metropolis m

Portret Nav Haq naast een werk van Hüseyin Bahri Alptekin en Michael Morris, foto M HKA

In de serie gesprekken met smaakmakers uit de Belgische kunstwereld praat Ive Stevenheydens vandaag met Nav Haq, sinds enkele jaren geassocieerd directeur van het M HKA, over zijn curatorschap, zijn visie op Eurazië en het verzamelbeleid van M HKA. ‘We proberen telkens een deep look in de lopende praktijk van kunstenaars te geven en zo gestaag ruime kennis erover op te bouwen.’

Ive Stevenheydens

 Wat behelst je job precies in het M HKA?

Nav Haq

‘Als geassocieerd directeur erfde ik mijn huidige verantwoordelijkheden van onze huidige algemeen en artistiek directeur Bart De Baere. Het draait om de strategische directie van het museum. In het M HKA werk ik de curatoriële en artistieke lijn van het museum uit, samen met een team van twee curatoren – Anne-Claire Schmitz en Joanna Zielińska. Ook ben ik verantwoordelijk voor ons team bij De Cinema, hetgeen huist in het cultuurcentrum De Studio en waar we twee zalen ter beschikking hebben. Het museum had overigens al langere tijd een filmzaal ter beschikking. Voordien heette dat Cinema Zuid in het nabijgelegen FOMU (Fotomuseum Antwerpen, IS). Binnen het filmprogramma van M HKA probeer ik de connectie met kunstenaarsfilm verder uit te bouwen. We zien onszelf, meer dan als een museum voor hedendaagse kunst, als een plaats voor visuele cultuur. Het blad Andere Sinema ging op in het kunstblad Afterall Journal waar ook het audiovisuele een voorname plaats bekleedt. Dus M HKA heeft ook een editoriale poot in visuele cultuur.’

Ive Stevenheydens

Je bent geboren in Leeds, in 1976. Hoe kwam je in de kunsten terecht?

Nav Haq

‘Mijn vader was een ingenieur bij een telecommunicatiebedrijf, mijn moeder een kleermaakster. Net als mijn broer, een grafisch ontwerper, heb ik het artistieke pad van mijn moeder gekozen. Mijn zus is wetenschapper en ging dus meer de richting van mijn vader uit. Ik was vijf jaar lang curator in Arnolfini in Bristol, in de Britse context een belangrijke plek voor beeldende kunst en ook voor cinema, performance, literatuur, enzovoort. Na de Tweede Wereldoorlog was Arnolfini immers het eerste kunstencentrum dat buiten Londen haar deuren opende. Voordien werkte ik bij Gasworks in Zuid Londen, eveneens als curator. Gasworks is een zeer internationale organisatie die stevige connecties met kunstscenes van over de hele wereld onderhoudt. Via hun residentieprogramma ontvangen ze kunstenaars en denkers uit de hele wereld. Dat progressieve internationalisme heeft me erg beïnvloed. Vandaag de dag beschik ik over een groot netwerk waartoe ook plekken behoren die zich in Latijns-Amerika, het Midden-Oosten en Zuid-Azië bevinden, en die vaak niet over de infrastructuur beschikken zoals we die hier gewend zijn.’

Ive Stevenheydens

Wat zijn je aandachtspunten als curator en hoe kwam je in België en Antwerpen terecht?

Nav Haq

‘Al sinds de vroege dagen van mijn curatorschap zet ik vraagtekens bij de condities waarin kunstenaars hun werk trachten te ontwikkelen. In welke maatschappij willen we leven en hoe kan ik daar zelf positief aan bijdragen? Met zulke filosofische vraagstukken wordt in de Britse en Belgische context verschillend omgesprongen. De manier waarop beide maatschappijen zich hebben geëvolueerd verschilt nogal; Groot-Brittannië staat voor geavanceerd neoliberalisme, België heeft nog steeds een sterk sociaaldemocratisch model. Ook in de hedendaagse kunstwereld viel dat verschil me op: waar ik op het eiland zowat negentig procent van mijn werktijd aan fundraising moest spenderen, kan ik me hier op de meer interessante en relevante, artistieke dingen concentreren. Dat schept een enorme vrijheid die zeer gunstig uitpakt voor de artistieke scene hier. Als Brit voel ik dat verschil sterk aan. In de jaren zeventig en tachtig ontstonden in Groot-Brittannië sociaal-emancipatorische bewegingen die zich bezig begonnen te houden met wat we tegenwoordig ‘identiteitspolitiek’ of ‘zichtbaarheidspolitiek’ noemen. Ik behoor tot de generatie die op die historische beweging volgde, die werkt op een manier die kritisch reflecteert op deze historische beweging, en haar successen en mislukkingen begrijpt. De realiteit is dat de maatschappij sneller voortschreed dan de beweging. Maar gelijkheid is een van mijn kernbelangen. Met België heb ik overigens al langer goede banden. Zo werd ik in 2007 als curator uitgenodigd door de Mechelse Contour Biënnale. Dat was niet de eerste kennismaking met dit land; sinds 2004-5 bezocht ik er regelmatig tentoonstellingen, vooral in Vlaanderen. Zo leek het me vanzelfsprekend om bij het M HKA te solliciteren, een instituut dat ook al decennia lang op progressief internationalisme focust. Na mijn aanstelling verhuisde ik naar Antwerpen. Het was een genoegen om in contact te komen met de Antwerpse scene en om te werken met artiesten als Michèle Matyn en Mathieu Verhaeghe.’

Installatie 'Don’t You Know Who I Am? Art After Identity Politics', met werk van  Imran Qureshi, Nástio Mosquito, Anthea Hamilton en Oscar Murillo, 2014, foto M HKA

Installatie 'Don’t You Know Who I Am? Art After Identity Politics', met werk van Hedwig Houben and Haegue Yang, foto M HKA

Ive Stevenheydens

Hoe ziet een werkdag er voor je uit?

Nav Haq

‘Bij M HKA zijn er altijd veel dingen te doen. Met het team vangen we dat samen op. Ik ben minder betrokken bij zaken die te maken hebben met de vaste collectie, en richt me meer op onze tijdelijke projecten. Toch schakelen die twee erg in elkaar over en werken we uiteindelijk dus heel vaak samen. Ik probeer mijn curatoriële functie in balans te houden met mijn taken als manager. Natuurlijk vormen de samenwerkingen met collega’s een fijne uitdaging, en het artistieke en intellectuele deel van de baan plus de contacten met kunstenaars boeien me het meest. Maar ik heb eigenlijk gewoon een reguliere kantoorjob hoor!’

Ive Stevenheydens

In oktober 2021 kondigden Vlaanderen, M HKA en stad Antwerpen de opstart aan van het bouwdossier voor het Museum van Hedendaagse Kunst in Antwerpen. M HKA krijgt een nieuw gebouw verderop aan de Waalsekaai, waar momenteel het Hof van Beroep staat. Hoe verloopt de procedure?

Nav Haq

‘Dit is vooral iets waar algemeen en artistiek directeur Bart De Baere zich over ontfermt; ik houd me er minder mee bezig. Maar binnenkort wordt er opnieuw een competitie uitgeschreven voor het ontwerp van het nieuwe gebouw- een eerdere kwam tot een impasse in 2020. Zodra Justitie verhuisd is naar haar nieuwe locatie –het negentiende-eeuwse justitiegebouw aan de Antwerpse Leien dat momenteel wordt gerenoveerd– wordt het huidige gebouw van het Hof van Beroep afgebroken en kan aan de bouw van het nieuwe M HKA gebouw begonnen worden.’

Ive Stevenheydens

Destijds trok Vlaams minister van Cultuur Jan Jambon de stekker uit het project. Had dat denk je wat te maken met het dure prijskaartje dat aan de bouw van het nieuwe gebouw hangt? Ik begreep dat de verhuizing 100 miljoen euro zal gaan kosten, waarvan 65 miljoen euro gereserveerd is voor de bouwkosten?

Nav Haq

‘Voor zover ik het begrepen heb, had het daar niets mee te maken en komt het echt door die patstelling waar de competitie zich in bevond. Die procedure start binnenkort weer op, ditmaal wellicht met het gewenste resultaat. In 2028 kunnen we dan het nieuwe gebouw betrekken. De stad Antwerpen zal dan een nieuwe bestemming geven aan ons huidige gebouw.’

Ive Stevenheydens

Jullie focussen al lang op Eurazië. Vanwaar die interesse?

Nav Haq

‘ M HKA onderzoekt de notie van Eurazië al sinds een twintigtal jaar. In het begin ging het om een interesse voor kunstenaars uit ex-Sovjet staten; uit Rusland, maar ook uit Centraal-Azië en de Kaukasus bijvoorbeeld. Onze collectie bevat veel werk van kunstenaars uit Oekraïne. Zelf beschik ik over veel kennis over Zuid-Azië, het Midden-Oosten en verschillende landen in de Kaukasus, waar ik ook veel tijd heb doorgebracht. Maar naast een geografische betekenis heeft Eurazië ook een veel bredere, historische betekenis. De term zet ook aan tot denken over mogelijke shifts in de balans van wereldmachten, en is in die zin ook futuristisch te noemen. Bovenal vormt onze focus op Eurazië een alternatief op het Euro-Amerikaans wereldbeeld dat de musea van moderne en hedendaagse kunst voor lang domineerde – en vaak nog steeds beheerst. We begrijpen Eurazië als een pluraliteit van culturen, een die uitnodigt tot een manier van denken die internationaal en lokaal met elkaar verbindt. Elke bewoner van de gedeelde landmassa is een Euraziaat; een Vlaming is dat net zo goed als een Desi van het Indiase subcontinent.’

