metropolis m

Op woensdag 14 maart onderzocht curator Grant Watson de stelling van Foucault dat het leven een kunstwerk kan zijn. Met bijdragen van onder andere Adrian Rifkin, David Dibosa, AA Bronson en Yael Davids.

We Are The Time, georganiseerd door Studium Generale Rietveld Academie, gaat over verandering. In onrustige tijden als deze lijkt alles nieuwe vormen aan te moeten én willen nemen. Protest en revolutie, maar ook angst en vertwijfeling liggen aan de basis van een nieuwe, maar onzekere toekomst. Ook de kunstwereld kijkt vooruit, en We Are The Time is één van de initiatieven die een gezamenlijk vooruitkijken mogelijk maakt, zonder de geschiedenis uit het oog te verliezen.

Een belangrijk onderdeel van het jaarlange project is het conferentiefestival dat wordt gehouden van 12 tot 16 maart, met iedere dag een ander thema. Curator Grant Watson organiseerde de woensdag, onder de noemer ‘How We Behave’. Michel Foucaults uitspraak dat ieder leven een kunstwerk zou kunnen zijn, vormt het uitgangspunt van de druk bezochte dag. De grote ruimte in de kelder van de Rietveld Academie is afgeladen vol: niet alleen alle stoelen en banken zijn bezet, ook op de grond is vrijwel geen plek meer over. Of het nu aan Foucault, de Rietveld Academie of de sprekers ligt, het is in ieder geval mooi te zien dat binnen de kunstwereld – zeker met een onzekere toekomst in het vooruitzicht – behoefte is aan verdieping, reflectie en debat.

Foucaults uitspraak over het leven als kunstwerk kent zijn oorsprong in de klassieke filosofie. Curator Watson haalt in zijn inleiding dan ook Foucaults bespreking van Seneca aan. In de zorg voor zichzelf geeft Foucault diens begrip van het ‘zelf’ een actuele betekenis: het is een netwerk van relaties, een sociale praktijk. De zorg voor het zelf wordt hiermee tot levenslange praktijk, een zoektocht naar de kunst – en schoonheid – van het leven als geheel.

David Dibosa bijt het spits af met een even gepassioneerd als inhoudelijk betoog over Foucaults epistemologie. Volgens Foucault vormen niet structuren, maar een verzameling woorden en handelingen de basis van het weten. Deze discoursen, zoals hij dat noemt, bevatten alles wat we op een bepaald moment van een bepaald onderwerp kunnen weten. Dat we niet buiten deze discoursen kunnen denken ziet Foucault niet als een belemmering, maar maakt ons volgens hem juist bewust van onze plek in de geschiedenis. Een directere relatie met de titel van de conferentieweek lijkt haast niet mogelijk: we are the time!

De hierop volgende lezing van Adrian Rifkin is van heel andere aard: hij combineert teksten van Foucault met de esthetiek van het Maoïsme in een persoonlijk, maar niet altijd even goed te volgen verhaal. Vooral de anekdotes maken zijn verhaal amusant, zoals zijn mislukte poging tot een ontmoeting met de beroemde Franse filosoof in de Bibliotheque Nationale de France te Parijs.

Dat de ideeën van Foucault zich ook lenen voor een meer theatrale aanpak blijkt uit de bijdrage van If I Can’t Dance I Don’t Want to Be Part of Your Revolution. Twee kunstenaars voeren Foucaults Vanity Fair-interview ‘How We Behave’ uit 1983 op, en geven hiermee het gesprek net een andere – meer sensuele – lading. Toch blijkt vooral het interview over (de geschiedenis van) seksuele ethiek zelf intrigerend, waarin Foucault met de begrippen handelen, genot en verlangen niet alleen vroegere beschavingen, maar ook de huidige samenleving weet te typeren.

In een inmiddels nóg vollere zaal geeft de populaire kunstenaar AA Bronson, vooral bekend van General Idea, een chronologisch overzicht van zijn omvangrijke oeuvre. Hij laat alles de revue passeren, van gigantische pillendozen en poedels tot mystieke performances en zijn carrière als healer, maar legt helaas geen link naar Foucault. Misschien is dit ook niet nodig, en kan Bronson worden gezien als de personificatie van Foucaults concept van het leven als kunstwerk.

De van oorsprong Israëlische kunstenares Yael Davids eindigt de dag met een afwisselend Engels en Arabisch gesproken performance die uitdrukking geeft aan de onrust in Israël, Syrië en Nederland. In de tweetalige performance is de tekst zowel vorm als inhoud. Het zangerige Arabisch wordt door de Engelse vertaling tot harde realiteit. Het is een toepasselijke afsluiting van een geëngageerde dag: Davids toont de kunst van het leven in haar meest rauwe vorm, en van een duistere schoonheid.

We Are The Time
Studium Generale Rietveld Academie
12-16 maart

How We Behave
woensdag 14 maart 2012