metropolis m

Haar naam had ik wel eens gehoord, toen ik nog dacht dat het om een hem ging. Mika Rottenberg, kunstenaar te New York.

Rottenberg deed iets met video, gezien de afbeeldingen in grote advertenties van Mary Boone in Artforum, die ik wel eens had gezien. In De Appel in Amsterdam is een overzicht van deze jonge kunstenaar, een vrouw zo blijkt. Vandaag (zondag) is de laatste dag.

Ik weet niet of Rottenberg een groot kunstenaar is (of gaat worden), maar ze is wel een fenomeen. Er is geen tentoonstelling in De Appel geweest die zo positief is ontvangen als die van haar. Nederland begrijpt Rottenberg, zo lijkt. Er was afgelopen weken zowaar sprake van een buzz.

Eenmaal in De Appel wordt ook duidelijk waarom. Rottenberg maakt aansprekend werk. Thematisch rijke kunst, passend in het tijdsgewricht, die anders dan de kunst van veel generatiegenoten niet intellectualistisch is uitgewerkt. Het is allemaal een beetje houtje touwtje, ogenschijnlijk knullige kijkdozen, die zijn gebouwd om films te vertonen met dito informeel in elkaar geknutselde decors. Rottenbergs kunst houdt zich verre van veel poeha en pretentie, en daar houden Nederlanders van. Het werk is op een Hollandse wijze bescheiden, maakbaar en denkbaar. Nergens gelikt.

Rottenberg plaatst de productieketen die het westerse consumptieparadijs voorziet van producten midden in het kunstcircuit. In ingenieuze video’s worden allerlei vrouwen (alleen vrouwen) opgevoerd die fysiek op alle mogelijke manieren min of meer machinaal worden uitgebuit, als waren ze radertjes in een groot apparaat dat zich uitstrekt over een wirwar van kamertjes, ruimtes, binnen en buiten.

De productieketens weten alle mogelijke vormen en definities van vrouwelijkheid productief te maken, van nagels tot zweetdruppeltjes. De smeerolie van de machines is dwarse, soms ronduit kinky erotiek, met hier en daar een vleugje mystiek.

Hoewel de werken confronterend zijn, al was het door de claustrofobische hokjes waarin de video’s vertoond worden, blijven ze vriendelijk van toon. De taferelen zijn vreemd, absurdistisch, soms ronduit surrealistisch. Ook al staat in vrijwel alle werken de economie centraal, voor een harde politieke boodschap ben je bij Rottenberg aan het verkeerde adres, zo wordt in een toelichting beweerd. Toch zit die er wel in. Het zijn nu eenmaal alleen vrouwen die opgesloten zitten in het productiesysteem. De opdrachtgever blijft buiten beeld. Het laat zich raden van wat voor geslacht die is.

Er is in de kunst nogal veel discussie over de veranderende productieverhoudingen in onze huidige economie, die post-fordistisch heet te zijn. We leven, zo wordt beweerd, in de economie van de creatieve klasse, van het flexwerk, van de permanente educatie om op alle denkbare manieren inzetbaar te zijn. Rottenbergs economie is die van het fordisme, van de lopende band, van de geestdodende herhaling van een beperkt scala aan handelingen, die we in het Westen vooral vorige eeuw hebben meegemaakt. Inmiddels is deze economie bezig zich te verplaatsen van west naar oost.

Ik ben niet zo enthousiast over Rottenbergs kunst. Daarvoor zijn de verschillende werken te inwisselbaar, bij alle rijkheid die er ook is. Maar het is wel goed dat ze de verwende kunstconsument er even fijntjes op wijst dat zijn welvaart nog altijd door gewone arbeiders geproduceerd wordt, niet volgens post-fordistische maar gewoon op fordistische wijze. Miljarden vrouwen zitten dagelijks opgesloten in een knellend productiepatroon. Altijd goed om even aan te denken, als de iPhone klingelt.

Mika Rottenberg
Dough cheese squeeze and tropical breeze. Video works 2003-2010
12 maart – 8 mei
http://www.deappel.nl/

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen