Toen die onzekerheid haar te veel werd, nam Tjin een bijbaan in de horeca. Al snel liep ze tegen problemen aan. ‘Voor een avonddienst kreeg ik omgerekend zo’n veertig euro. Soms werd ik nét voor mijn dienst gebeld door een krant met de vraag of ik voor tweehonderd euro een illustratie kon maken voor de krant van morgen. Die klus moest ik dan afwijzen omdat ik naar mijn slechter betaalde horecabaantje moest. Soms gebeurde het dan ook nog dat het rustig was in het café en ik na een paar uur al naar huis kon gaan. Tegen die tijd was de illustratieklus al vergeven.’

‘Het kunstenaarsbestaan is voor iedereen onzeker. Het is een kwestie van maar doorzetten en een lange adem hebben’

‘Door de crisis was ik blij met elke klus die ik kreeg, ook als die slecht of niet betaald was. Ik heb zo vaak te horen gekregen dat een opdrachtgever “nu nog geen geld had”, maar me binnenkort, als ze langer bezig zouden zijn, “nog eens zouden vragen voor een betaalde klus”. Dat moment kwam dan eigenlijk nooit. Toch nam ik zulke klussen vaak aan, om mijn porfolio uit te breiden.’

Via vrienden kreeg Tjin het aanbod ergens als officemanager te gaan werken, waardoor ze kon stoppen met haar baan in de horeca. Een aantal jaar werkte ze twee tot drie dagen per week op een kantoor. ‘Dat werkte goed, ik merkte op de overige dagen extra veel zin te hebben om dingen te maken. De bijbaan haalde bovendien de druk van de ketel; ik kon kritischer kiezen welke opdrachten ik aannam.’

Drie weken voordat corona uitbrak, zei Tjin haar baan in loondienst op. ‘Het ging zo goed met mijn opdrachten, dat het teveel werd om daarnaast ook nog drie dagen op kantoor te werken. Mijn functie had zich inmiddels uitgebreid naar grafisch ontwerper waardoor de verantwoordelijkheden en druk van de bijbaan steeds groter waren geworden. Maar door die ongelukkige timing bracht het opzeggen van mijn enige zekerheid een hoop spanning met zich mee. Gelukkig bleek ik al een goed netwerk opgebouwd te hebben, waardoor de klussen ook tijdens corona bleven komen.’

Sinds haar afstuderen heeft Tjin al verschillende crises meegemaakt. Ondanks de onzekerheden die daarbij komen kijken, denkt ze dat moeilijke tijden je ook juist creatief kunnen maken. ‘De coronaperiode was op een bepaalde manier inspirerend. Ik kon net als de rest van het land het huis niet uit, dus keek ik thuis nog eens goed om mij heen. Ik zag dat ik nog heel veel stoffen had liggen en ben met textiel gaan werken. Dat doe ik nog steeds. Daarnaast ben ik ook meer muurschilderingen gaan maken in deze periode; omdat mensen enkel nog buiten activiteiten konden doen werd ik daar steeds vaker voor gevraagd.’

Na het afronden van zijn studie Grafisch Vormgeven aan het Media College Amsterdam, ging Rosina direct aan de slag als grafisch ontwerper. Hij focuste zich op het maken van posters, flyers, logo’s en huisstijlen voor bedrijven. De eerste periode na zijn afstuderen verliep voorspoedig en Rosina haalde voldoende opdrachten binnen om te kunnen leven van het grafisch vormgeven.

Van de cultuurbezuinigingen ondervond Rosina geen directe gevolgen, maar na een aantal jaar merkt hij wel dat het steeds populairder werd voor mensen om zélf te gaan ontwerpen. Dankzij online templates en geautomatiseerde programma’s begonnen bedrijven zelf het werk te doen waar zij voorheen een grafisch ontwerper voor zouden vragen. Het bracht Rosina aan het twijfelen over zijn toekomst als grafisch ontwerper. ‘Ik was niet aangesloten bij een reclamebureau en vond het onzeker om als zelfstandige te werken in een wereld die zich zo snel ontwikkelde. Uiteindelijk besloot ik daarom te stoppen met het grafisch ontwerpen.’

Rosina was inmiddels ook begonnen als kapper in een herensalon. ‘Ik vond dat een creatief, maar veel zekerder beroep. Mensen moeten altijd geknipt worden, óók ten tijde van crisis.’ Uiteindelijk richtte hij zich volledig op het vak. ‘Ik ben blij met de keuze die ik heb gemaakt. Als je kijkt naar de komst van AI en de hoeveelheid ontwerpers die er elk jaar afstuderen, lijkt het steeds ingewikkelder te worden om rond te komen van grafisch ontwerp.’

‘Ik denk dat er maar een handjevol kunstenaars kunnen leven van hun werk. Wie dat zijn hangt vaak ook af van de kansen die ze hebben gekregen’

Na een aantal jaar fulltime als kapper te hebben gewerkt, miste Rosina het maken. Hij wilde niet meer als grafisch ontwerper aan de slag en zijn vrouw adviseerde hem om zich te verdiepen in beeldende kunst. ‘Aanvankelijk voelde ik een afstand tot de kunstsector; ik dacht dat beeldende kunst mijn pet te boven zou gaan. Ik had zelfs nog nooit geschilderd voordat ik aan de opleiding begon.’ Maar inmiddels draait alles voor Rosina om schilderen; naast het maken van eigen werk, geeft hij ook schilderles.

