metropolis m

Kim Asendorf Spectrum Balls

Als zelfs geanimeerde GIF’jes en pixelkunst te modern zijn voor je retrosmaak, moet je eens kijken naar het International Teletext Art Festival: een maand lang teletekstkunst in je eigen woonkamer.

Retromania, zo noemt Simon Reynolds de obsessie van de hedendaagse (pop)cultuur met het eigen verleden. Singer-songwriters die in plaats van cd’s of mp3’s cassettebandjes uitgeven, de sinds tijden weer goed draaiende vinylzaken, en de terugkeer van de muziek uit de jaren tachtig of negentig.

Deze nostalgie voor een verleden dat pas net ‘verleden’ genoemd kan worden is natuurlijk ook een open deur in de beeldende kunst. En vooral in de digitale kunst, daar waar de technologische vooruitgang het snelst is gegaan. Immers, een digitaal kunstwerk dat werd gemaakt voor een Windows 95 ziet er nu, in het tijdperk van de High Definition, hopeloos gedateerd uit.

De minimal esthetiek en gelimiteerde technische mogelijkheden van ouderwetse media worden juist daarom interessant bevonden door kunstenaars. Een goed voorbeeld van deze interesse is het bestaan van het International Teletekst Art Festival. Tijdens de derde editie van dit festival is het werk van achttien kunstenaars, waaronder de bekende Duitse Kim Asendorf en Franse Michaël Borras (a.k.a. Systaime), een maand lang te zien op teletekst in Nederland (ARD), Duitsland (ARD), Oostenrijk (ORF), Zwitserland en Frankrijk (Arte).

Michael Borras Dance

Ondanks het feit dat teletekst door miljoenen mensen per dag bekeken kan worden vanuit de luie stoel, is het tot nu toe nog relatief onbekend als tentoonstellingsplek. Sinds het werd gelanceerd door de BBC in 1973 zijn er een aantal pogingen gedaan om teletekst als artistiek medium te gebruiken (onder andere door JODI), maar het heeft nooit de status van echte kunstvorm verkregen.

Terecht of onterecht?

Als we kijken naar het werk van de Brit Dan Farrimond, die zich specifiek richt op teletekstkunst, pixelkunst en 8-bit net graphics, is het onterecht. Deze zelfbenoemde ‘digital retro artist’ vertelt op ITAF een alternatieve geschiedenis van teletekst om zijn fictieve honderdste verjaardag te vieren. Met de beperkingen van het medium – acht kleuren (naast wit en zwart) en de knipperbeweging – weet hij zijn beelden tot de essentie terug te brengen zonder aan beeldingskracht of herkenbaarheid van het onderwerp te verliezen.

Lia Untitled

De Oostenrijkse LIA, een pionier op het gebied van software- en internetkunst, gebruikt in haar vijf werken voor het festival de pixel als bouwsteen voor zwart-witte, algoritmisch bepaalde patronen. De typische knipperbeweging van teletekst wordt in vier werken gebruikt om een hiërarchie in de vorm te brengen, door het verschil tussen statische en dynamische pixels. De patronen bewegen echter ook zonder de knipper, als optische illusie.

Curator van het festival, de Fin Juha van Ingen, doet zelf mee met een serie van vijf werken: Sugar is the opium of the people. De titel is een verwijzing naar Marx’ dictum ‘religie is het opium van het volk’ en het latere ‘televisie is het opium van het volk’ van Edward Murrow. We zien een vierkant hoofd dat naarmate de serie vordert zijn mond opentrekt en zijn tong uitsteekt om een hoopje suiker naar binnen te werken. Op het eind zijn de vierkante ogen van de figuur tot spiraal verworden en zijn de neusgaten van vierkante pixel naar open rondjes gegaan. De figuur is in extase.

Juha van Ingen Sugar

Zo ver komt het met de gemiddelde toeschouwer van het teletekstfestival niet; daarvoor zijn de werken toch te veel lollig doen met een ouderwets medium, zonder echte boodschap. Desondanks is het ITAF een sympathieke poging om een oubollig informatiekanaal dat bijna op zijn retour is (de BBC heeft het al uit de lucht gehaald in 2012) nieuw leven in te blazen.

ORF

International Teletext Art Festival
14 augustus t/m 14 september 2014

Te zien op:
Nederland/Duitsland: ARD pagina 850
Oostenrijk: ORF pagina 470
Zwitserland: pagina 750
Frankrijk: Arte pagina 700

http://www.teletextart.com/

Jarkko Räsänen CTRL ALT CMD 8

Loes van Beuningen

is kunsthistoricus

Recente artikelen