metropolis m

Wetenschappers uit Californië zijn een onderzoek begonnen naar de hypothese dat de driedimensionale wereld eigenlijk een illusie is van een tweedimensionaal hologram. Afgelopen jaren was het grote publiek al enigszins vertrouwd geraakt met fundamentele natuurkunde en haar voortdurende zoektocht naar nieuwe dimensies die zich openbaren achter de bestaande dimensies, maar deze hologramtheorie is wel weer een geval apart. Er wordt een flink beroep gedaan op je voorstellingsvermogen.

De abstracties die bezit hebben genomen van de wereld leidden in de kunst al een paar jaar geleden tot debat, bijvoorbeeld in Texte zur Kunst in 2008, en in meerdere tentoonstellingen, van onder anderen Maria Lind met de titel Abstract Possible (2011). De kunst die ter sprake werd gebracht diende als representatie van de abstracte systemen die het leven van alledag hebben overgenomen, waarvan we in 2008 de gevolgen zagen, bij de kredietcrisis, toen complexe financiële systemen even het heft volledig in eigen handen leken te nemen en er slechts ternauwernood een meltdown van het wereldwijde financiële apparaat is voorkomen.

Werd in die discussies van een paar jaar terug moeite gedaan aan de hand van de abstracties de werkelijkheid te doorzien, meer recentelijk is in veel abstracte kunst en de daaraan gewijde tentoonstellingen het omgekeerde het geval. Er wordt niets gereduceerd, gededuceerd of versimpeld. In de kunstwerken toont zich de wereld in zijn volle complexiteit, groot en onbegrijpelijk. Ze is niet uit op begrip, alleen op acceptatie dat de wereld zich onmogelijk nog laat reduceren tot zoiets overzichtelijks als ‘een systeem’.

In die onmogelijkheid van de volmaakte representatie toont zich de invloed van Massimiliano Gioni’s Biënnale van Venetië uit 2013 waarin hedendaagse kunst werd geplaatst in een traditie van outsiders, particuliere kosmologieën en Wunderkammers. Kennis en niet-kennis gingen er hand in hand, in een tentoonstelling die niets anders leek te willen aanbieden dan het failliet van de huidige kenniseconomie, en haar suggestie van de mogelijkheid van het alomvattende inzicht. Diverse werken begaven zich naar een punt waar technologie en magie een huwelijk aangingen, voelen in de plaats kwam van weten, ervaren in de plaats van denken.

In het nummer Complexity van Metropolis M werkt die relativering door. Hoewel sommige kunstenaars in dit nummer op socratische wijze ontwikkelingen blijven ondervragen, in een poging tot beter begrip van de situatie, bieden anderen het tegendeel van een conclusie. Helder wordt troebel, orde verandert in chaos.

We zijn in het Westen opgegroeid met het idee dat er achter de zichtbare chaos bepaalde ordeningen schuilen (de gulden snede, Fibonacci), die per saldo de garantie vormen voor een positieve ontwikkeling van de wereld, veilig en geordend, hoezeer dat oppervlakkig gezien niet het geval lijkt. In dit nummer worden die veronderstellingen omgedraaid. De wereld baseert zich niet op de ordeningen en systemen die als een abstracte onderlaag alles aanstuurt, ze produceert die ordeningen zelf, als een projectie vooruit, de ruimte in, als een doel, een toekomstfantasie. Abstracties zijn niet een afgeleide basis maar het product.

De meest passende metafoor hiervoor is wellicht het moiré-effect. De optische vertekening als twee rasters iets ten opzichte van elkaar verschuiven. Ergens tussen de afbeelding van de wereld en de toeschouwer in vormt zich een patroon dat het zicht vertroebelt, zich manifesteert als het product van het beeld, zelfs van de verbeelding. Een schijnorde met ambitie. Het hoeft geen toeval te zijn dat de broers Quistrebert, besproken in het huidige nummer van Metropolis M, er dol op zijn.

Afbeelding Florian en Michael Quistrebert in De Hallen, Haarlem, courtesy De Hallen en www.galeriecrevecoeur.com en http://www.juliettejongma.com/

DEZE TEKST IS ALS REDACTIONEEL GEPUBLICEERD IN METROPOLIS M Nr 5-2014 COMPLEXITY. NU IN DE WINKEL. OF BESTEL: [email protected] (€9,95)