Ive Stevenheydens

Hoe vertaalt die notie van Eurazië zich in je werk?

Nav Haq

‘We doen vooral empirisch onderzoek. Reizen is daarbij belangrijk, maar er bestaan ook heel wat andere manieren om kennis te verzamelen. Zo doen we ook historisch onderzoek en analyseren we condities voor het verzamelen van werken van bepaalde kunstenaars. M HKA gaat voor haar verzameling graag lange termijnbanden aan met mensen. We willen in onze collectie de ontwikkeling van een kunstenaar tonen over enkele jaren heen, in ensembles van werken. M HKA is geen megastructuur als Reina Sofia of Tate, maar als medium-sized speler kunnen we toch nog grotere tentoonstellingen opzetten. Monografieën en overzichtstentoonstellingen zijn voor ons belangrijk, en we willen eigenlijk experts worden van de lopende kunstpraktijk van de kunstenaars waarmee we werken. In de laatste jaren maakte ik de eerste retrospectieve tentoonstellingen met Shilpa Gupta en Laure Prouvost. Zo proberen we telkens een deep look in hun praktijk te geven en een ruime kennis over de kunstenaars op te bouwen.’

Shilpa Gupta, 'Singing Cloud', 2008-09, installatie M HKA, foto Pat Verbruggen

Ive Stevenheydens

M HKA doet inderdaad veel aan onderzoek. Dat komt de laatste jaren ook steeds sterker tot uiting in de tentoonstellingen. Hoe behoud je als curator de spontaniteit van het werk in de opstelling?

Nav Haq

‘Ik denk niet dat deep level research spontaniteit uitsluit. In de loop van de tijd zie ik dat ons publiek steeds verder groeit. Voor de groepstentoonstelling Monoculture – A Recent History, die zowat anderhalf jaar geleden plaatsvond, hadden we een intellectueel publiek dat meerdere malen terugkeerde. Ze stonden zeer open voor filosofische reflectie op het idee van culturele homogeniteit. Ze waren bereid tijd te nemen en zich te verdiepen. Niet iedereen die ons bezoekt is voor de volle honderd procent geïnteresseerd in beeldende kunst; sommigen bezoeken ons vanuit een bredere interesse in culturele geschiedenis. Daar spelen we op in: zo presenteren we voorbeelden van ideologisch propagandamateriaal in dialoog met kunst van de laatste honderd jaar. Die connectie bracht ons vervolgens weer op het terrein van mediageletterdheid en het onderzoeken van manieren waarop beeld en tekst gelezen kunnen worden. Ons publiek staat zeer open voor complexe tentoonstellingen die op een intelligente manier in de diepte graven. We hoeven onze bezoekers niet altijd bij het handje te nemen, ze zijn bereid zich te engageren met meer lastige tentoonstellingen.’

Ive Stevenheydens

Ik stelde de vraag precies in verband met Monoculture. Toen ik die tentoonstelling bezocht, frustreerde het me de vele naslagwerken in vitrines werden gepresenteerd, waardoor ik ze niet kon inkijken.

Nav Haq

‘We kopen het meeste van die artefacten voor tentoonstellingen effectief aan. Het gaat vaak over officiële drukken die vandaag tot de collectie van het museum behoren. Ze zijn dus publiek bezit, en je kan ze –na afspraak– gewoon komen raadplegen. Ook dat zie ik als een positieve bijdrage aan de onderzoeksgebaseerde werkmethode van het M HKA.’

Instalatie 'Energy Flash: The Rave Movement', 2016, foto M HKA

Ive Stevenheydens

Na een neergang van de galeriescene in Antwerpen na 2010, kwamen met de komst van de wijk Nieuw Zuid weer galeries in de buurt. Hoe verhouden jullie je tot zulke andere culturele spelers in de stad en wat kunnen jullie voor de Antwerpse kunstenaars betekenen?

