metropolis m

Mihnea Mircan

Net twee maanden na het ontslag van Lorenzo Benedetti in de Appel in Amsterdam, is er een tweede onmiddellijk ontslag dat er erg op lijkt: het overkomt nu Mihnea Mircan, de directeur van de Antwerpse tegenhanger van de Appel, de kunsthal Extra City.

Wat Extra City de voorbije jaren realiseerde, mag uitzonderlijk genoemd worden. De instelling raakte uit de vergeethoek waarin ze eerder terecht was gekomen door een verkeerde stedelijke situering op Stuivenberg. Ze werd in de voormalige wasserij in Antwerpen-Berchem een juweeltje, een voorloper van het samenwerkingsdenken dat nu beleidsmatig zo torenhoog in het vaandel gedragen wordt. Extra City programmeerde briljante eigen en gasttentoonstellingen en werd ook host voor tentoonstellingen van derden. Dat alles is te danken aan zowel de raad van toezicht als aan het team, en toch botert het niet goed tussen die twee.

Artistiek directeur Mihnea Mircan kreeg nu de wacht aangezegd, door middel van een voorgelezen tekst, en met een onmiddellijk af te geven sleutel, kort nadat hij het nieuwe beleidsplan had geschreven voor de volgende kunstenplanronde. Er zijn opmerkelijke overeenkomsten met het ontslag in Amsterdam. Een ervan is dat de argumentatie wordt gevoerd in termen van “Hij is een uitstekend curator, maar…”. Gelijkaardig is ook dat de beslissing in beide gevallen werd genomen door een op kunst gerichte raad van toezicht, in het geval van Extra City zelfs haast een dream team.

Toch kunnen er bij Extra City vragen worden gesteld wat betreft de governance. Tijdens een crisis in 2013 werden twee externe consulenten betrokken, die een aantal adviezen gaven. Een ervan was dat de raad van bestuur anders zou worden samengesteld, wat gebeurde. Blijkbaar kon die verandering toch niet tot een kentering leiden. Er kwam geen personele versterking. De positie van Mihnea Mircan, op de website van Extra City geduid als artistiek directeur, werd sindsdien niet tot tevredenheid van de (nieuwe) raad van bestuur gecomplementeerd. Maar er kwam in de tussentijd ook geen helder afsprakenkader tussen beide partijen, met een overeenstemming over wat wenselijk en haalbaar was, en wat tegen wanneer zou worden geëvalueerd. Blijkbaar werd dus ook de rol en taak van de raad van bestuur onvoldoende herijkt. En dus bleven beide partijen gefrustreerd in hun egelstelling zitten. Tot er metaalmoeheid begon te spelen en Mircans hoofd rolde.

De verwachtingen die gesteld worden aan de curator van een instelling als Extra City zijn duizelingwekkend geworden

Mircan weigerde voorstellen tot petities en zal ook geen gerechtelijke stappen ondernemen, al heeft hij een behoorlijke argumentatie om dit wel te doen. Zijn bekommernis geldt eerst en vooral het voortbestaan van deze instelling in Antwerpen.

Achter dit alles lijkt een deficit te liggen inzake de bepaling van de positionering van de instelling in verhouding tot de capaciteit ervan. Jazeker, internationaal; the place to be voor lokaal; vergeet de hyperdiversiteit om de hoek niet; we verwachten ook veel publiek; en begrijp waar het stedelijke beleid heen wil en speel daarop in. Wees populair en performant en politiek en correct. Bedenk iets en je moet het zijn, en wel voor de volle 120 %, of minstens voor 100 % nu, bij wijze van toegeving, zodat we vervolgens naar 120 % kunnen doorstomen. Jazeker, inhoudelijke ontwikkeling; en jonge kunstenaars ondersteunen; en spraakmakend zijn; en krachtige communicatie; en een cafetaria en planning zoals bij een groot bedrijf; dit alles met twee man/vrouw en een paardenkop. Als het vertrouwen met je raad van toezicht verzuurd is, mag het een wonder heten dat iedereen dan krijgt wat hij of zij verwacht.

Is dit hoe dan ook mogelijk? Als twee keer op rij een goede raad van toezicht, een raad mét een artistieke inzet dus, een directeur ontslaat waarvan bij dat ontslag expliciet ‘Een héél, héél goede curator, maar…’ wordt gezegd, is er misschien iets anders aan de hand. En niet alleen dat een kop van jut rolt waar eigenlijk vragen naar behoorlijke omkadering zouden moeten worden gesteld, zowel wat betreft het team als wat betreft de raad van toezicht.

Er is iets anders aan de hand en wel dit: de verwachtingen zijn duizelingwekkend geworden. Elke culturele inzet wordt vandaag meteen gecomplementeerd door een brede waaier van verwachtingen, een waaier van 360 graden. En elk van die 360 vectoren houdt geen maat. Kan je morgen méér sponsoring vinden, méér produceren, sympathieker en onverwachter en productiever en genetwerkter en samenwerkend en beleidsbepalend zijn? Dat is manegerialisme, management als diareticum.

Zwarte Piet mag niet meer, zegt een stuk van onze tijdsgeest. Laten we daar dan starten. Geen zwarte pieten uitdelen, maar ons bezinnen. Opnieuw streng en dapper zijn. Het zijn niet de raden van toezicht die in de fout gaan, ze maken hooguit deel uit van een ander deel van onze tijdsgeest; van een desperate, blinde, gehoorzame groeizucht.

We hebben hoogdringend nood aan een nieuwe helderheid, als we het noorden niet willen verliezen om aan de overige 359 graden te beantwoorden. Van een museum mag men véél verwachten in diverse richtingen. Voor een kunstcentrum kan de ene focus ook deze zijn: een heel goed curator, dus… We hebben een koppensnellerij van verwachtingspatronen nodig, een nieuwe focus op het essentiële, een bewustzijn van limieten en een duurzame omarming daarvan.


Bart De Baere is directeur van het M HKA in Antwerpen

Bart De Baere

Recente artikelen