metropolis m

Marenne Welten – Double take- gouache collage op papier 2021, aankoop Stedelijk Museum Breda 2021

Als je de veelgehoorde kritiek op musea hoort, lijkt het een kleine stap: mannenhuis wordt museum. Het Stedelijk Museum Breda, althans het pand waar het gevestigd is, wás lang een mannenhuis maar is dat niet meer. Marenne Welten kijkt in House of Man terug op het verleden van het pand waar het museum nu gevestigd is.

Het Stedelijk Museum Breda opent met een robuuste poort. Een oude klok en bakstenen muren markeren hier de sporen van de lange geschiedenis van het pand dat van eind achttiende tot midden twintigste eeuw doorging als ‘Oudemannenhuis’. Het was een tijd waarin nog geen pensioen bestond, alleenstaande oude mannen die niet meer konden werken hospiteerden voor een plek in het huis. De mannen moesten woonachtig zijn in Breda, een bewijs van goed gedrag en geld op zak hebben, en een motivatiebrief schrijven. Voor kunstenaar Marenne Welten (Ulvenhout, 1959) is het Oudemannenhuis nauw verweven met haar eigen geschiedenis en de herinneringen die ze daaraan heeft. Haar vaders kant van de familie woonde lang vlakbij het museum en haar tante, inmiddels in de negentig, kan zich de oude mannen nog goed herinneren. Het vormde de aanleiding voor een intensief samenwerkingsproject met het museum, een onderzoek naar de geschiedenis van het pand, zijn bewoners en het religieuze Brabantse klimaat. 

Voor de tentoonstelling House of Men (te zien t/m 1.5.2022) bij het Stedelijk Museum Breda realiseerde Welten enkele nieuwe werken, waaronder de gouache-collage double take (2021), die door het museum werd aangekocht. Vanaf het midden van dit werk tuurt een oude man je in de ogen, terwijl om hem heen van alles gebeurt. De ruimte waarin hij zit heeft een griezelig groene kleur. Naast hem staan een tafel en een levensgrote voodoo-achtige pop. Eromheen danst een horde aan skeletten. Boven in de ruimte bungelen losse lichaamsdelen en relieken als een feestelijke slinger.

Double take grijpt, net als Weltens andere collages, terug op een lang en subtiel werkproces dat grofweg kan worden verdeeld in twee stadia. Allereerst is er de fase waarin een project start, de onderzoeksfase. In deze fase verdiept Welten zich voor een onbepaalde tijd in het onderwerp, waarbij de geschiedenis van de plek en de mensen die er leven of geleefd hebben, centraal staat. Het archief dat ze hierbij aanlegt, verplaatst zich hierna naar Weltens geheugen, waar het zich mengt met persoonlijke associaties en herinneringen. Hier komt Weltens verbeelding op gang en begint het maakproces.

Installatie House of Man, Marenne Welten, Stedelijk Museum Breda, 2022

Marenne Welten - Double take- gouache collage op papier 2021, aankoop Stedelijk Museum Breda 2021

Het is deze verbeeldingskracht die conservator moderne en hedendaagse kunst Marjolein van de Ven meteen raakte. Haar aandacht werd gegrepen door twee publicaties die het museum eerder per post ontving. Na het zien van de schilderijen en collages die erin stonden afgebeeld, bracht ze een bezoek aan de Amsterdamse galerie Albada Jelgersma, waar Welten toen exposeerde. ‘Het was een ontzettend mooie presentatie’, vertelt Van de Ven. ‘De schilderijen hebben zoveel kleur en textuur, dat kun je niet bedenken vanaf een foto. Je moet het werk in het echt ervaren, er tegenover staan, ze bijna kunnen aanraken.’ Als ik voor het werk sta begrijp ik wat ze bedoelt. De collage voelt speels en tegelijkertijd geregisseerd. De uitgeknipte skeletfiguren hebben misschien wel weken over Weltens ateliervloer geslingerd, om vervolgens een plek te krijgen in deze collage. Ook de tafel is daar niet per toeval terecht gekomen, deze lijkt misschien lukraak te zijn neergezet maar is heel bewust geplaatst.

Installatie House of Man, Marenne Welten, Stedelijk Museum Breda, 2022

Installatie House of Man, Marenne Welten, Stedelijk Museum Breda, 2022

Voor het Stedelijk Museum Breda is House of Men een bijzonder project omdat het direct gelieerd is aan de geschiedenis van het museumgebouw. ‘Dit project gaat over het verleden van de stad, het religieuze klimaat én van de fysieke plek waar je doorheen loopt als je het museum bezoekt. Het past goed in onze collectie, juist omdat het de aanleiding vormt om met een nieuw perspectief naar deze geschiedenis te kijken’, aldus Van de Ven. In het museum wordt momenteel hard gewerkt aan een collectieplan voor de hedendaagse kunstcollectie. Van de Ven legt uit dat het museum nog relatief nieuw is en dat actief wordt nagedacht over het vormgeven van de verzameling. ‘Als je naar de aankoop van Welten kijkt, dan zie je een kunstenaar die een link met de stad heeft. Een kunstenaar, maar ook een manier van werken, kan op allerlei manieren nauw verbonden zijn met de stad. Wij hebben hier een eigen museumcollectie maar er zijn in deze stad veel meer collecties met beeldende kunst. In het kader van ons collectiebeleid is het interessant om na te denken hoe deze elkaar kunnen versterken in een stedelijk-regionaal verband, door ze bijvoorbeeld beter zichtbaar te maken.’ 

De levensgrote fictieve portretten van oude mannen, collages en objecten die vanuit het stadsarchief en de museumcollectie door Welten worden samengebracht, passen goed in de koers van het museum: vanuit een hedendaags perspectief naar de geschiedenis kijken en erop reflecteren. Het werk van Welten laat zich lezen als een roman, waarin herinneringen gebaseerd op de werkelijkheid zich kruisen en de auteur op de grens tussen verleden en heden een nieuw verhaal vertelt.

Liza Voetman

is schrijver en kunstcriticus

Recente artikelen