Nav Haq

‘Interessant is dat heel veel van de Antwerpse galeries die tien jaar geleden naar Brussel verhuisden vandaag de dag weer hun weg terug naar Antwerpen gevonden hebben. Ik vraag me af waarom. Naast het inderdaad groeiende district in Nieuw Zuid, waar bijvoorbeeld de galeries van Tim Van Laere en Sofie Van de Velde gehuisvest zijn, ontstaat er ook in Borgerhout een belangrijke zone voor galeries. In het centrum zie ik bovendien nieuwe plekken ontstaan; het nieuwe en frisse initiatief Ponti, dat al erg goede shows neerzette. Ik ben ook blij om te zien dat het residentieprogramma AAIR recentelijk is getransformeerd in MORPHO. Wij vervullen onze eigen rol om Antwerpse kunstenaars te ondersteunen. Daarvoor hebben we een intergenerationele aanpak; we tonen zowel werk dat al gemaakt werd voordat M HKA überhaupt bestond, als werk van kunstenaars die net beginnen. Dat heeft met de tijd zijn sporen nagelaten. M HKA is de plaats waar grootse internationale kunstenaars, zoals Otobong Nkanga en Laure Prouvost hun eerste soloshow hadden. Antwerpen vormt een doorstroomplaats voor kunstenaars en mensen uit allerlei hoeken van de wereld. Een initiatief waar we in de toekomst graag nog meer mee samen willen werken is Antwerp Art.’

Ive Stevenheydens

Waar staat het M HKA internationaal gezien? Wat zijn voor jullie belangrijke samenwerkingsverbanden?

Nav Haq

‘Internationalisme zien we als een belangrijk onderdeel van ons DNA. We maken deel uit, en zijn een van de stichtende leden van, L’Internationale, een confederatie van Europese musea. Daartoe behoren ook Reina Sofia Madrid, MACBA Barcelona, Van Abbemuseum Eindhoven, Moderna Galerija/ MG+MUSUM Ljubljana, SALT Istanbul en The Museum of Modern Art/ MSN in Warschau. We leren van elkanders expertise en ontwikkelen initiatieven voor research. Wat is onze rol als museum precies in de samenleving? Over die zaken kunnen we samen beter nadenken. Een meer gerichte researchvraag is bijvoorbeeld hoe om te gaan met performancekunst in onze collecties. Of op welke manieren onze digitale platformen een verlengstuk kunnen vormen van onze fysieke musea. Hiernaast onderhouden M HKA en haar medewerkers ook relaties met honderden buitenlandse organisaties. Dat is een continu proces en dus ook een erg belangrijk onderdeel van mijn job. Ik had het al over het belang van de kennis over verschillende praktijkcondities voor kunstenaars in mijn werk. In Lahore, Pakistan, gaat het er bijvoorbeeld erg anders aan toe dan hier. Daar opereren platformen veeleer in een academische context; hier opereren organisaties vaak zonder vast gebouw voor het tonen en ontwikkelen van kunst. Na goed twintig jaar in het circuit te werken, groeit mijn netwerk enkel maar aan. Na mijn vormende ervaring bij Gasworks blijft deze software zich verder ontwikkelen.’

Ive Stevenheydens

Wat brengt de toekomst qua tentoonstellingen?

Nav Haq

‘Voor deze zomer werk ik aan een groepstentoonstelling met audiovisueel werk uit de jaren 1990 – de periode tussen het einde van de Koude Oorlog en het begin van de war on terror. De hoofdtitel Lenin Was a Mushroom is ontleend aan de gelijknamige mockumentary van muzikant en kunstenaar Sergey Kuryokhin en de reporter Sergey Sholokhov. Dat fantastische film werd in 1991 in Leningrad op televisie uitgezonden, onmiddellijk na het Sovjettijdperk. In M HKA komt er ook een solopresentatie van Tarik Kiswanson. In het najaar doen we een project dat samenvalt met de heropening van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, onze zusterorganisatie. Dat is op het moment nog in volle ontwikkeling. Voor volgend jaar bereiden we monografische presentaties voor met Dora García en Dorothy Iannone. En dan staan voor de komende vier jaar nog tal van projecten met L’Internationale in de steigers. Er is dus altijd wel wat aan de hand in het M HKA.’

DIT IS DEEL 6 IN EEN INTERVIEWREEKS DIE IVE STEVENHEYDENS VOERT MET SMAAKMAKERS UIT DE BELGISCHE KUNSTWERELD. DEEL 1 WAS GEWIJD AAN ELEN BRAGA, DEEL 2 AAN MELAT GEBEYAW NIGUSSIE EN SOFIA DATI, DEEL 3 AAN WING LAM KWOK EN HARLAN LEVEY, DEEL 4 AAN VALENTIJN GOETHALS EN DEEL 5 AAN LOUISE OSIEKA

Recente artikelen