metropolis m

Afgelopen 13 januari was het honderd jaar geleden dat Marinus van der Lubbe werd geboren. Reden voor De Lakenhal aandacht te besteden aan deze controversiële Leidenaar. De kunstenaar Gert Germeraad heeft onder de titel De tegenstander een aan hem gewijde tentoonstelling ingericht in de dependance van het museum: Scheltema.

Zij die het misschien niet weten: Van der Lubbe is de tragisch gestorven Nederlandse verzetsheld die in 1933 probeerde het bewind van Hitler omver te werpen door de Rijksdag in de fik te steken, een actie die hij met de dood heeft moeten bekopen. Gert Germeraad is een in Zweden woonachtige Nederlandse beeldhouwer, die al gedurende geruime tijd enorme bustes van keramiek maakt, een beetje als Stefan Balkenhol, zij het iets karikaturaler van aard. Meer dan bij Balkenhol speelt Germeraad letterlijk met de uitvergroting van fysionomie en typologie.

Germeraad heeft van De tegenstander een theatrale presentatie gemaakt met harde spots die de contouren van de enorme hoofden goed doen uitkomen.

Thema is, zoals de zaaltekst zegt, ‘de tegenstrijdigheid in rollen die mensen kunnen spelen’: tegelijk held en beul, of in meer hedendaagse termen, tegelijk held en terrorist. Centraal in de tentoonstelling staat typisch genoeg niet Van der Lubbe, maar de archetype van dit dubbelspel, de Duitse volksmenner-slash-oorlogsmisdadiger Adolf H., die in de tentoonstelling niet bij naam genoemd wordt overigens.

De diverse beelden dragen titels als Hangman, The Convicted, Warlord, Prisoner Of War. De een is wat meer prototypisch dan de ander. Maar groot zijn ze allemaal.

Erg groot. Wat misschien ook het manco is van deze presentatie: het is allemaal wel erg uitvergroot en uitgelicht. Het raadsel raakt zoek, de mededeling blijkt te plat en te letterlijk uitgewerkt, afgezien misschien van die rare Hitler.
Daar helpt geen filosofisch getinte tekst of beeld met hoofdkapje meer tegen.

Ook de vraagstelling over de held die ook terrorist is, prikkelt nauwelijks meer in deze tijd waarin elke autoriteit voortdurend onder vuur ligt. In plaats van ons te verwonderen over de dubieuze natuur van mensen, snakken we naar een fulltime held aan wie eens geen vervelend luchtje zit. Zeg maar type Obama.

Germeraad is niet de eerste die een werk over Marinus van de Lubbe heeft gemaakt. Sluik/Kurpershoek hebben zich er eens over gebogen in een complexe reconstructie van de Berlijnse geschiedenis. Hun werk bleek toen beter in staat de complexiteit van de actie van Van der Lubbe te belichten dan de uiteindelijk toch te eendimensionale installatie van Germeraad.

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen