disciplineren door de mannelijke blik, cq elke andere patriarchale autoriteit die meent iets over haar te kunnen zeggen. Met de rok als onneembare veste.

Ik zie er iets anders in, juist een metafoor voor de gehele Graduation Show, die zich nadrukkelijk verstaat tot een circulair materiaalgebruik. Met de rok als afvalberg, waaruit deze Eindexamenshow zich als het ware omhoog trekt en zich aan de stad toont als wenkend alternatief.

Hsin Min Chan

Het lijkt alsof de helft van alle studenten afgelopen maanden hun spullen niet in de materiaalwinkel maar de afvalcontainers van de stad vergaarden. Alsof ze als een leger quasi-zwervers uitzwermden over de stad, om in de stegen achter de winkelstraten op zoek te gaan naar geschikt werkmateriaal. Op de eindtentoonstelling zie ik vazen van affiches, sculpturen uit reclamefolders, kleding uit kleding en potten van asbest. In het midden van de beursvloer staat pontificaal een oude voedersilo van een varkensstal, zoals er vele op het platteland onbruikbaar staan. Stella van Beers heeft er een loft van gemaakt, met uitzicht over de beursvloer.

Nog belangrijker dan die fysieke vertaling van een circulaire economie, is de moraliteit die door het Eindhovense Beursgebouw trekt. De Bewuste designer wenst zich een evenzo Bewuste gebruiker, sterker dit consumptieve Bewustzijn (of het nu materieel of sociaal wordt ingevuld) wordt de toeschouwer min of meer opgelegd als een wijze les, zelfs een gebod: ‘Gij zult recyclen.’ 

Het ongebreidelde consumeren mag dan even verderop in de binnenstad van Eindhoven nog onverminderd doorgaan en zorgen voor de gigantische afvalhoop van morgen, op de Graduation Show maakt het plaats voor een Bewust consumeergedrag waarin de lage driften die de economie zoals we die kennen gaande houden radicaal zijn beteugeld, dan wel subtiel omgeleid langs de afvalbak.

De Bewuste designer wenst zich een evenzo Bewuste gebruiker, sterker dit consumptieve Bewustzijn (of het nu materieel of sociaal wordt ingevuld) wordt de toeschouwer min of meer opgelegd als een wijze les, zelfs een gebod: 'Gij zult recyclen'

Clodagh Read

Clodagh Read

De dagen dat de Design Academy onder de hoede van Lidewij Edelkoort grootleverancier werd van extreem luxe design voor exclusieve boetieks en galeries in de metropolen van deze wereld liggen alweer een eeuwigheid achter ons. Onder de huidige leiding van artistiek directeur Joseph Grima wordt ingezet op ‘kritisch’en ‘contextueel’ ontwerpen, om de namen van enkele afdelingen aan te halen: denken in producten verandert in denken in ideeën en concepten en vooral in het bevorderen van een algehele kritische bewustwording rondom het ontwerp.

Voor de beeldende kunstliefhebber, zoals ik, is dat geen slechte ontwikkeling. Het maakt een bezoek aan de Graduation Show er zelfs alleen maar leuker op. Ik kan me althans geen editie herinneren met zoveel werken die niet zouden misstaan in allerlei kunsttentoonstellingen van dit moment.

Denken in producten verandert in denken in ideeën en concepten en vooral in het bevorderen van een algehele kritische bewustwording rondom het ontwerp.

Ines Borovac

Vooral de afdeling Critical Design (naar links de trap op naar de entresol) staat bol van reflecties die je momenteel vaker in tentoonstellingen tegenkomt. Zoals te doen gebruikelijk in die exposities, wordt de cultuur er binnenstebuiten gekeerd en effectief hergekaderd om de betekenis ervan beter te kunnen doorgronden.

Mag de recycling in de grote zaal beneden nog wel eens de vorm van een vaas of een stoel aannemen, hier kent ze een meer discursieve gedaante, die veelal wordt geconcretiseerd per video. Er wordt bijvoorbeeld gereflecteerd op Kroatische folkloristische dans, dat in de vertaling van Ines Borovac een techno-remix krijgt in een poging de traditie te bewaren. Dat gebeurt niet als doel op zichzelf maar vooral voor het behoud (en de expressie) van betekenisvolle gebaren en houdingen die als het ware als dna in de lichamen liggen opgeslagen.

Fabio Salvadori toont hier zijn flitsende videoinstallatie waarin de inventaris van door IS geruïneerde musea in Mosul (Irak) digitaal wordt gereconstrueerd en als zodanig alsnog in levende herinnering gehouden. Naar de stellige  overtuiging van Salvadori is deze digitale reconstructie zelfs effectiever dan de culturele overdracht via het oorspronkelijke museum, want wie van ons ging ooit naar Mosul? Nu de historische sculpturen in dit moment van destructie online als digitaal beeld circuleerden en zullen blijven circuleren mede dankzij Salvadori’s 3D-reconstructie, krijgen de bijzondere en inmiddels vernietigde werken alsnog een miljoenenpubliek.

