metropolis m

Simon Wald-Laswoski, installatie 1646, Den Haag

Eline van der Haak praat met de obsessieve verzamelaar Simon Wald-Lasowski over zijn tentoonstelling bij 1646 in Den Haag. Het is een hommage aan zijn onlangs overleden vader, en niet alleen vanwege de pontificale zandloper in de eerste zaal. 

Wie een snel rondje door de tentoonstelling He saved the world from harmony van Simon Wald-Lasowski bij 1646 maakt, krijgt waarschijnlijk in de eerste plaats een lach op het gezicht. De uitbundigheid van zijn vaak vrij krankzinnige objecten en bijzondere combinaties van kleur en materiaal verwijzen naar de aantrekking van spullen en tegelijk de absurditeit daarvan.

De objecten heeft Wald-Lasowski veelal ergens gekocht en zodanig bij elkaar gebracht of enigszins aangepast waardoor ze los komen te staan van hun originele context en een nieuw verhaal vertellen. Zijn tentoonstellingen zijn op te vatten als verschillende hoofdstukken uit een groter verhaal, die steeds een zekere samenhang met elkaar hebben, maar die ook een grote openheid bieden, om ook weer nieuwe verhalen in te kunnen ontdekken.

Wald-Lasowski: ‘Ik verzamel constant gedachtes en ideeën die ik vaak even parkeer. Toen ik voor 1646 gevraagd werd wist ik direct dat tijd een belangrijk thema voor deze expositie zou zijn. Maar mijn plan was vrij lang niet helemaal duidelijk en ging verschillende kanten op. Gelukkig was er wel vertrouwen, omdat ik vaker pas de samenhang goed zie wanneer ik bezig ben met opbouwen. Als ik hier nu binnenkom zie ik steeds meer welk verhaal ik precies vertel. Toch blijft het belangrijk dat het werk op zichzelf kan bestaan, zonder dat men weet wat mijn gedachtegang erbij is. Het gaat voor mij altijd om het menselijk aspect. Ik zie nu ook bijvoorbeeld steeds kinderen heel geïnteresseerd naar binnen kijken. Eigenlijk is het zo dat wanneer zowel een kind als een curator geïnteresseerd in mijn werk kunnen zijn, ik helemaal tevreden ben. Ik groeide op met stripboeken als Asterix en Lucky Luke, waarin ook de kracht schuilt om zowel de interesse en het plezier bij kinderen als volwassenen op te wekken. Kleur en speelsheid worden binnen de beeldende kunst vaak als oppervlakkig gezien, het is juist mijn doel om daar emotie mee op te wekken en diepgang mee te tonen.’

Installatiefoto Simon Wald-Lasowski bij 1646, Den Haag, 2021

Installatiefoto Simon Wald-Lasowski bij 1646, Den Haag, 2021

In zijn studio bewaart Wald-Lasowski zijn archief van objecten, die zich constant tot elkaar verstaan. Dit is zijn materiaal, waarvan hij niet altijd van tevoren precies weet hoe hij het zal gaan gebruiken. Pas meer recent is hij wat doelgerichter op zoek en kieskeuriger. Hij zoekt nu heel bewust naar objecten die onderwerpen symboliseren waar hij mee bezig is en spannend genoeg zijn. Steeds vraagt hij zich nu voor aanschaf af wat het toe zal voegen aan het grotere verhaal. Vaak zijn het voorwerpen die hem een ongemakkelijk gevoel geven. Dat ongemak wil hij graag deconstrueren door toe te geven aan de aantrekking die het voorwerp tegelijkertijd heeft.

De tweestrijd tussen wat nu precies kitsch is en wat niet is bij hem ingegeven door zijn jeugd. Zijn vader was afkomstig uit een Pools migrantengezin en zijn Franse moeder had een bourgeois achtergrond en waren in dit opzicht totaal verschillend opgevoed. Groot inspiratiebron is ook zijn Pools-joodse opa, die een tragisch leven heeft gekend door het verlies van zijn familie en land. Het was een bijzondere persoonlijkheid met veel verschillende kanten, zo was hij ooit tapdanser, maar ook soldaat in het leger. Hij kon geweldige grappen maken, maar ook vreselijk ruzie krijgen. Daarnaast was hij een fervent verzamelaar van onder andere sigaarbandjes (van alle sigaren die hij ooit rookte), maar ook van menukaarten die hij meenam van de restaurants waar hij was geweest. Hier zag Wald-Lasowski voor het eerst de verhalende werking van een verzameling, die meer is dan alleen een hoeveelheid bij elkaar gebrachte spullen.

Op jonge leeftijd begon hij dan ook zelf verschillende verzamelingen, onder meer van condooms. Wald-Lasowski: ‘Het ging me vooral om de kleuren en natuurlijk de spanning van het object en waar het voor bedoeld was, terwijl het gebruik ervan nog helemaal niet aan de orde was. Het maakte toen al duidelijk hoe een object of voorwerp allerlei gevoelens op kan wekken. Ook is het mooi hoe het verzamelen een gemeenschappelijk proces kan worden. Vrienden begonnen te helpen met het meebrengen van nieuwe exemplaren als zij bijvoorbeeld op reis waren geweest.’

De laatste jaren heeft hij meerdere malen verzamelingen van anderen overgenomen, waardoor hij een soort verzamelaar van verzamelingen is geworden. Wald-Lasowski: ‘Als je op marktplaats gaat zoeken naar verzamelingen, kom je veelvuldig mensen tegen die hun hele verzameling verkopen. Iemand verkoopt dan dus ineens iets waar jarenlang energie en natuurlijk ook geld in is gestoken. Wat maakt dat iemand er ineens vanaf wil? Misschien vergiftigde het ineens iemands leven en is het ongezond om ermee door te gaan. Vaak heeft het natuurlijk ook te maken met mensen die gedwongen worden om kleiner te gaan wonen of zijn overleden. Vaak zoekt de verkoper naar een koper die dezelfde passie heeft voor de objecten en er liefdevol mee om zal gaan.’

'De hele tentoonstelling gaat eigenlijk voor mij over verdriet en verlies, omdat ik zes maanden geleden mijn vader ben verloren. Ik zie de tentoonstelling ook als een hommage aan hem'

Installatiefoto Simon Wald-Lasowski bij 1646, Den Haag, 2021

Installatiefoto Simon Wald-Lasowski bij 1646, Den Haag, 2021

Het is natuurlijk niet zo interessant om ineens de verzameling van een ander over te nemen. Het plezier van de verzamelaar zit hem in het langzaamaan opbouwen van een collectie en op deze manier zou de magie daarvan verloren gaan. Maar Wald-Laswoski ziet er ook het positieve van: ‘Wanneer ik een advertentie voor een verzameling zie, ervaar ik een soort reddersgevoel, omdat ik dan denk, we kunnen dit toch zomaar niet verloren laten gaan. Dus begon ik verzamelingen van andere mensen over te nemen. Vervolgens worden de objecten als het ware mijn acteurs die ik inzet om een ander verhaal te vertellen. De verzamelingen die ik overneem hebben voor mij minder emotionele waarde. Ze zijn puur materiaal waarmee ik mijn werk kan maken.’

Bij het betreden van de tentoonstelling bij 1646 is direct een reusachtige zandloper te zien in de vorm van een chique gekleed grijnzend mannelijk figuur. Niet alleen tikt de tijd erin weg door het zwarte zand dat langzaam naar beneden sijpelt, ergens lijkt hij de tijd als het ware te hebben opgeslokt. Net als de tentoonstelling heet het werk, He saved the world from harmony. Een titel die vooral zeer dubbelzinnig is net als het object.

Zoals bij de meeste werken in de tentoonstelling is er sprake van een mix van humor en frivoliteit die tegelijk een serieuze en confronterende werking heeft. Even verderop is het werk We are sad enough to laugh again te zien: een kast waarin allerlei zandlopers zijn samengebracht met uiteenlopende uiterlijke vormen. De kast roteert in zijn geheel om de zoveel tijd alle zandlopers, die nog niet allemaal leeggelopen zijn op dat moment. De rotatie heeft hierdoor een zeker agressief component. De zandlopers zijn als het ware verschillende individuen die zijn overgeleverd aan het grotere kader waarbinnen zij gedwongen worden om in de pas te lopen. Hoewel beide werken verschillend zijn, refereren ze aan een zekere vergankelijkheid waar geen echte oplossing voor te vinden is.

Installatiefoto Simon Wald-Lasowski bij 1646, Den Haag, 2021

Wald-Lasowski: ‘De hele tentoonstelling gaat eigenlijk voor mij over verdriet en verlies, omdat ik zes maanden geleden mijn vader ben verloren. Ik zie de tentoonstelling ook als een hommage aan hem. Ik ben niet bang voor goedkoop symbolisme, omdat er altijd veel waarheid achter schuilt. Zo symboliseren zandlopers het verstrijken van tijd en verwijzen in zekere zin naar de dood. Maar ook was de relatie met mijn vader vrij complex, hij was een kritische man die altijd op zoek was naar fouten. Misschien geloofde hij niet in harmonie. Tijdens de opbouw heb ik een paar keer gehuild op een mooie manier. Eigenlijk is deze tentoonstelling een soort gesprek dat ik voortzet met mijn vader. Hoewel hij fysiek niet meer op aarde is, is de relatie niet gestopt. Hij blijft mijn vader en ik vind het een prettige gedachte dat ons gesprek niet hoeft te stoppen. Steeds wanneer ik hier weer kom zie ik nieuwe verbindingen die ik eerder niet zag.’

Installatiefoto Simon Wald-Lasowski bij 1646, Den Haag, 2021

Installatiefoto Simon Wald-Lasowski bij 1646, Den Haag, 2021

Installatiefoto Simon Wald-Lasowski bij 1646, Den Haag, 2021

Voor Wald-Lasowski is de expositie ook een soort tijd-café waarbij de bezoeker even wordt gevraagd een stap langzamer te gaan, en zich te laten hypnotiseren door alle ronddraaiende objecten. Het sluit aan bij zijn wens dat de post-lockdownperiode waarin we nu zitten, nog steeds ruimte biedt aan vertraging. In de tweede ruimte is een video te zien waarop de kunstenaar op een liefdevolle manier zijn fictieve lange haren kamt. Hij ziet dit als een vorm van zelfzorg en heling die hem helpt op momenten van onrust of angst. In een periode van verdriet en rouw moet je ook op zoek naar manieren voor het omgaan met pijn. Wald-Lasowski: ‘Ik zie nu dat de video tegelijk ook gaat over afwezigheid, ik heb dat lange haar niet echt. Het kan ook verwijzen naar het wegvallen van een dierbare.’

Installatiefoto Simon Wald-Lasowski bij 1646, Den Haag, 2021

De laatste ruimte is ingericht als een bar, met een soort display van verschillende objecten waaronder tollen en beeldjes in de vorm van verschillende dieren die als drankhouder dienen. Ook is er een video te zien met ronddraaiende hypnotiserende tollen. De kunstenaar komt regelmatig in zijn familiehuis in Bretagne, in het nabijgelegen dorpje is een vissersbar waarvan de eigenaar een tollenverzameling heeft. Een deel daarvan ligt achter de bar en iedereen mag ermee spelen. Het is hierdoor letterlijk een levende verzameling, die overigens ook constant wordt aangevuld door wat mensen voor de eigenaar meenemen van hun reizen. Regelmatig worden bezoekers dronken in de bar en ondertussen spelen ze met de tollen. Zo draait er daar van alles letterlijk in het rond en is er tegelijk regelmatig sprake van een tollende geest, naarmate het alcoholgebruik stijgt. Wald-Lasowski is vervolgens een eigen tollenverzameling begonnen en verrast en betovert in deze ruimte de bezoeker met zijn objecten. Tegelijkertijd stelt het ook vragen over het gebruik van alcohol dat zo normaal wordt gevonden, maar natuurlijk ook zeer schadelijk kan zijn.

Steeds opnieuw weet de kunstenaar met zijn poppy, kleurrijke voorwerpen van plastic tot porselein te verrassen en te ontroeren. Hij toont de schoonheid van voorwerpen die je doorgaans niet zo bekijkt, maar ook gebruikt hij objecten die zeer curieus zijn en verbazing opwekken. Het laat je nadenken over gangbare opvattingen over schoonheid en de drang ons te omgeven met spullen. Dit doet hij niet door alleen het consumentisme op zich te bekritiseren of een strenge moraal op te leggen. Hij kent juist het genot en de voldoening die het kan hebben om iets te kopen. Hij heeft aandacht voor de ziel van een object en waardering voor de totstandkoming en de geschiedenis ervan. Een klein plastic speelgoedje kan hem soms diep ontroeren. Niet voor niets heeft hij zichzelf ook wel omschreven als: ‘The artist as a shopper or a curator of consumerism.’

Je omringen met spullen kan soms gelden als niet alleen een fysieke, maar ook mentale opvulling van een zekere leegte. Tegelijkertijd is de overdaad en gekte van de objecten die Wald-Lasowski toont ook enigszins angstaanjagend. ‘Soms is het nodig om juist een beetje gif tot je te nemen om te kunnen werken als anti-gif. Deze symboliek van giftigheid die tegelijk kan helen, zit ook in mijn werk.’ De vaak dubbelzinnige thematiek van zijn werk zit ook besloten in zijn werkmethode. Juist door zich zelf schuldig te maken aan het kopen van objecten, legt hij bloot welke duistere dimensie hierin verscholen ligt.       

Alle foto’s courtesy de kunstenaar en 1646

Simon Wald-Lasowski, He Saved The World From harminy, 1646, Den Haag

Eline van der Haak

is fotograaf, filmmaker en onderzoeker

Recente artikelen