Zijn afstuderen viel samen met corona, waardoor hij zijn schilderijen thuis moest maken. ‘Ik kreeg mijn grote doeken maar nét het huis in’, vertelt hij. ‘Ook de stage voor mijn opleiding docent beeldende kunst en vorming die ik op dat moment bij de HKU deed, verplaatste zich naar online. Maar wat ik vooral erg vond was het gebrek aan een fysieke afstudeerbeoordeling. Schilderijen wil je live kunnen zien, maar in plaats daarvan moest ik 3D mock-ups maken en mijn werk digitaal aan mijn vier docenten toelichten.’ Voor het gewone publiek was zijn afstudeerwerk niet te zien; een groot gemis, want zulke exposities zijn belangrijk voor beginnende kunstenaars. Gelukkig mocht Rosina tijdens zijn afstudeerjaar deelnemen aan de expositie HIER. Zwart in Rembrandts tijd had bij het Rembrandthuis.

Toch had corona effect op de start van zijn carrière. ‘In 2021 had ik nauwelijks shows. Er was heel weinig mogelijk en ook de verkoop stopte; potentiële kopers durfden minder uit te geven aan kunst. Inmiddels is dat gelukkig weer bijgetrokken. Kunstbeurzen als UNFAIR, waar je als kunstenaar contacten kunt leggen met verzamelaars, kunnen weer gewoon doorgaan, zonder restricties.’

‘Ik studeerde af tijdens het eerste coronajaar’, vertelt Kuijpers Wentink. ‘Ik weet nog goed dat ik thuis bezig was met de voorbereidingen voor een afstudeersculptuur en de persconferentie bekeek waarin bekend werd gemaakt dat iedereen binnen moest blijven. Mijn hele klas was in paniek; natuurlijk omdat we bang waren over waar het heen zou gaan met corona, maar ook vanwege ons afstuderen. Uiteindelijk mochten we pas tijdens de zomer het gebouw weer in en gebruik maken van de faciliteiten daar. Daardoor heb ik in een kortere periode dan gebruikelijk is mijn afstudeerwerk moeten afmaken, wat best spannend was. Maar het had niet alleen nadelen: het zorgde er ook voor dat ik intenser gefocust was op het werk zelf.’

‘Wij studeerden vertraagd af. We hebben gelukkig wel een fysieke show gehad maar ik merkte wel dat mensen bang waren, dus dat niet iedereen durfde te komen kijken. Het voelde als een gekke droom. Je hebt toch hoge verwachtingen van een eindexamenshow en je leeft ernaartoe.’ Ook haar diploma-uitreiking was niet wat ze ervan verwacht had. Met blauwe handschoenen aan en een mondkapje op werden de studenten een voor een het kamertje van het secretariaat in geroepen om hun diploma te ondertekenen. Gelukkig hadden de docenten van mijn afdeling een bijzonder gezamenlijk moment in de buitenlucht van het Amsterdamse Bos georganiseerd voor een informele uitreiking.

Na haar afstuderen waren expositieruimtes en residenties veelal gesloten. Ook had ze geen werkplek meer en bleek het vinden van een nieuwe studio tamelijk lastig. ‘Die periode na mijn afstuderen heb ik als zwaar ervaren. Het leek uitzichtloos. Daarom was voor veel kunstenaars – waaronder ikzelf – de tentoonstelling ALL IN in het HEM heel welkom. Hier werden Fine Arts studenten uit Nederland uitgenodigd om hun afstudeerwerk te exposeren. Ik was heel blij dat dit er was.’

De uitzichtloosheid van de coronacrisis zorgde ervoor dat Kuijpers Wentink het eerste jaar na haar afstuderen weinig nieuw werk meer maakte. Ze werkte in die periode in een kledingwinkel en als assistent in het atelier van keramiekkunstenaar Bastienne Kramer, om meer te leren over keramiek. Het jaar erop begon ze aan de master Sculptuur in Antwerpen, waar ze in 2022 afstudeerde.

‘In mijn eerste jaar werd gezegd dat er misschien drie mensen uit ons jaar het gaan redden als kunstenaar. Daarmee spoor je studenten niet aan elkaar te helpen. Dat is zonde, want niemand kan het alleen’

Daarna is het hard gegaan met haar carrière. ‘Ik heb exposities mogen doen in Antwerpen, een residentie bij Artwell in Amsterdam en deed mee aan de groepstentoonstelling Currents bij Marres, waarin recent afgestudeerde kunstenaars van academies in België, Duitsland en Zuid-Nederland een platform krijgen.’ Onlangs kreeg ze ook het Mondriaan Start Fonds toegekend.

De afgelopen jaren sprak de kunstenaar veel met collega’s over de waarde van kunst ten tijde van crises. Niet alleen met betrekking tot de coronaperiode maar ook in relatie tot andere crises die wereldwijd gaande zijn. ‘Ikzelf moet er niet aan denken in een wereld te leven waarin kunst niet zou bestaan’, vertelt Kuijpers Wentink. ‘Ik denk dat het schoonheid en troost biedt en belangrijk is voor de emotionele ontwikkeling van mensen.

Ik heb het gevoel dat mensen steeds verder van elkaar verwijderd raken en ook binnen de kunstwereld mis ik soms een gevoel van saamhorigheid. Als ik kijk naar jonge startende kunstenaars om me heen, dan zie ik dat er sprake is van veel competitiedrang. Maar ik zie ook lichtpuntjes. Platforms zoals UNFAIR zorgen er juist voor dat kunstenaars elkaar beter leren kennen en ik denk dat dat heel waardevol is.’

Elkaar een beetje helpen, dat zou goed zijn. Ik denk dat kunstenaars juist veel aan elkaar kunnen hebben. Ik weet niet in hoeverre instituten zoals kunstacademies daaraan kunnen bijdragen. In mijn eerste jaar werd er bijvoorbeeld tegen ons gezegd dat er misschien drie mensen uit ons jaar het gaan redden als kunstenaar. Daarmee spoor je studenten niet aan elkaar te helpen. Dat is zonde, want niemand kan het alleen.’