Fabio Salvadori

Fabio Salvadori

Fabio Salvadori

Aantrekkelijk in zijn presentatie, sociaal kritisch en ook wel redelijk absurd, is Quiochu Guo’s installatie Drifting Temple, die in lijn met de cultuur van de Car God in China een ritueel introduceert om onze relatie met het autorijden nog eens door te denken en de vrijheid waar het autorijden voor staat op wellicht meer mileuverantwoorde wijze te herbeleven. Met zijn zilveren wiel kun je naar lieve lust gaan rollen.

Qiuochu Guo

Afgelopen studiejaar werd ook Eindhoven gekenmerkt door corona, met als gevolg een groot aantal werken dat zinspeelt op (lichamelijk) contact. Het is een roep om design in te zetten voor herstel van verbroken banden en sociale bekommernissen, zoals dat ook al zichtbaar werd op andere academies en tentoonstellingen.

Er staat bijvoorbeeld een tentje van Clodagh Read om in dialoog te treden over ‘Queer Joy’. Het roept herinneringen op aan de seksuele-bekentenissentent van Tracey Emin uit de jaren negentig, zij het dat hier een meer sociale onderlaag wordt blootgelegd en wordt gewerkt aan onderlinge solidariteit.

Er is ook een mooi tapijt van Sarah Roseman, dat probeert jeugdherinneringen tastbaar op te slaan. Bruno Baietto maakt een aantrekkelijk ogende huiskamer, waarin hij design ideologisch probeert op te laden en er als het ware betekenis inblaast door in vorm en productiewijze aan sociaalculturele geschiedenissen uit zijn eigen familie te refereren.

Sarah Roseman

Bruno Baietto

Dit zijn slechts enkele voorbeelden uit vele, waarvan als gezegd sommige prettig gek zijn. Jonas Hejduk bijvoorbeeld, die in zijn installatie een toekomst spiegelt waarin door een meteorietinslag High definition onmogelijk geworden is. In onze totaal verschermde wereld blijft dat niet zonder gevolgen, zeker in de wetenschap dat weldra de helft van onze leefwereld bestaat uit 3d geprinte objecten. In Hejduks visioen wordt de hele leefomgeving als gevolg van het gebrek aan High definition geblurd en ziet eruit alsof je je bril vergeten bent op te zetten.

Jonas Hejduk

Jonas Hejduk

Gezien de kritische aard van deze Graduation Show, die zo nadrukkelijk een anti-consumptief credo verkondigt, is het niet vreemd dat dit jaar het beursgebouw in het hart van winkelparadijs Eindhoven wordt opgezocht. De tentoonstelling probeert zich te manifesteren als een tegenhanger van alles wat de Eindhovense binnenstad vertegenwoordigt om in een beweging door het daar gangbare gedrag op bijna missionaire wijze om te buigen naar een denken en gedrag dat toekomstbestendiger is. Er wordt betoogd dat die omvorming niet alleen de verantwoordelijkheid van het publiek zelf is, dat zich eindelijk eens wat mileubewuster moet gaan gedragen, maar ook van de ontwerper die in dit proces voorop moet gaan. Het is de ontwerper die het publiek moet leiden en onderwijzen naar een wereld die zich meer bekommert om een meer duurzame toekomst.

Het is in die zin niet verwonderlijk hoe een enorm podium de gehele presentatie domineert. In een doorlopend programma wordt hier de  blijde boodschap van het circulaire design verkondigd, meer speciaal een vorm van ontwerpen die niet in dienst staat het ‘product’ maar van ‘betekenis’ – typerend daarbij is ook hoe in alle publiciteit rondom de tentoonstelling wordt ingezet op het verspreiden van een index van vele tientallen onderwerpen die uit de ontwerpen te herleiden zijn. In de catalogus is die begrippenlijst zelfs belangrijker dan de namenlijst van de studenten en neemt vele pagina’s in.

Op een enorm podium, The Stage, wordt in een doorlopend programma de  blijde boodschap van het circulaire design verkondigd

Centraal podium

The Stage, zoals het enorme centrale podium wordt genoemd, roept herinneringen op aan het discursieve emancipatieproces dat in de kunstwereld al in de jaren negentig aanving, toen Catherine David een vergelijkbaar podium centraal stelde op documenta X in een poging het discours een plaats te geven temidden van de kunstobjecten. Het doet ook denken aan het podium dat Okwui Enwezor installeerde op zijn Biënnale van Venetië 2015 in een poging deze mammoetexpositie, die al jaren gegijzeld is door grote commerciële belangen, om te buigen naar een meer kritische, discursieve aandacht voor kunst.

Hier in Eindhoven wil Joseph Grima zijn eigen Graduation Show (cq de hele Design Week) herpositioneren en laten zien dat het tijd is de eigen objectgerichtheid te laten varen. En dat met spoed, omdat er veel op het spel staat. 

Gezien de ‘woke’ eindpresentatie van dit jaar heeft hij zijn studenten al meegekregen in deze missie. Nu het (winkelende) publiek nog.

Design Aacademy Graduation Show, Eindhoven, Beursgebouw, 16.10 t/m 24.10.2021

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen