metropolis m

Lege zaal in het Fridericianum met vitrine met een brief van Kai Althof

Er is geen sluitingsceremonie, geen overdracht van de vlag, geen spectaculair vuurwerk, zoals bij de Olympische Spelen. De grootste tentoonstelling ter wereld sluit haar deuren in stilte. Maandag volgt er een persbericht met de bezoekcijfers en klaar.

800.000

Wederom is de documenta een fenomenaal succes. Opnieuw is er meer bezoek getrokken dan alle vorige keren – de verwachting is bijna 800.000 bezoekers (8.000 per dag). De tentoonstelling mag dan €25 miljoen kosten, bij 800.000 duizend bezoekers wordt daar al een flink deel van terugverdiend uit de entreegelden.

De logistiek van de tentoonstelling hield dit jaar meer dan ooit rekening met de massale opkomst. Nooit eerder waren er zoveel tentoonstellingslocaties verspreid over de stad. Het leek de Biënnale van Venetië wel, inclusief een Giardini met tientallen paviljoens. Toch kun je je gezien de rijen bij sommige van die locaties, afvragen of de strategie om de meute te spreiden voldoende succesvol is geweest. Zit de documenta langzamerhand niet aan zijn tax?

Einstein en Afghanistan

Alles in documenta ademt traditie en geschiedenis. Het is een deftige tentoonstelling die dolgraag gezaghebbend is en een stempel wil drukken op de kunstgeschiedenis, door de ontwikkelingen in de kunst in een kader te zetten dat breed gedragen wordt en nog jaren doorwerkt. d13 lijkt daar beter in te slagen dan d12. Hoewel er zeker in Nederland ook veel kritiek te horen viel, was de internationale pers welwillender. Ik zelf vond het tijdens mijn bezoek in juni een van de beste documenta’s die ik heb bezocht. De tentoonstelling was complex en gelaagd, vol van thema’s en themaatjes, verhalen en geschiedenissen, verrassing en bevestiging. Ik heb er kunst van hoog niveau gezien.

De oorlog drong zich nadrukkelijk op, net als de relatie kunst en wetenschap. Het was Einstein en Afghanistan in Kassel. Hoewel de tentoonstelling als geheel vrij cerebraal oogde, en zich daarmee enigszins leek op te sluiten in het domein van de kunst, was ze er tegelijk een die nadrukkelijk de kloof van kunst en samenleving wilde slechten. Overal was er kunst te zien die bezig was actief te interveniëren in de kennisproductie die normaal gesproken als vorm van wetenschap wordt gezien – zij het geschiedenis, biologie, filosofie, et cetera.

Halfweg d11 en d12

In toon en sfeer nestelde de tentoonstelling zich tussen d11 en d12 in. Minder politiek dan die van Okwui Enwezor, minder grillig en particulier dan die van Roger Buergel, waarbij er redelijk wat elementen uit die laatste tentoonstelling zijn overgenomen, zoals niet-hedendaags werk van niet-westerse bron, en opvallend veel naoorlogse kunst van vrouwen.

Door de kennisgerichte ambitie was d13 ook een extreem narratieve tentoonstelling, hier en daar zelfs studieus. Zie ook het hart van d13 in het Fridericianum, CCB’s persoonlijke statement dat ze Het Brein noemde, en niet Het Hart of De Ziel.

Deze Wunderkammer die CCB op persoonlijke titel heeft samengesteld zal afgezien van wat hoogtepunten van kunstenaars elders, zoals de fenomenale Pierre Huyghe, zonder twijfel dat deel van de tentoonstelling zijn dat straks het best beklijft. Hier toonde CCB haar fascinaties, de thema’s, de mogelijke verbanden, even grillig als doordacht. Het was d13 in een notendop. De tentoonstelling als notitieblokje.

Als ik de foto’s van de rest van de tentoonstelling terugzie, merk ik dat veel alweer bezig is weg te zakken in mijn geheugen. Als herinnering blijkt een van de grootste documenta’s aller tijden (zo niet de grootste) daarmee ook een van de kleinste: slechts een rotunda groot.

http://d13.documenta.de/

LEES OOK DE RECENSIE VAN MAXINE KOPSA IN METROPOLIS M Nr 4. HIER TE KOOP.

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen